Dat de politieke klasse in het zog van president Bush en de Republikeinse partij ongegeneerd misbruik zouden maken van een zaak als die van Terri Schiavo zal de lezer niet verbazen. Wie echter dacht dat de Amerikaanse media qua schijnheiligheid de maximumgrens hadden bereikt heeft zich vergist. De zaak Schiavo verlegt nogmaals de morele grenzen van wat in de VS voor mainstream berichtgeving doorgaat.

(Update: Dit artikel werd geschreven op dinsdag 29 maart 2005. Op dat ogenblik was de kunstmatige voeding van Terri Schiavo reeds elf dagen stopgezet. Zij stierf op 31 maart 2005)

De concrete feiten zijn voldoende bekend. Op 25 februari 1990 viel Terry Schiavo in een diepe onomkeerbare coma, na een hartaanval waarbij haar hersenen door zuurstofgebrek onherstelbaar werden beschadigd. Sindsdien wordt zij medisch in leven gehouden, hoewel ze hersendood is.

Haar echtgenoot Michael Schiavo probeert sinds 1998 via gerechtelijke weg de medische staf van een hospitaal in Pinellas Park, Florida, te verplichten de kunstmatige voeding van zijn vrouw Terri stop te zetten. Op vrijdag 18 maart ll. kreeg hij daarvoor gelijk van de rechter en werden de voedingstubes verwijderd. Medici verwachten dat Terri in haar huidige toestand nog 10 à 14 dagen zonder voeding kan blijven leven. Dat overlijden is nu reeds onomkeerbaar omdat het stopzetten van de voeding reeds na ongeveer een week onherstelbare schade zal aanrichten.

De ouders van Terri Schiavo, het echtpaar Schindler, hebben zich daar steeds tegen verzet. Dit verzet heeft uiteindelijk geleid tot de recente gebeurtenissen. Het Amerikaanse Congres heeft een wet gestemd die in feite enkel geldt voor Terri. President Bush vloog speciaal terug uit zijn buitenverblijf in Texas om de wet onmiddellijk na de stemming te ondertekenen en te laten uitvoeren, dit in een ultieme poging om alsnog de verderzetting van de kunstmatige voeding van Terry Schiavo af te dwingen.

Wat voorafging

Om goed te appreciëren wat nu gebeurt is enige voorkennis van wat voorafging noodzakelijk. Theresa Marie Schindler, echtgenote van Michael Schiavo, had in 1990 een hartstilstand, waarschijnlijk ten gevolge van een bloedvergiftiging. Tijdens die hartstilstand had zij gedurende 10 minuten geen zuurstoftoevoer naar haar hersenen. Ten gevolge daarvan is zij de facto hersendood, alleen haar ademhaling functioneert nog autonoom, al haar andere organen zijn stilgevallen.

Dat zuurstofgebrek was een gevolg van een medische fout tijdens de urgentiebehandeling van haar hartstilstand. Na jarenlang procederen werd het hospitaal hier voor verantwoordelijk gesteld en verplicht tot de betaling van een schadevergoeding van 1.000.000 dollar (ongeveer 771.000 euro). Dat geld werd sindsdien gebruikt om de verzorging van Terri te financieren. Haar privé-gezindheidsverzekering betaalt immers alleen haar geneesmiddelen en komt in de kosten van de behandeling in een gespecialiseerde instelling niet tussenbeide.

De wetten van Florida laten Michael Schiavo als voogd van zijn vrouw toe om de behandeling van zijn echtgenote te laten stopzetten, mits een bepaalde procedure wordt gevolgd. Deze beslissing werd door een ethische commissie bevestigd, omdat de toestand van Terri als irreversibel en onherstelbaar wordt beschouwd.

De conservatieve katholieke ouders van Terri zijn daar onmiddellijk tegen in beroep gegaan. Sindsdien hebben 13 verschillende rechtbanken en 9 rechters op steeds hogere niveaus telkens het gelijk aan de echtgenoot gegeven, waarbij zijn recht om die beslissing alleen en zonder hun instemming te nemen werd bevestigd. Geen enkele maal sinds de rechtszaak begon in 1998 hebben de ouders van Terri in beroep gelijk gehaald. Tweemaal eerder werd de voeding van Terri even stopgezet. Telkens gingen de ouders onmiddellijk in hoger beroep en werd de voeding van Terri terug aangekoppeld in afwachting van een nieuw vonnis.

