De betogende Joodse Israëli’s kunnen de sociale discriminatie van hun Palestijnse landgenoten niet langer ontkennen. De regering krijgt het ook moeilijk om de sociale maatregelen ten gunste van de kolonies in Palestina te behouden, terwijl ze diezelfde maatregelen in Israël zelf afschaft.

Sociaal verzet, ook in Israël

De J14 beweging – zo genoemd naar de groep jongeren die op 14 juli een klein tentenkamp opzetten op de Rothschild Boulevard in Tel Aviv – groeide op korte tijd uit tot een massabeweging zoals Israel zelden gekend heeft. Hoewel de acties en betogingen eerder klassiek van aard zijn, zijn de thema’s en vooral de geviseerde doelwitten nieuw. J14 plant in september de eerste Million Men March van het land naar analogie met de gelijknamige betogingen die in de VS ontstaan zijn uit de burgerrechtenbeweging van de jaren ’60.

Die periode in de VS wordt vooral herinnerd als een strijd voor gelijke rechten van de zwarte Amerikanen. Minder bekend (en meestal verzwegen in de massamedia) is dat dit ook een strijd was voor meer sociale rechten voor de arme blanken, waar Martin Luther King zich trouwens volmondig achter schaarde. Hij werd vermoord de dag voor hij een toespraak zou geven voor een groep van stakende vuilnismannen in Memphis, Tennessee. Dat waren in hoofdzaak blanken. Hoewel de strijd in Israel nu vooral over de eisen van Joodse Israeli’s gaat, wordt ook hier de link met dat andere sociale onrecht onvermijdelijk.

Ondanks massale financiering door en politieke afhankelijkheid van de VS, heeft Israël zich nooit door Washington een staatsmodel à l’américaine laten opdringen. Israël heeft sinds zijn bestaan altijd een eigen sociaal-democratisch maatschappijmodel nagestreefd dat meer gelijkenis vertoont met de sociaal-democratieën van de Europese Unie dan met bondgenoot VS. Israël haalde trouwens jarenlang een groot deel van zijn geloofwaardigheid in Europa uit de grote verwezenlijkingen van dat sociale model.

Israel was een sociale verzorgingsstaat, toch gedeeltelijk

Daar zat wel één belangrijke reserve in: deze sociale welvaartstaat bestond/bestaat quasi uitsluitend voor de Joodse Israeli’s. Niet-Joodse Israeli’s – in hoofdzaak Palestijnen met Israëlisch staatsburgerschap – worden sinds het ontstaan van Israël met een dertigtal al dan niet subtiele wetten gediscrimineerd. Binnenkort komen er nog een aantal van die wetten bij. Die sociale discriminatie is het meest voelbaar in de manier waarop eigendomsrechten van niet-Joodse Israeli’s worden ondergraven. Ook toegang tot de sociale zekerheid en de gezondheidszorg is problematisch voor hen.

Laten dit nu net de thema’s zijn waar de Joodse Israeli’s voor manifesteren. Ook de Joodse Israeli’s lijden onder de neoliberale privatiseringen en afbraak van sociale maatregelen terwijl een kleine elite stinkend rijk wordt. De bevolking van Israël ondergaat dezelfde problemen als de rest van de westerse wereld.

Er is nog een belangrijk aspect dat nieuw is aan deze sociale revolte. Israël heeft wel meer periodes gekend van sociaal activisme. Dat was echter een exclusief Joods-Israelische aangelegenheid. Nieuw is  dat nu ook niet-Joodse Israeli’s mee betogen en het woord kunnen nemen. Bovendien, waar vroeger de sociale eisen van de niet-Joodse Israeli’s werden ontkend of zelfs goedgekeurd is er nu een aanvaarding van de gemeenschappelijke belangen.

