Er moet dringend een eind komen aan de verderfelijke Europese mentaliteit van “er kan nooit genoeg democratie zijn”, zo vindt toch Karel Van Eetvelt, gedelegeerd bestuurder van de werkgeversorganisatie UNIZO. Hij staat daar niet alleen in. Zowat alle Europese leiders en massamedia vallen over elkaar in hun verontwaardiging over het initiatief van de Griekse eerste minister voor een referendum.

Onduidelijk initiatief

Op dit ogenblik (woensdag 2 november) is het nog onzeker of er wel echt een referendum komt. De Griekse eerste minister George Papandreou laat nog niet helemaal in zijn kaarten kijken. Wordt het een vraag over het besparingsplan van de Europese Unie, over de deelname aan de eurozone, hoe zal de vraag gesteld worden … allemaal nog zeer onduidelijk.

Bovendien is het niet eens zeker of Papandreou wel het einde van de week haalt. Hij moet een vertrouwensstemming overleven, terwijl zijn meerderheid net weer geslonken is. Hij heeft nog 152 van de 300 parlementariërs achter zich maar zelfs dat is twijfelachtig. Als hij dat overleeft, moet hij dan ook nog een meerderheid zien te vinden om het referendum te laten goedkeuren. In Griekenland kan een referendum immers pas als daar een meerderheid in het parlement voor is.

Het resultaat is zeer onzeker

De Communistische Partij KKE ziet het referendum als een chantage tegen het Griekse volk. De radicaal linkse oppositiepartij SYRIZA beschouwt het als een manoeuvre van de premier om langer aan de macht te blijven en vervroegde verkiezingen te vermijden. De conservatieve partij LAOS denkt er vanuit een andere ideologische visie hetzelfde over.

Een teken aan de wand

Wat de Griekse bevolking daar dan zelf over denkt, kunnen we slechts raden. Afgaand op de reeds wekenlang aanhoudende protestbetogingen, zit een ‘ja’ stem er niet bepaald in. De politieke en financiële tenoren vinden hun opinie trouwens niet relevant. Er zijn immers ‘hogere belangen’.

Het ziet er inderdaad niet goed uit voor de Griekse staat. Die blijkt zowat elke geloofwaardigheid verloren te hebben. Dat bleek ondermeer uit de totale afgang van de herdenkingsplechtigheden van 28 oktober laatstleden, dag waarop de Grieken het begin van de Tweede Wereldoorlog in hun land herdenken. Zowat alle politieke hoogwaardigheidsbekleders op de festiviteiten overal in het land werden weggehoond. Tribunes werden ingenomen door betogers. Voor meer details verwijs ik graag naar het artikel ‘Het nee van de Grieken’ van Bruno Tersago op deze site.

De wereldoorlog begon voor Griekenland trouwens omdat ze bij referendum (!) de doorgang aan de Italiaanse troepen van Mussolini hadden geweigerd.

Democratie in de Europese Unie

De Europese Unie (EU) is natuurlijk zelf een perfect toonbeeld van ware democratie! Het enige door de Europeanen verkozen orgaan van de EU is het Europees Parlement (EP). Dat heeft ondanks ronkende verklaringen bij elke verdragswijziging nog altijd bitter weinig in de pap te brokken.

Met alle respect voor een aantal dappere enkelingen die zich keihard inspannen om met hun EP-mandaat iets nuttigs te doen, maar zij zijn de uitzonderingen die de regel bevestigen. Het EP is een wachtzaal voor gebuisde en bijna gepensioneerde politici, dat door geen enkele politieke partij ernstig wordt genomen.

Het budget van de EU wordt door de Europese Commissie (EC) beslist na overleg met de regeringsleiders van de Lidstaten. Formeel moet het EP daar zijn zegen voor geven (met de nadruk op ‘formeel’) maar de politieke krachten in de Lidstaten zorgen er wel voor dat hun EP parlementairen niet al te veel zin voor initiatief ontwikkelen. De Commissie, hoeft het nog gezegd, is géén verkozen orgaan.