De ouders van Terri hebben in de rechtbanken steeds het argument van de voogdij gebruikt. Als ouders menen zij dat ook zij inspraak moeten hebben in de beslissing over het lot van hun dochter. Telkens weer hebben de rechtbanken van Florida echter beslist dat haar echtgenoot Michael wel degelijk als eerste betrokkene gemachtigd is om zonder instemming van haar ouders dergelijke beslissing te nemen. Bij hun verklaringen in de media verdedigen zij zich vooral met morele argumenten zoals het recht op leven van hun dochter en betwisten zij de correctheid van de medische diagnose.

Mediaheisa zonder context en duiding

Het is belangrijk een aantal vaststellingen te doen alvorens de huidige mediaheisa te analyseren.

1. Zelfs in het Florida van Jeb Bush, broer van president George W., laat de wet stopzetting van medische zorgen toe in bepaalde gevallen, zonder voorafgaande schriftelijke instemming van de betrokkene. Verwanten kunnen een dergelijke beslissing nemen, in eerste instantie is dat de partner, daarna de kinderen en slechts in derde instantie de ouders. Het gaat daarbij niet om euthanasie omdat geen actieve daad wordt gesteld om het leven te beëindigen. Euthanasie is in Florida onder alle omstandigheden verboden. Eerder pogingen van de ouders van Terri om een wijziging van de wet op niveau van de deelstaat Florida te forceren zijn mislukt. Het nochtans door Republikeinen gedomineerde Congres van de staat Florida heeft dat steeds geweigerd.
2. De behandeling van patiënten zoals Terri wordt niet betaald door Medicaid, de geneesmiddelen wel. Dat is een gevolg van besparingen onder Republikeinse presidenten Reagan, Bush senior én Democraat Clinton. Op het ogenblik van deze feiten ligt trouwens een drastisch besparingsplan in het Congres klaar om onder andere toedienen van geneesmiddelen voor ongeneeslijk zieke patiënten in bepaalde gevallen niet meer terugbetaalbaar te maken.
3. De behandeling van Terri in een gespecialiseerde instelling wordt gefinancierd met een schadevergoeding voor ‘medical malpractice’. Gezien de hoge kostprijs van medische verzorging in de VS is rechterlijk procederen tegen medische fouten er schering en inslag. Veroordelingen van medici zijn zo frequent dat de meeste uitvoerders van geneeskunde peperdure verzekeringen afsluiten om zich in te dekken. Dat drijft de prijs van de medische verzorging dan weer verder in de hoogte. Op dit ogenblik ligt een wetsvoorstel in het Congress ter bespreking om de mogelijkheden voor rechterlijke procedures drastisch in te perken.

Men zou logischerwijze verwachten dat de zaak Schiavo de aandacht voor gelijkaardige gevallen zou vergroten. Immers, in de staat Texas (waar George W. Bush tot aan zijn beëdiging als president gouverneur was) liet een rechter recent de voeding van de 6 maand oude baby Sun Hudson stopzetten. De rechter besliste dit op basis van een wet die de behandelende geneesheer in bepaalde gevallen zonder de instemming van verwanten toelaat medische behandeling stop te zetten (“… allows hospitals to discontinue life-sustaining care, even if patient family members disagree…”).

De baby in kwestie leidt aan een vorm van gedeeltelijke dwerggroei waarbij zijn longen niet meegroeien met de rest van zijn lichaam. Hem kunstmatig in leven houden betekent concreet dat hij tot een langzame verstikkingsdood veroordeeld wordt. Op basis van diezelfde wet wordt in de komende weken een gelijkaardige beslissing verwacht om de voeding van de 68-jarige Spiro Nikolouzos stop te zetten. Deze patiënt is hersendood na een hersenbloeding. Er staat nauwelijks iets over deze gevallen in de kranten, en als er al eens iets over wordt gezegd, wordt er geen verband gelegd met de zaak Schiavo.