Het ‘andere’ onrecht wordt niet meer ontkend

De J14 beweging spreekt zich niet echt hard uit over die problematiek, maar ontkent ze ook niet langer. Men hoort bij hun woordvoerders eerder een toon van: ‘We gaan dit niet hard spelen om de eenheid van de beweging te bewaren’. Dat is dan misschien nog niet echt rechtlijnig, in de context van Israël is dit een belangrijke verschuiving.

Een tweede belangrijk aspect zijn de vragen die de betogers hebben bij de positieve discriminatie van hun medeburgers in de koloniale nederzettingen in Palestina. Die blijven volop genieten van openbare subsidies voor infrastructuur, onderwijs, landbouw, openbaar vervoer en gezondheidszorg.

Het lijkt op het eerste zicht contradictorisch, maar dat is het niet. De motivering achter dit tweesporenbeleid is gewoon anders. Sociale maatregelen in Israël passen in het kader van de normale beleidsactiviteiten van een regering die zijn staat beheert volgens de democratisch bepaalde wilsbeschikking van zijn bevolking. De sociale maatregelen voor de koloniale nederzettingen passen in de keuze voor koloniale expansie in de bezette gebieden.

In recente jaren hebben zowel Labour als Likoed gekozen voor de neoliberale economische koers van de VS en Groot-Brittannië. De meerderheidscoalities met extreem-rechtse partijen hebben dat nog een extra duwtje gegeven. Het zou echter te eenvoudig zijn om daar de oorzaak te zoeken voor de sociale afbraak van de laatste jaren.

De situatie blijft explosief

De regering-Netanyahu zit met een aantal serieuze problemen. De internationale geloofwaardigheid van Israël staat op een historisch dieptepunt. Het racistische exclusief Joodse karakter van de staat wordt meer en meer met de vinger gewezen. De slachtpartij tijdens de laatste aanval op Gaza en de raid op de eerste flotilla hebben dat imago nog verder besmeurd. Israël kan niet langer rekenen op dictator Mubarak en het lot van Assad in Syrië is onzeker. Palestina vraagt binnenkort erkenning als staat aan de VN. Deze sociale revolte kan de regering dus missen als kiespijn.

Gevreesd mag worden dat de huidige regering van Israël zal doen wat ze al meer deed in het verleden: een militaire actie opzetten om problemen uit de weg te gaan. Een nieuwe aanval op Gaza zou wel eens het antwoord kunnen zijn. Voor de bevolking van Gaza wordt dat uiteraard een nieuwe ramp. Maar het zal de sociale strijd in Israël hoogstens uitstellen.  Israël kan zich echter moeilijk permitteren om tegelijk een offensief tegen Iran te beginnen (zie artikel ‘Erkenning van Palestina of oorlog met Iran’).

In de huidige regeringsmeerderheid zitten een aantal Joodse fundamentalisten die de inzet van de Israelische kernbommen overwegen. Niet verwonderlijk dus dat volgens recente opiniepielingen van het Amerikaanse conservatieve Brookings Institute meer dan 70% van de bevolking in de buurlanden van Israël de VS en Israël als de grootste bedreiging beschouwen voor de wereldvrede.

Hoopgevend

Het valt te hopen dat de J14 beweging de strijd volhoudt. Israël heeft één voordeel op zijn buurlanden. Het heeft al een democratie (tenminste voor zijn Joodse staatsburgers). Als die resoluut kiezen voor een overheid ten bate van al zijn inwoners kan dat alleen maar positief zijn. Het einde van het koloniale project in Palestina zou daar een vervolg van kunnen zijn. Het zou immers een logische keuze zijn vanuit een ware sociaal-democratische visie op rechtvaardigheid en welvaart voor iedereen. Of dat een éénstaat- of tweestatenoplossing wordt valt te bezien. Uiteindelijk is het aan Israeli’s en Palestijnen om daar over te beslissen

Vrede is nog ver weg in Israël/Palestina maar hoe klein de kans ook is, deze sociale revolte in Israël geeft hoop. Grootse dingen beginnen soms heel klein.