De eenzijdige berichtgeving over Russische helikopters voor Syrië en over het overlijden van een fundamentalistische wreedaard in Saoedi-Arabië zijn nog maar gepasseerd of er volgt opnieuw een staaltje van vooringenomen berichtgeving. Assange zou met Ecuador maar een rare keuze hebben gemaakt voor zijn politiek asiel. Ah zo? De waarheid blijkt weer eens iets genuanceerder.
Deze morgen, 20 juni 2012, verslikte ik me bijna in mijn ontbijt toen ik rond 8.15 uur VRT-journalist Geert Spillebeen met collega Bert Rymen hoorde praten over het recente nieuws dat Julian Assange, de Wikileaks-oprichter die voor het ogenblik in Londen op zijn uitwijzing naar Zweden wacht, zich in de ambassade van Ecuador in Londen zou bevinden en daar politiek asiel heeft aangevraagd.
Blijkbaar had de VRT tevergeefs naar een jurist gezocht die iets zinnig kon vertellen over asielrecht. Die was zo snel niet beschikbaar. Dus ging men over tot de beproefde formule van het ‘spontane gesprek’ tussen twee collega’s waarbij de indruk werd gewekt dat één van hen iets meer over het onderwerp weet.
Het gesprek dat volgde was een aaneenrijging van de ene foutieve na de andere verdraaide voorstelling van feiten, vermengd met halve waarheden en suggestieve commentaren vermomd als ‘feiten’ die een indruk moesten creëren van objectieve deskundigheid.
Waar ging het weer over?
Het begon zeer neutraal. Rymen en Spillebeen lichtten nog even toe waar de zaak Assange over ging. Ze vergisten zich wel in juridische terminologie. Assange wordt immers niet ‘beschuldigd’ van zedenfeiten, er is noch in Zweden noch in Groot-Brittannië een aanklacht tegen hem ingediend.
Hij wordt officieel door Zweden enkel gezocht om hem te ondervragen ‘in verband met mogelijke zedenfeiten’, om daar dan eventueel uit te besluiten of een rechtszaak al dan niet plaats kan hebben. Dat is géén onbelangrijk detail, omdat het benadrukt dat Assange nu reeds meer dan een jaar juridisch wordt vervolgd ZONDER officiële aanklacht, net één van de hoofdargumenten van de steunbetuigers van Assange.
Rare vogels, die fans van Assange
Het is blijkbaar allemaal niet zo ernstig want Assange krijgt vooral steun van ‘artistieke milieus’ uit ‘linkse hoek, die zijn ‘rebellie’ wel sympathiek vinden. Spillebeen verwart daarbij Mick Jagger met Bianca Jagger en citeert de som van 100.000 pond als borgsom terwijl het om 240.000 pond gaat. Nu ja, het moest snel gaan en echt essentieel zijn die feitjes niet. Het idee dat éénprocenter miljardair Mick Jagger linkse sympathieën zou hebben is voor mij in ieder geval nieuwe informatie.
The Guardian, onverdachte bron
Journalist Spillebeen blijkt zich bijna uitsluitend gebaseerd te hebben op een artikel op de website van The Guardian. Die krant is in deze al een zeer verdachte bron want deze krant voert al jaren een bitsige hetze tegen Assange en Wikileaks. Ook de betrokken VRT-journalisten zijn echter niet vrij van enige vooringenomenheid. Het lacherig sfeertje van het gesprek ademt dan ook een nauwelijks verholen misprijzen uit tegenover Assange.
Assange is inderdaad iemand die de mythe doorprikt van de kritische objectieve media. In feite ontmaskert het opsporingswerk van Wikileaks het failliet van de onderzoeksjournalistiek. Heel wat journalisten hebben dus reden te over om Julian Assange niet te appreciëren, vooral niet omdat deze laatste zijn kritiek op diezelfde media niet spaart.
Selectieve vooringenomenheid
Het misprijzen van Spillebeen en Rymen blijkt ondermeer uit hun woord- en voorbeeldkeuzes. Steunbetuiger Mick – in feite gaat het dus om Bianca Jagger – Jagger wordt geciteerd maar niet John Pilger, zowat de meest bekende onderzoeksjournalist ter wereld en niet Michael Moore, die van de kwestie Assange een persoonlijke zaak hebben gemaakt.
Bovendien, Bianca Jagger mag dan al de telg zijn van een steenrijke Nicaraguaanse familie wiens vader nog aan de zijde van dictator Somoza heeft gestaan, zij verdedigt al jaren progressieve acties over de hele wereld en is dus zeker geen nieuwkomer op dat vlak. Bianca Jagger heeft echter nooit meer dan sympathie geuit en heeft géén deel van de borgsom betaald. Pilger en Moore wel, wat deze beide heren dus veel relevanter om vermelden maakt.