Niet onbelangrijk detail, de wet waarvan sprake, de Futile Care Law van de staat Texas (letterlijk de ‘Doelloze Verzorgingswet) werd in 1999 door toenmalig gouverneur George W. Bush ondertekend. De wet ging uit van twee argumenten: de hoge kosten van een zinloze behandeling zijn niet verantwoord omdat het ten koste gaat van andere patiënten én in bepaalde gevallen kunnen verwanten om emotionele redenen niet in staat zijn om toestemming te geven tot het stopzetten van een nutteloze behandeling.

Los van de discussie of dit een goede wet is of niet, kan je er niet naast kijken. Deze wet werd ondertekend door de huidige president W. Bush, die nu beweert dat in geval van twijfel ‘je beter kan vergissen ten voordele van het leven’ (zijn eigen bewoordingen). Deze wet van de staat Texas gaat zelfs verder dan de wetten in Florida omdat ze de mogelijkheid voorziet van stopzetting van behandeling zonder de instemming van de familie van de patiënt.

De schijnheiligheid van de president over deze zaak staat echter niet alleen. In het House of Representatives werd de strijd voor de Schiavo-wet geleid door Tom DeLay, voorzitter van de Republikeinse fractie, in de Senaat door zijn collega Republikeins fractievoorzitter Bill Frist. Samen hebben zij deze wet door beide kamers van het Congres gesluisd. Tom DeLay is tegelijk de auteur van een begrotingsvoorstel om de komende jaren 15 miljard dollar te ‘besparen’ in Medicaid (ziekteverzekering voor werkende volwassenen), Medicare (ziekteverzekering voor gepensioneerden) en SCHIP (State’s Children’s Health Insurance Program, de ziekteverzekering voor kinderen).

Meer nog: volgens de Los Angeles Times van dinsdag 29 maart zou hij in 1988 zelf hebben ingestemd met het stopzetten van de medische zorgen voor zijn vader, nadat die onherstelbare hersenbeschadiging had opgelopen bij een ongeval thuis! Bovendien heeft de familie De Lay een rechtszaak gewonnen tegen de fabrikant van het tuinmateriaal dat het ongeval van zijn vader veroorzaakte …

Bill Frist is de auteur van een wetsvoorstel dat de mogelijkheden van patiënten om naar de rechtbank te stappen drastisch gaat inperken. Als die voorstellen het halen zullen nieuwe gevallen zoals Terri Schiavo géén terugbetaling meer krijgen voor geneesmiddelen én zullen familieleden voor gelijkaardige gevallen niet meer naar de rechtbank kunnen stappen om de verderzetting van medische behandeling te eisen. Het voeren van rechtszaken tegen farmaceutische en andere bedrijven zal dan ook veel moeilijker worden.

Enkele dagen voor de heisa rond Terri Schiavo heeft Tom DeLay er nog mee gedreigd de begroting niet goed te keuren als zijn voorstel voor besparingen in de gezondheidszorg niet door de Senaat wordt goedgekeurd. Bill Frist heeft recent zijn voorstel nog verdedigd met het argument dat het moet gedaan zijn met al die rechtszaken die ‘geneesheren verhinderen om hun beroep uit te oefenen’.

Alsof dat al niet hypocriet genoeg is, blijkt uit een interne nota van de Republikeinse Partij dat deze zaak ‘een grote politiek opportuniteit’ is waarover ‘onze pro-life basis wild enthousiast zal zijn’ (de pro-life basis zijn de conservatieve christenen die anti-euthanasie en anti-abortus zijn). De nota roept de parlementsleden op om de zaak maximaal uit te buiten.

