N-VA, CD&V en Open VLD, coalitiepartners van het Antwerpse gemeentebestuur, hebben vier FN-303-geweren aangekocht voor het politiekorps. Die kunnen projectielen, verf- of pepperspray afvuren. Ervaring met deze ‘less-lethal’ wapens in het buitenland toont echter dat ze tot meer gekwetsten en dodelijke slachtoffers leiden.

Het FN-303-geweer werkt niet op basis van ontploffing van munitie die een metalen projectiel (kogel) vuurt, maar met luchtdruk. Het vuurt kunststof projectielen af die enkel uitwendig trauma op het lichaam veroorzaken. Het worden daarom less-lethal weapons genoemd, omdat ze het risico op een dodelijke afloop zouden verminderen.

Deze projectielen bestaan uit twee delen. Het voorste deel van het projectiel uit soepel materiaal klapt in elkaar en vangt zo de impact van het tweede deel op. Dat tweede deel is een verfcapsule, een capsule met pepperspray of met lijm (eventueel met verf gemengd). Het wapen kan ook projectielen afvuren zonder het tweede deel. De bedoeling is dan het doelwit enkel tijdelijk ‘uit te schakelen’ door de harde impact.

Het gemeentebestuur van Antwerpen motiveert deze aankoop met verwijzing naar de aanslag op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo in Parijs op 7 januari 2015. De vier wapens zouden worden gebruikt door speciale interventieteams en dus enkel worden gebruikt door agenten die speciaal voor het gebruik van dit wapen werden opgeleid.

Theorie en praktijk

Dat deze wapens minder dodelijk of verwondend zouden zijn klopt enkel in theorie. De praktijk blijkt immers anders uit te vallen. Betrokken politiediensten blijken deze wapens immers veel sneller en veel frequenter in te zetten dan klassieke vuurwapens. Omwille van hun zogenaamde ‘minder dodelijke’ impact worden ze ook op veel kortere afstanden ingezet.

Het contraproductieve effect dat nieuwe technologie heeft, omwille van de gepercipieerde voordelen, is een bekend fenomeen. Zo is onder meer gebleken dat de invoering van slimmere remmen en besturing er toe leidt dat bestuurders hun wagens agressiever gaan gebruiken. Het netto-resultaat is dat de reële verkeersveiligheid er niet mee verbeterd is.

Eenzelfde psychologisch fenomeen doet zich met dergelijke less-lethal wapens. In het buitenland, meer bepaald in Frankrijk en in de VS, wordt de FN-303 – een wapen van Belgische makelij – al enkele jaren ingezet. Het wapen werd eveneens al gebruikt door de geallieerde troepen in Afghanistan, Irak en Lybië. Ook het Filipijnse leger heeft ze reeds ingezet bij militaire confrontaties.

Victoria Snelgrove

De FN-303 wordt echter ook meer en meer gebruikt voor ordehandhaving. Onoordeelkundig gebruik heeft daarbij al tot meerdere zware gekwetsten en een aantal dodelijke slachtoffers geleid. Het meest bekende incident deed zich reeds 11 jaar geleden voor. In de Amerikaanse stad Boston overleed op 12 november 2004 de jonge studente Victoria Snelgrove tijdens rellen met voetbalhooligans (waar ze zelf niet bij betrokken was).

Deze rellen waren niet uitzonderlijk gewelddadig, maar toch besliste een agent zijn FN-303 in te zetten tegen wat hij beschouwde als een luidruchtige ‘punk’. In plaats van zijn bedoelde doelwit, raakte hij de jonge studente journalistiek Victoria Snelgrove die net in de vuurlijn voorbijliep. Zij kreeg het gasprojectiel frontaal in het oog en overleed enkele uren later aan bloedverlies en onherstelbare hersenbeschadiging.

