De Veiligheidsconferentie van München bevestigde wat vredesactivisten al jaren zeggen: de NAVO is een door de VS gedomineerde alliantie, waarin Europa ondergeschikt is. Trump laat nu simpelweg de schijn van partnerschap varen.

Dit harde ontwaken uit de Europese illusie over de NAVO komt als een koude douche, maar had decennia geleden al voorzien kunnen worden.

VS-hegemonie

Al sinds de oprichting van de NAVO in 1949 heeft de VS de touwtjes in handen. Elke president van de VS heeft het Atlantische bondgenootschap naar zijn hand gezet, ongeacht politieke kleur. Wat Trump nu doet – openlijk laten blijken dat Europa slechts een junior partner is – verschilt alleen in stijl en retoriek van zijn voorgangers.

De Veiligheidsconferentie in München (14-16 februari) was een bevestiging van deze realiteit. Europese leiders werden niet betrokken bij strategische beslissingen over Oekraïne en kregen te horen dat de VS de vredesonderhandelingen exclusief met Rusland zullen voeren.

Dat Europa economisch en militair wordt aangespoord om zijn defensie-uitgaven drastisch te verhogen, zonder zeggenschap over de geopolitieke richting, onderstreept enkel de ondergeschikte rol die het continent speelt.

Machteloosheid

De tekenen van Europese onmacht binnen de NAVO waren al zichtbaar in 2008. Tijdens de NAVO-top in Boekarest zette de VS, onder leiding van George W. Bush, de deur open voor Oekraïens en Georgisch lidmaatschap, ondanks sterke tegenkanting van Duitsland en Frankrijk.

Angela Merkel en Nicolas Sarkozy waarschuwden dat deze stap Rusland zou provoceren en de stabiliteit in Europa zou bedreigen.

De regeringsleiders van Italië, Spanje, Nederland en België sloten zich bij die kritiek aan. De voormalige Oostblok- en Sovjet-Unie landen Polen, Bulgarije, Roemenië en de drie Baltische staten toonden zich daarentegen enthousiast over het idee van Oekraïne als NAVO-lidstaat.

De machteloosheid van Europa in de NAVO is niet alleen een gevolg van de fictie van een gelijkwaardige Europese stem met de VS, maar toont ook de interne verdeeldheid over veiligheid tussen West- en Oost-Europa.

Op de NAVO-top in Boekarest van 2008 waarschuwde president Poetin dat de idee van NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne en Georgië een “gevaarlijke provocatie” was, die Europa zou “destabiliseren” en een “ernstige veiligheidsbedreiging” vormde voor Rusland.

Toch negeerde Washington de bezwaren van Poetin en de meeste Europese landen en zette het beleid door, wat uiteindelijk de basis legde voor de huidige Oekraïnecrisis.

Westerse media blijven NAVO-talking points herhalen en presenteren een ‘debat’ dat zich beperkt tot nuances in strategie

Deze NAVO-uitbreiding naar het oosten heeft de spanningen in de regio fors opgevoerd en heeft Oekraïne niet veiliger gemaakt, maar juist onveiliger. De retoriek van ‘soevereine keuzes’ en ‘defensieve strategieën’ verhulde een geopolitiek schaakspel waarin Europese staten niets te zeggen hadden.

Dat de waarschuwingen van 2008 volledig genegeerd werden, toont aan hoe weinig invloed Europa werkelijk had – en nog steeds heeft – binnen de NAVO.

Vernauwing debat

De berichtgeving over de conferentie in München volgt een voorspelbaar patroon: teleurstelling over de houding van de VS, maar zonder kritische reflectie over de structurele onevenwichtigheid binnen de NAVO.

Alleen wie tot voor enkele dagen het dogma van de NAVO als puur defensieve alliantie en een onverwoestbare kracht voor goed in de wereld geloofde kan teleurgesteld zijn door de uitspraken van de VS-vertegenwoordigers op de Veiligheidsconferentie.

Wie het niet eens is met de NAVO-visie wordt weggezet als een Poetin-aanhanger

Wie het niet eens is met de NAVO-visie wordt weggezet als een Poetin-aanhanger of op zijn best als naïef. (zie Beste De Standaard: “Er is niets ‘evident en onbetwist’ aan de NAVO-oorlogskoorts”)

Noam Chomsky’s observatie over de manipulatie van het publieke debat is hier treffend: “Wat je doet is het spectrum van aanvaardbare meningen vernauwen, maar binnen die grenzen levendige debatten toelaten, die de schijn van openlijke uitwisseling van argumenten toelaat.”

Dit gebeurt exact in de context van Oekraïne: men debatteert over de mate van militaire steun of sancties tegen Rusland, maar nooit over de rol die de NAVO en de VS zelf speelden in de escalatie van het conflict.

Strategische crisis

De uitspraken van Trump en zijn ministers maken het ook duidelijk: Europa moet zijn defensie-uitgaven drastisch verhogen, desnoods ten koste van sociale voorzieningen.

Ursula von der Leyen pleitte al voor een verhoging van de militaire budgetten tot 3 procent van het BBP, wat neerkomt op honderden miljarden extra voor bewapening, terwijl er bezuinigd wordt op gezondheidszorg, pensioenen en sociale programma’s.