De feiten zijn wél een onderzoek waard
Bovendien suggereert de berichtgeving in dit VRT-radiogesprek dat die sympathie nogal lichtzinnig voorbijgaat aan de ernstige aard van de betichtingen. Enig bronnenonderzoek toont aan dat ALLE steunbetuigers van Assange van mening zijn dat de feiten wel degelijk ernstig genoeg zijn om een degelijk onderzoek te vergen.
Zij voegen er echter wel steeds aan toe dat Assange in eerste instantie na de eerste verdachtmakingen kort na de feiten wekenlang in Zweden is gebleven en zich openlijk beschikbaar heeft gehouden voor ondervraging door de politie en dat de onderzoeksrechter geen enkele poging heeft gedaan om hem toen te ondervragen.
Nadat hij uiteindelijk vertrokken is werd de zaak zelfs even geseponeerd om daarna terug heropend te worden.
Een rogatoire commissie
Assange en zijn steunbetuigers hebben ook altijd gesteld dat de Zweedse autoriteiten het recht en de plicht hebben om hem te ondervragen. Dat kon heel eenvoudig door een bestaande en veel gebruikte procedure te volgen die zeer dikwijls wordt toegepast, meestal zelfs voor onderzoek over misdrijven die veel zwaarder doorwegen dan in dit geval. Het gaat over wat men een ‘rogatoire commissie’ noemt.
Zweden kan een team van gerechtelijke onderzoekers naar Londen sturen om hem daar te ondervragen. Zijn steunbetuigers hebben dat ook steeds herhaald. Het land kan dat zelfs nu nog altijd doen zodra het daarvoor met Ecuador een juridische overeenkomst sluit. Net dat hebben de Zweedse autoriteiten permanent altijd geweigerd.
Onschuldig of niet, dat is hier niet de vraag
Last but not least, zijn steunbetuigers beweren NIET dat Assange onschuldig is, maar wijzen er op dat er nog altijd geen officiële aanklacht tegen hem is geformuleerd, dat hij desondanks al bijna twee jaar wordt vastgehouden en vervolgd. Bovendien wijzen ze er ook op dat een en ander laat vermoeden dat er achter de huidige procedures tegen hem een andere agenda schuilt. Het vermoeden dat het de Zweedse autoriteiten er enkel om te doen is hem in Zweden te krijgen wordt door dit alles alleen maar versterkt.
Dit is in ieder geval een heel ander verhaal dan wat er door de VRT-radiojournalisten van wordt gemaakt. Eenmaal het over Ecuador gaat wordt de vooringenomenheid naar analogie met The Guardian overduidelijk.
Dienst, wederdienst?
Assange heeft recent de Ecuadoriaanse president Rafael Correa geïnterviewd voor zijn programma ‘The World Tomorrow’ voor Russia Today. Spillebeen kreeg enkel ‘een Engelstalige Russische zender’ over zijn lippen. Ik kan me niet inbeelden dat Spillebeen zou praten over ‘een programma van een Engelse tv-zender’ als het over de BBC zou gaan.
In zijn programma zou Assange Correa hebben voorgesteld als een ‘linkse populist’ die het beeld van zijn land positief zou veranderd hebben. Kijk zelf (via de link hieronder) hoe accuraat die omschrijving (niet) is.
Blijkbaar verwacht Assange daar volgens Spillebeen iets voor terug, dat is natuurlijk pure speculatie en creëert een indruk van samenzweerderigheid. Speculatie is géén informatie.
Je kan bovendien evengoed speculeren dat het omgekeerde is gebeurd. Ecuador heeft twee jaar terug al eens Assange welkom geheten om naar Ecuador uit te wijken, maar kwam daar toen op terug, onder andere omdat op dat ogenblik nog niet duidelijk was of Assange en Wikileaks al dan niet een aantal internationale rechtsregels hadden geschonden.
Ecuador, een logische keuze
Daaruit zijn meer dan waarschijnlijk verdere contacten gegroeid. Het zou dus perfect mogelijk zijn dat het omgekeerde is gebeurd, namelijk dat Assange met zijn interview op Russia Today ‘iets heeft teruggedaan’ voor Correa en niet omgekeerd. Dit is ook natuurlijk ook speculatie, maar ik probeer ten minste niet te doen alsof het iets anders is.