Al deze informatie is vrij beschikbaar in de Amerikaanse media (zie ‘Bronnen’ onderaan deze tekst), zelfs in oerconservatieve kranten. Alleen, wat volledig ontbreekt is de context en de analyse. Niet één krant heeft de beschikbare informatie samengebracht, niet één kritische vraag werd gesteld aan president Bush of aan de betrokken leden van het Congres over hun toch wel zeer dubbelzinnige houding in dit dossier. De gemiddelde Amerikaan weet dus nauwelijks wat er écht gaande is. Hij/zij heeft daar nochtans alle belang bij.

De huidige besparingsplannen voor de gezondheidszorg zullen ernstige gevolgen hebben voor miljoenen Amerikanen, voor wie elementaire gezondheidszorg onbetaalbaar wordt. Het politieke spel rond Terri Schiavo heeft als voornaamste doelstelling dit te verbergen.

Alle aandacht gaat naar dit ene geval. De betrokken politici zijn zich daar zeer goed van bewust. De net genoemde Bill Frist haastte zich om te verklaren dat de Schiavo-wet geen precedent mag zijn. Bovendien is een wet op maat van één persoon sowieso zeer merkwaardig (in België bijvoorbeeld kan dit niet).

Van de Democraten moet bij dit alles geen weerwerk worden verwacht. De meeste Democraten hebben de wet mee goedgekeurd, slechts een vijftigtal stemden tegen. Dat deden ze bovendien enkel op basis van het argument van de scheiding der machten en van de scheiding tussen de federale macht en de macht van de(deel) staten. Geen enkel Democratische parlementslid sprak zich ten gronde uit in het voordeel van Michael Schiavo, om zijn recht te verdedigen op het stopzetten van de medische behandeling van zijn echtgenote Terry.

Zowel president Bush als de parlementairen die voor de wet-Schiavo stemden wisten perfect dat het Hooggerechtshof in het voordeel van Michael Schiavo zou pleiten, zoals in laatste instantie is gebeurd. De ouders van Terri hebben de juridische strijd nu opgegeven.

De politieke klasse die onder president Bush jr.II de macht heeft is tot alles bereid om de macht te behouden en om tot een agenda van sociale afbraak over te gaan. Dat een geval als Terri Schiavo wordt gebruikt om de aandacht voor de ontmanteling van de ziekteverzekering te verdoezelen hoort daar bij. Zij kunnen dat echter alleen omdat de massamedia in de VS dat spel kritiekloos meespelen.

Maar zelfs onder de massale en eenzijdige propaganda die de massamedia hen door de strot rammen, blijkt uit opiniepeilingen dat de Amerikaanse bevolking het voor 59 procent oneens was met de beslissing van president W. Bush en het Congres en integendeel de echtgenoot van Terri Schiavo gelijk geeft met zijn beslissing om zijn echtgenote waardig te laten sterven.

Ondanks alles is dat hoopvol.

Bronnen:

• The House Budget Committee’s Proposed Medicaid, Victoria Wachino, Center on Budget and Policy Priorities, March 10, 2005. (een ngo die de fiscale politiek en de openbare programma’s volgt die lage inkomensgezinnen betreffen)
• Baby born with fatal defect dies after removal from life support. Leigh Hopper, Houston Chronicle, March 15, 2005. (de voornaamste krant in Houston, hoofdstad van Texas)
• Budget rift over Medicaid. Brian DeBose and Stephen Dinan, Washington Times, March 16, 2005. (rabiaat reactionaire krant in handen van de Moon-sekte, niet verwarren met de Washinton Post)
• Bush Approves Schiavo Review in US Court. Richard A. Serrano and John Thor Dahlburg, Los Angeles Times, March 21, 2005.
• The Politicization of Terri Schiavo. The Progress Report, March 21, 2005. (lobby-organisatie die progressieve ideeën bij beleidsvoerders introduceert)
• Why Schiavo is a cause célèbre. Gail Russel Chaddock, Christian Science Monitor, March 21, 2005. (dagblad van een christelijke kerk, conservatief maar consequent kritisch)
• President’s Statement on Terri Schiavo. Office of the Press Secretary, The White House, March 21, 2005. (de officiële stem van W. Bush)
• Schiavo case is headed to federal court. Charles Babington and Mike Allen, Washington Post & San Fransisco Chronicle, March 21, 2005.