Aanvankelijk poogde de politie van Boston het slachtoffer als een legitiem doelwit af te schilderen, maar uit videobeelden bleek onweerlegbaar dat zij slechts een onschuldige passant was. FN Herstal en de stad Boston werden veroordeeld tot een schadevergoeding van 15 miljoen dollar aan de familie van het slachtoffer. Meerdere Amerikaanse stadskorpsen waaronder Boston zelf en de stad Seattle hebben sindsdien beslist het wapen niet meer te gebruiken voor ordehandhaving.

Levensgevaarlijk

Uit het onderzoek Risk Management of Less Lethal Options – Evaluation, Deployment, Aftermath and Forensics blijkt dat de FN-303 wel degelijk levensgevaarlijk is wanneer het hoofd, de nek of de borst recht voor het hart worden getroffen, een risico dat nog verhoogt naargelang de afstand tot het doelwit afneemt en naargelang de gezondheidstoestand van de betrokkene.

De FN-303 wordt echter nog steeds door honderden politiekorpsen gebruikt, vooral in de VS en Frankrijk. Verontrustend is dat de FN-303 net zo goed wordt ingezet voor gewone ordehandhaving bij vreedzame betogingen, als zogenaamd preventief afschrikkingsmiddel.

In België werden deze wapens nooit eerder ingezet – ook al zijn het dan wapens die hier werden ontwikkeld en gefabriceerd. Mathieu Beys van Progress Lawyers Natwork ziet een ernstig wettelijk probleem: “Klassieke wapens hebben een wettelijk vastgelegd kader. Wettige zelfverdediging en tussenkomsten bij ernstige gewelddelicten zijn de enige omstandigheden waarbij vuurwapens mogen worden ingezet. Dat kader is er niet voor dit nieuwe soort wapens. Voorstanders gaan er van uit dat deze zogenaamde less-lethal wapens dus niet onder deze wetgeving vallen.”

Vorm van foltering

“Uit onderzoek van het VN-Comité tegen Foltering in Belgische gevangenissen, detentielokalen en psychiatrische instellingen is gebleken dat soortgelijke wapens als tasers en peppersprays nu al worden ingezet in omstandigheden die als vormen van foltering worden aanzien. België is daarvoor reeds meermaals op de vingers getikt.”

De Belgische overheid heeft hier nog steeds niet adequaat op gereageerd. De huidige sfeerschepping onder de rechtse federale regering, die voorstander is van keiharde repressie ten koste van bemiddeling en preventie, leidt er toe dat meer en meer politiekorpsen de grenzen van het toelaatbare verkennen. De nieuwe aanschaf van deze wapens door de politie van Antwerpen is met andere woorden een zorgwekkend precedent.

“België is ook al veroordeeld voor het veelvuldig inzetten van traangas bij betogingen, zonder dat daar aanleiding toe is. De politie bezondigt volgend het VN-Comité tegen Foltering tegen de principes van proportionaliteit, noodzakelijkheid en legaliteit”, aldus nog Mathieu Beys.

Charlie Hebdo

De aanschaf van deze wapens wordt door de coalitie van N-VA, CD&V en Open VLD gemotiveerd door de aanslag op Charlie Hebdo. Daarbij wordt over het hoofd gezien dat deze aanslag gebeurde in een land waar het leger al jaren patrouilleert in de straten en waar de politie al lang over deze zogenaamde less-lethal wapens beschikt.

Het is bovendien meer dan ironisch dat de door de N-VA geleide bestuursmeerderheid met deze aankoop kiest voor spitstechnologie die ontwikkeld is en gefabriceerd wordt in Wallonië…

Bronnen:

• Quels droits face à la police? Manuel juridique et pratique is een gids waar burgers terecht kunnen voor advies over politiegeweld (nog niet in het Nederlands beschikbaar)
• België en foltering (Rapport Amnesty International)
• Seattle Police Suspend Use of Controversial FN303 Gun
• 10 Years Ago Today, Victoria Snelgrove Was Killed by the Boston Police Department
• Risk Management of Less Lethal Options – Evaluation, Deployment, Aftermath and Forensics

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.