De keuze voor Ecuador zou dus ‘ironisch’ zijn, volgens Spillebeen. Hij blijkt dat te hebben overgenomen van José Miguel Vivanco, de directeur van Human Rights Watch die verklaart dat ‘Ecuador – na Cuba – de slechtste reputatie heeft in de regio op gebied van vrijheid van meningsuiting door de praktijk om lokale journalisten te vervolgen als de regering verstoord wordt door hun uitspraken of door hun onderzoek …’
De Amerikaanse ambassade in de bres voor democratie
The Guardian blijkt nog duidelijker de enige bron van informatie wanneer Spillebeen er aan toe voegt dat de Ecuadoriaanse president Correa in april 2011 de Amerikaanse ambassadeur Heather Hodges uit het land heeft gezet omdat uit Wikileaks’ onthullingen zou gebleken zijn dat die laatste Ecuador een ‘zeer corrupt land’ noemde. Dat zou op de zere tenen van de president getrapt geweest zijn, aldus de redenering van de VRT.
De waarheid is weeral heel wat genuanceerder. Ambassadeur Hodges had in dat fameuze telegram van 10 juli 2009 helemaal niet verklaard dat Ecuador een corrupt land zou zijn maar meer specifiek verklaard dat het hoofd van de Ecuadoriaanse politie Jaime Aquilino Hurtado beter geen visum voor de VS meer zou krijgen omdat hij zijn functie gebruikte ‘om baar geld en eigendommen af te troggelen, openbare fondsen verkeerd te gebruiken, mensenhandel te vergemakkelijken en het onderzoek en de vervolging van corrupte collega’s te verhinderen’. Bovendien zou het hier gaan om ‘systemische corruptie binnen de Ecuadoriaanse politie sinds de jaren ’90’.
President Correa kent de repressie in Ecuador zeer goed
Correa was zogezegd ontstemd omdat in het telegram werd gesuggereerd dat hij daar van op de hoogte was en er niets aan wou doen. Hij heeft van de strijd tegen de corruptie in de jarenlang door zijn voorgangers verziekte politie (en in het justitieapparaat) echter één van zijn prioriteiten gemaakt en daar al een beloofde grondwetswijziging voor ingevoerd.
Die werd in de media hier uitsluitend geportretteerd als een poging om meer persoonlijke macht te verwerven. Correa was dan ook terecht zeer boos omdat het net de politie (en het leger) zijn die jarenlang door de VS de hand boven het hoofd werden gehouden en die hun banden met de drugshandel oogluikend toelieten, omdat ze nu eenmaal hun bondgenoten waren voor het instandhouden van de repressieve regeringen die het land tot voor Correa in een ijzeren greep hielden.
Corruptie, ja, maar waarom nu pas?
De aanklacht van de Amerikaanse ambassadeur over politiecommissaris Hurtado was bijzonder schijnheilig omdat de Amerikaanse ambassade voor de verkiezing van een linkse president als Correa nooit een probleem heeft gezien in de flagrante corruptie van alle voorgangers van Hurtado.
Bovendien was het zeer hypocriet om te beslissen Hurtado geen visum meer toe te kennen nadat de Amerikaanse ambassade dat al de jaren voor Correa aan de macht kwam wél had gedaan, met volledige kennis van zaken over de corruptie van al zijn voorgangers.
Dat president Correa bovendien de Amerikaanse militaire basis van de Amerikanen in Ecuador liet sluiten is nog een reden te meer om zijn bestuur in een slecht daglicht te stellen. Nu ja, ze mochten van hem wel blijven als ze er huur zouden voor betalen (ze betrokken de basis kosteloos) én als hij een Ecuadoriaanse basis in Florida mocht oprichten …
De kat, ik bedoel de CIA kwam weer
Ecuador kan bogen op een puike historische ervaring met inmenging van grote broer uit het Noorden. Wie het boek ‘The CIA Diary’ van voormalig CIA agent Philip Agee doorneemt, kan er lezen hoe de Amerikaanse ambassade jarenlang fungeerde als coördinatiecentrum om linkse partijen, vakbonden en volksorganisaties te infiltreren, overlopers en verraders te financieren, tweedracht te zaaien en moordaanslagen te plegen.
Uit dat boek bleek ook de samenwerking die de Amerikaanse ambassade had met de commerciële media van Ecuador om o.a. via gerichte tendentieuze berichtgeving elke oppositie in Ecuador in diskrediet te brengen. Deze commerciële media zijn nog altijd politiek actief, nu vanuit de oppositie tegen Correa.
Bovendien, uit de Wikileaks documenten over Ecuador blijkt ook dat dezelfde politie die nu door de Amerikaanse ambassade corrupt wordt genoemd jarenlang werd gefinancierd door de Amerikaanse ambassade. Eén van de eerste beslissingen van president Correa was precies om die financiering van de politie door de Amerikaanse ambassade stop te zetten. Tenslotte nog dit: uit de Wikileaks onthullingen blijkt dat de VS zeer verveeld zit met Correa … omdat hij de meest populaire president is in de Ecuadoriaanse geschiedenis.
