Federaal minister van mobiliteit François Bellot (MR) doet heel stoer over de tekortkomingen van de NMBS. De bazen riskeren zowaar loonverlies. Schijn bedriegt. In werkelijkheid doet de NMBS perfect wat deze regering wil bereiken met zijn permanente onderfinanciering: de treingebruikers warm maken voor privatisering.

De top van de NMBS¹ siddert en beeft. Ze zullen zowaar ‘minder loon’ krijgen als de stiptheid niet verbetert. In plaats van ‘verschrikkelijk goed’ zullen ze dan slechts ‘heel goed’ betaald worden. Federaal minister van mobiliteit François Bellot (MR) doet daar zeer stoer over. Volgens de berekeningen van de NMBS valt het allemaal nogal mee. TreinTramBus en TestAankoop denken er alvast heel anders over.

Laat er geen twijfel over bestaan, stiptheid is zonder meer de essentie zelf van openbaar vervoer, meer nog voor de trein dan voor tram, bus, metro. Elke pendelaar kan er dagelijks over getuigen. Helemaal problematisch is het voor zij die twee treinen moeten nemen voor hun traject. Een net gemiste trein betekent lang wachten op de volgende, weer eens telaatkomen op het werk.

Een oplossing is nochtans niet zo moeilijk te verwezenlijken. Meer en langere treinen in de spits (en daarbuiten), dus meer treinbestuurders en treinbegeleiders, seingevers, dispatchers, stationspersoneel. Dit betekent tevens meer onderhoudspersoneel en meer nieuwe treinen, ter vervanging van te oude treinstellen. Hoe dat kan? Door de NMBS daar de middelen voor te geven. Dat laatste is net wat deze regering niet wil en niet doet.

Hardnekkig

De onderfinanciering van de NMBS dateert niet van de voorbije vijf jaar, het is een tendens die al meer dan dertig jaar aanhoudt. Deze regering onderscheidt zich van de vorige enkel in de hardnekkigheid waarmee ze de openbare diensten wil vernietigen.

Dreigen met loonverlies voor de top is een compleet nutteloze maatregel, tenminste als het de bedoeling is zo de stiptheid op te vijzelen. Die top verdient sowieso veel te veel (en ze zijn ook met te veel). Massale inkrimping van de top van de tweehoofdige draak NMBS/Infrabel en even massaal loonverlies voor zij die mogen blijven is altijd een goed idee.  Looninlevering en inkrimping van het personeel moet volgens de regering echter alleen komen van het gewone personeel, zij die de treinen echt laten rijden.

Nu met beschuldigende vinger wijzen op de top van de NMBS is zonder meer hypocriet. Deze top is door de politieke partijen van de regering benoemd om te doen wat van hen verlangd wordt. Zij werden geselecteerd op hun bereidheid om ‘stipt’ uit te voeren wat de regering wil zien gebeuren. De enige echte verantwoordelijke is de minister zelf (en de volledige regeringsploeg van MR, OpenVLD, CD&V en N-VA). Regeringsbeleid moet immers beoordeeld worden op zijn concrete consequenties, niet op zijn beweerde intenties.

Centralisering en ruimtelijke wanordening

Het werd al eerder gezegd, maar het gebrek aan stiptheid tijdens de piekuren is voor een groot deel het gevolg van problemen waar de NMBS geen enkele impact op heeft. Eerst en vooral is er de grote dagelijkse stroom van pendelaars naar Brussel. Reeds in de jaren 1970 riepen organisaties op om de overheid te decentraliseren weg van de hoofdstad. Het is er nooit van gekomen. Bovendien gaan die pendelaars nog steeds op dezelfde vaste uren werken.

Het fenomeen is bekend. Elke bomvolle piekuurtrein uit Antwerpen of Charleroi richting Brussel rijdt vervolgens bijna leeg terug. De totale bezettingsgraad tijdens de piekuren is dan zelfs met die overvolle treinen nog steeds maar 60 procent. Eenmaal het piekuur voorbij zit de NMBS plots met teveel treinen die in Brussel-Zuid en Schaarbeek de rest van de dag staan te niksen. Reken je deze lege treinen mee in de dagelijkse bezettingsgraad en je komt tot zeer lage cijfers.

De echte oplossing is meer treinen en personeel, meer middelen en meer geld, wat deze regering niet wil. Het betekent echter ook beter aansluitend openbaar vervoer met de bus in de vertrekstations, meer parkings, meer fietsstallingen, meer fietsruimte op de treinen. Het betekent daarenboven ook een compleet andere organisatie van het woon-werkverkeer. De chaotische ruimtelijke ordening van Vlaanderen is voor eender welk spoorbedrijf een onoverkomelijke hindernis. Het is in die gegeven omstandigheden onmogelijk om in heel het land vlot bereikbare treinverbindingen te voorzien.

Geen ‘gevolgen’ maar ‘doelstellingen’

In tegenstelling tot wat kritische waarnemers wel eens beweren is het gevoerde beleid wel degelijk zeer goed overwogen. De slechte prestaties van de NMBS zijn geen ‘gevolgen’, geen ’tekortkomingen’, het zijn doelstellingen. Dit is een ideologisch gedreven beleid.

Door de NMBS permanent te onderfinancieren en tegelijk eisen te stellen die met de gegeven middelen niet verwezenlijkbaar zijn, organiseert de regering de malaise die ze nodig heeft om de bevolking warm te maken voor privatisering.

Eenmaal die is doorgevoerd zullen de pendelaars nog verder van huis zijn. Zij worden dan de enige ‘klanten’ die geen keuze zullen hebben dan de ‘marktprijzen’ te betalen. De vrije markt van de privatisering is overigens alleen vrij voor de betrokken bedrijven. De gebruiker heeft geen keuze, hij/zij zal het moeten doen met het privé-spoorbedrijf dat zijn station aandoet. Weg ook goedkope abonnementen en kortingskaarten. De wereldwijde praktijk van privatisering wijst in één richting: duurdere stroom, duurder water, duurdere telefoon, duurdere zorg en duurder openbaar vervoer. De aandeelhouders zijn tevreden, u niet.

Privatisering is geen populaire maatregel. In plaats van eerlijk uit te komen voor zijn echte bedoelingen stelt de minister het (net als al zijn voorgangers van de voorbije dertig jaar) voor alsof dit een probleem zou zijn van slecht werkend personeel.

De trein nemen tijdens de piekuren is elke dag een onzeker avontuur. De NMBS is steeds te laat, of toch niet helemaal. Voor de komende privatisering zit het bedrijf stipt op schema.

Vanaf 2020 mogen privé-bedrijven volgens de geldende EU-richtlijnen een bod doen op de uitbating van Belgische lijnen voor passagiersvervoer. De verantwoordelijke regeringsploeg van MR, OpenVLD, CD&V en N-VA kan nog twee jaar doen alsof ze ‘bezorgd’ is over de gang van zaken bij de NMBS. De ‘slecht betaalde’ top zal het nodige doen.

1  Volgens de logica van alle artikels op deze site bedoelen wij met ‘NMBS’ ook de afgesplitste beheerder van de infrastructuur Infrabel.