Het Amerikaanse politieke systeem dat het spectrum beperkt tot de keuze tussen twee conservatieve neoliberale leden van dezelfde economische elite die – nuances daargelaten – dezelfde regressieve agenda verdedigen, is niet bepaald een schoolvoorbeeld van democratie. Met een Democratisch president Obama komen er dus wel veranderingen, of dat ook verbeteringen zijn is echter twijfelachtig.

Voor alle duidelijkheid, niet alleen de bevolking van de VS moet hopen op een nederlaag voor de Republikeinse kandidaat John McCain, ook de rest van de wereld moet daar op hopen. Hij staat voor onverminderde continuïteit, McCain is W. Bush III, niet alleen op buitenlands vlak, evengoed binnenlands. De sociale agenda van de Republikeinen is een regelrecht offensief tegen de sociale verworvenheden van de New Deal van de jaren 1930. Ook in de EU staat het sociaal contract tussen burgers en overheid op de helling. Wat in de VS gebeurt heeft daar en aanzienlijke impact op.

Het is echter voorbarig om de champagne koel te houden voor een overwinning van Obama. Hij staat immers voor dezelfde economische visie als zijn voorgangers. Zijn retoriek is zeker anders én voor een beperkt deel van de lagere middenklasse zal hij zeker een klein verschil maken. Het basismodel van de Amerikaanse staat zal echter niet in vraag worden gesteld.

Voor een groot deel van de economische elite in de VS is W. Bush inderdaad te ver gegaan – in zijn retoriek, niet in zijn daden. De VS is nooit eerder zo onpopulair en gevreesd geweest en dat is niet goed voor de Amerikaanse economie. Een kandidaat als Obama is dus ideaal voor een facelift. Maar net zomin als plastische chirurgie de échte leeftijd van een persoon verandert, ook zo zal er met Obama ten gronde niets inhoudelijk veranderen.

Er wordt in de massamedia heel euforisch over gedaan dat een zwarte Amerikaan kans maakt op de Oval Office (en dat bovendien een vrouw zo dicht bij die kans is gekomen). Leuke beelden. De boeken door en over Obama en Hillary Clinton zijn niet bij te houden. Nu in de vitrine, binnen enkele jaren bij de ramsj. De personencultus rond Obama is een getrouwe kopie van wat rond presidenten Truman, Kennedy, Carter, Reagan en Clinton (Bill én nu Hillary) gebeurde. De illusie van de gewone Amerikaan die het tot de hoogste top brengt – the American Dream. Met deze man wordt het anders.

Obama tracht zich te enten op het charisma van Martin Luther King, tenminste op het netjes opgekuiste brave deel daarvan, dat zich beperkte tot de strijd voor burgerrechten, stemrecht en dergelijke. Dat King ook zware kritiek had op de kapitalistische oorlogsmachine die de VS volgens hem was, wordt door de Amerikaanse media en door Obama liefdevol doodgezwegen. King was zich er bijvoorbeeld goed van bewust dat er méér blanke armen leven in de VS dan alle zwarten samen. Hij wist zeer goed dat de strijd tegen racisme de economische ongelijkheid niet kon oplossen. Niets van dit alles bij Obama.

Hillary Clinton noch Barack Obama hebben het armere deel van de Amerikaanse bevolking iets te bieden. Géén van beiden verdedigt een openbaar gezondheidsprogramma – verwar hun retoriek niet met inhoud. Obama is zelfs nog rechtser dan Clinton wat dit laatste betreft en dat zegt daarom nog niet veel goeds over Clinton zelf.

Clinton pleitte voor belastingverlaging voor de inkomens onder de 250.000 dollar per jaar (159.000 € of 6,4 miljoen BF), Obama ging daar onder tot 200.000 dollar (127.000 €). Dat verdedigden ze als ‘sociale’ maatregelen. De impliciete boodschap is duidelijk genoeg voor de Amerikaanse upper class. Clinton en Obama staan voor lagere belastingen voor de hoge inkomens.

Ik raad iedereen aan informatie over Obama te zoeken in de kleine berichten in de economische katerns van de dagbladen. Zo kon men op dinsdag 17 juni in de bijlage Economie en Financiën van De Standaard lezen dat Warren Buffet voorstander is van de fusie tussen InBev en de Amerikaanse brouwer Anheuser-Busch … Warren Buffet heeft zich achter Obama geschaard. De man past immers volledig in zijn economisch ideeëngoed. Die kan je samenvatten als een terugkeer naar de gewone neoliberale agenda van voor W. Bush.

Met Obama hopen Buffet en konsoorten op een terugkeer naar de minder openlijk agressieve aanpak onder de voorganger van W. Bush, Bill Clinton. Het lijkt voor een degelijk observator ongelofelijk maar Bill Clinton is er in geslaagd die neoliberale agenda er door te duwen in combinatie met de perceptie een progressief media-imago.

Perceptie is ook nu weer het enige wat telt. Obama is de ideale kandidaat voor een replay van dat scenario. Hillary Clinton zou ook goed geweest zijn, zij was aanvankelijk ook de gedoodverfde kandidaat, maar dat was buiten de retorische talenten van outsider Obama gerekend. Nu ja, ‘outsider’. Obama zal de oorlog in Irak verder zetten, de kans dat hij Iran aanvalt is zeer groot en wat Israël betreft ziet het er met hem zelfs nog slechter uit dan met Bush.

Ik waag me hier aan een voorspelling. Een deel van de progressief denkende middenklasse zal zich compleet vergapen aan de belofte van een zwarte president (en mogelijks een vrouwelijke vice-president …?). De desillusie die zal volgen zal hen nog meer verlammen en de verdere evolutie naar rechts stemgedrag in de hand werken.

Zolang het politiek systeem zelf en de mediamachine die de illusie in stand houdt niet fundamenteel in vraag worden gesteld is ‘a change we can believe in’ niet mogelijk in de VS. Die verandering zal er dus ook na deze presidentsverkiezingen niet komen.