Dat is natuurlijk teveel nuance om in een radiogesprek van 5’25” samen te vatten en volgens de VRT zeker niet relevant om de houding van president Correa tegenover de Amerikaanse ambassadeur en tegenover Wikileaks te begrijpen.
‘Reacties’ blijken twee jaar oud te zijn
Volgens journalist Spillebeen hebben al heel wat mensenrechtenorganisaties verbaasd gereageerd op de beslissing van Assange. Hij citeert, zoals ze ook in het artikel van Esther Adley en Beatrice Woolf in The Guardian staan, Reporters Without Borders, the Committee to Protect Journalists en Amnesty International. Daaruit blijkt echter dat geen van deze organisaties gereageerd heeft op de recente gebeurtenissen maar dat hun uitspraken over Ecuador dateren van twee jaar eerder.
Een reactie is er echter wel van de directeur van Human Rights Watch. Die organisatie plaatst Ecuador na Cuba op de tweede plaats qua onderdrukking van de vrije meningsuiting ‘in de regio’. De tendentieuze rapporten van Human Rights Watch zijn bekend en vragen minstens een vergelijking met andere rapporten, maar zelfs dan is het toch bijzonder ‘ironisch’ dat het hier gaat over journalisten die in Ecuador vervolgd werden omdat ze kritiek hadden op de repressie onder de voorgangers van Correa.
Samengevat: een Amerikaanse mensenrechtenorganisatie klaagt de repressie van de media aan in een land waar die repressie die media betreft die ingingen tegen de door de Amerikaanse regering ondersteunde regimes. Die mensenrechtenorganisatie gebruikt die kritiek dan om de eerste president van het land aan te vallen die tegen die repressie ingaat (en er bovendien persoonlijk zelf nog slachtoffer van is geweest). Je zou voor minder uit je slof schieten.
Je zou vanuit een andere invalshoek dus even terecht kunnen stellen dat de keuze voor Ecuador een zeer rationele weloverwogen beslissing is. Toch opvallend hoe tijdsdruk en dergelijke altijd in één bepaalde richting werkt.
Dit is slechts één voorbeeld
Nu zijn de betrokken journalisten noch de kwaadste niet en ook de VRT geeft af en toe zelfs wat ruimte voor nuance. Het zou dus niet fair zijn om hen alleen met de vinger te wijzen. Tijdsdruk is bovendien een reëel probleem en je kan niet altijd van alles perfect op de hoogte zijn.
Het radiogesprek waarvan hier sprake is echter symptomatisch voor wat er mis gaat met de grote media in dit land en de rest van de wereld. Onderzoeksjournalistiek is al geruime tijd dood en passé verklaard, commerciële en andere belangen primeren.
De voornaamste filter is de ideologische
Ooit waren de media (toen vooral kranten) verzuild. Zij droegen een gekleurde ideologische versie van de feiten uit. Met de media van toen was zeker heel wat mis, maar ze hadden één voordeel, het was voor de lezer duidelijk waar ze voor stonden.
Men heeft de foute mediastructuren van het verzuilde verleden niet verbeterd, men heeft ze vervangen door andere foute commerciële mediastructuren. Bovendien bestonden die oude media in een maatschappelijke context van sociale vooruitgang. Nu is het uitsluitend sociale afbraak – excuseer, ik hoor ‘besparingen’ te zeggen – wat de klok slaat.
Commercieel = neoliberaal
Wat je nu hebt zijn media die de illusie van neutraliteit en objectiviteit uitdragen maar dat allesbehalve zijn. Er zit wel degelijk een ideologische agenda achter. Als het echt enkel en alleen tijdsdruk en dergelijk zou zijn, zou je nog kunnen verwachten dat het resultaat een beetje alle richtingen uitgaat. Dat is niet het geval. De tendensen gaan immers steeds weer dezelfde richting uit (meer hierover in de artikels hieronder vermeld).
Dat is ook hier het geval. De berichtgeving over Assange is steevast negatief, misprijzend en/of ongeïnteresseerd. Er is geen context, geen achtergrond, geen voorgeschiedenis en al zeker geen analyse. Assange is de man die de oorlogsmisdaden van de VS en de NAVO in Afghanistan en Irak aan het licht bracht, onder andere met beelden van de slachtpartijen daar.
Diezelfde media die zonder aarzelen uitpakten met gruwelijke foto’s van de slachtingen in Syrië (die door niemand ontkend worden) weigeren al jaren systematisch om de veel talrijker voorhanden zijnde foto’s van gelijkaardige slachtpartijen in Afghanistan en Irak te publiceren.
Het resultaat is er naar. Uit alle onderzoeken blijkt dat de geloofwaardigheid van de grote media nog nooit zo slecht is geweest. Het wordt er niet beter op.
De vraag is maar of we dat zomaar moeten blijven slikken.
Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.