Tegenstrijdige uitspraken onderstrepen hoezeer de militaire industrie en geopolitieke belangen de koers bepalen

Ondertussen spreken NAVO-functionarissen elkaar tegen: twee jaar geleden stelde secretaris-generaal Stoltenberg nog dat Rusland door sancties en militaire steun aan Oekraïne ernstig verzwakt was. In 2025 beweert zijn opvolger Mark Rutte daarentegen dat Rusland een existentiële dreiging vormt en dat Europa bereid moet zijn om zijn welvaart op te offeren voor veiligheid.

Deze tegenstrijdige uitspraken onderstrepen hoezeer de militaire industrie en geopolitieke belangen de koers bepalen.

Rusland en China zijn echte prioriteit van de VS

Een ander onderbelicht aspect is dat de VS onder Trump de schijn van Europese medezeggenschap in de NAVO laat varen om zich volledig te richten op de strijd tegen China.

Tijdens de Koude Oorlog slaagde de VS erin de Sovjet-Unie en China tegen elkaar uit te spelen. Nu beseft Washington dat de NAVO-uitbreiding Rusland dichter bij China heeft gebracht, wat een strategische fout blijkt te zijn.

Trump’s harde koers tegen Europa is deels ingegeven door een poging om Rusland weer los te weken van China en als bondgenoot tegen Peking in te zetten. Of dit zal lukken, is zeer twijfelachtig. Sinds 2008 heeft Rusland zijn economische en militaire banden met China juist verstevigd en de samenwerking tussen beide grootmachten is hechter dan ooit.

Tegelijkertijd heeft de rest van de wereld zich ook aangepast. Buiten het Westen (VS, EU, Japan, Australië, Canada) heeft geen enkel land zich aangesloten bij de sancties tegen Rusland. Dit weerspiegelt een groeiend besef in het Zuiden dat westerse geopolitieke spelletjes niet langer universeel geaccepteerd worden.

Europa’s existentiële keuze

De gebeurtenissen in München tonen aan dat Europa op een kruispunt staat. Blijft het zich vastklampen aan een verouderde trans-Atlantische alliantie waarin het slechts een ondergeschikte rol speelt? Of kiest het voor een strategische heroriëntatie waarbij het een onafhankelijke koers vaart en economische samenwerking met zowel Rusland als China overweegt?

Europa wordt teruggeworpen op zijn ware positie als een schiereiland van Eurazië

De angst dat Europese democratische waarden verloren zouden gaan door samenwerking met Rusland en China is onterecht. Het Westen heeft decennialang economische betrekkingen onderhouden met autocratische regimes zonder dat dit zijn interne politieke systemen aantastte.

Het echte risico voor Europa is niet samenwerking met andere grootmachten, maar het blijven volgen van een geopolitiek model waarin het slechts een pion is in het Amerikaanse spel.

De harde realiteit is dat de wereld na 1945 al fundamenteel veranderd was en dat de hegemonie van de VS onvermijdelijk afbrokkelt. Wat er dit jaar in München gebeurde, was slechts de officiële bevestiging van een proces dat al jaren gaande is:

Europa wordt teruggeworpen op zijn ware positie als een schiereiland van Eurazië, en de illusie van trans-Atlantische dominantie is voorgoed voorbij.

Andere kijk op de oorlog mogelijk?

‘Hoe het Westen Oorlog Bracht naar Oekraïne’, is de vertaling van het boek van VS-historicus en politiek analist Benjamin Abelow. 66 pagina’s stof met het andere narratief dat de grote media u besparen.

Meerdere Amerikaanse experts, diplomaten en analisten prijzen zijn boek aan: voormalig ambassadeur in de Sovjet-Unie Jack Matlock, hoogleraar politieke wetenschappen aan de University of Chicago John Mearsheimer, voormalig directeur Joint Operations Centre van de NAVO in Casteau (B) kolonel (o.r.) Douglas Mcgregor, hoogleraar Russische politiek aan de University of Kent Richard Sakwa en anderen.

 

DeWereldMorgen heeft 30 exemplaren waarvan de opbrengst volledig naar onze werking gaat. Schrijf 15 euro over op onze Triodos-rekening: BE20523042775156 op naam van GetBasic vzw met als mededeling: ‘Boek Abelow’. Stuur een mailtje naar redactie@dewereldmorgen.be met het adres waarop je het boek graag bezorgd krijgt.

 

Voor een overzicht van de ‘evidente en onbetwiste’ diversiteit van opinies in binnen- en buitenlandse media, volg deze selectie:

Het Laatste Nieuws:  Voorzitter veiligheidsconferentie München barst in tranen uit en noemt bijeenkomst “Europese nachtmerrie”
VRT-NWS: Oekraïense president Zelenski: “Moment voor oprichting Europees leger”
De Morgen: Na de top in München: ‘Een extreem koude douche na drie jaar intense Oekraïne-oorlog’
De Standaard: Europa, recht nu eindelijk de rug
De Tijd: Amerikanen komen Europa de les spellen in München
BBC: Five takeaways from the Munich Security Conference
CNN: An isolated Europe worries the US will negotiate on Ukraine badly without it
Le Monde: En direct, guerre en Ukraine: la réunion d’urgence à l’Elysée a pris fin; Olaf Scholz se dit opposé à une « paix de diktat imposée à Kiev