De mediabelangstelling voor het EP is navenant. De gemiddelde Europeaan weet dan ook nauwelijks wat er in dat parlement gebeurt en de verkiezingen voor dat parlement vallen enkel op door de afwezigheid van de kiezers.

Financiële democratie dan maar?

De 17 eurozone-landen (officieel de Europese Monetaire Unie) laten hun financiën beheren door de Europese Centrale Bank (ECB). Die bank wordt eveneens ‘formeel’ gecontroleerd door het EP en de EC. In de praktijk is deze bank quasi onafhankelijk. Zo kunnen we nu meemaken dat de voorzitter van de ECB mee aan tafel zat bij de onderhandelingen over de Griekse (en andere) crisissen. Die man heeft eveneens geen enkel democratisch mandaat, hoewel hij wel tonnen belastingsgeld beheert. Democratie, inderdaad …

De concrete gevolgen van de crisis voor de Grieken

Binnen de EU is Griekenland (voorlopig) het zwaarst door die crisis getroffen. In feite komt het op het volgende neer:

• aan de Grieken wordt gevraagd – excuseer, laat ik dat anders formuleren – van de Grieken wordt geëist dat zij de rekening betalen van jarenlang wangedrag van de banken;
• zij moeten aanvaarden dat diezelfde banken met hun belastingsgeld worden gered maar dat dit voor die banken geen enkele sociale verplichting inhoudt;
• bovendien moeten zij inleveren op zowat alle sociale voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg, sociale woningbouw …);
• daarnaast moeten zij ook aanvaarden dat de personen, die rijk geworden zijn met behulp van hetzelfde economische systeem dat nu vastgelopen is, nu niets moeten inleveren en geen hogere belastingen moeten betalen;
• last but not least moeten zij er zich bij neerleggen dat  hun land een militair budget in stand houdt dat in procent van het Bruto Nationaal Product (BNP)  één van de hoogste is in de EU (zie ‘Tezotomlostelopen’ op mijn blog).

Respect voor democraten in de Vlaamse media

Guy Tegenbos in De Standaard: “Het kan niet dat het binnenlandse politieke probleem van één man, van één klein land, de economie van een heel werelddeel in gevaar brengt”. Geen probleem dus dat een systeem dat een kleine elite walgelijk rijk maakt de economie van één land aan het wankelen brengt. Geen probleem dat de instellingen die deze beslissingen nemen geen enkel democratisch mandaat hebben…

De Tijd heeft het over de Griekse bom onder de beurzen. Die reageren unaniem negatief. Het is dus evenmin een probleem dat die financiële markten jarenlang grof geld verdienen aan de sociale uitbuiting in binnen- en buitenland. Geen probleem dat deze crisis zware sociale gevolgen heeft voor de gewone man en vrouw in de straat (die zoals in Griekenland inderdaad alleen nog de ‘straat’ heeft om zijn onvrede te uiten). Geen probleem dat banken, die met belastingsgeld werden gered, blijven doorgaan met exact dezelfde riskante financiële operaties die tot de crisis hebben geleid …

De huidige generatie politici is moreel failliet

Ooit was er een tijd dat politici beweerden dat maatregelen dienden te worden genomen ‘omdat de burgers dat willen, omdat het in het algemeen belang is’. Vandaag durven politici zonder een schijn van schaamte beweren dat harde maatregelen nodig zijn ‘omdat de financiële markten dat wensen’.

Historici maken prachtige analyses over de ondergang van de feodaliteit, over de reden waarom de Weimar-republiek de opkomst van het nazisme mogelijk maakte. Jammer genoeg zijn wij niet in staat om tot ditzelfde inzicht te komen in de gebeurtenissen van onze eigen tijd.

De vernietiging van de sociaaldemocratie

Wat nu gebeurt, is niet meer of niet minder dan de geplande afbraak van de sociale verzorgingsstaat, zoals die na de Tweede Wereldoorlog werd opgebouwd. Toen beslisten de Europese staatsleiders om met lege staatskassen toch over te gaan tot de invoering van een veralgemeend pensioenstelsel, openbare gezondheidszorg, gratis onderwijs, openbare werken…

Die visie is volledig geofferd op het altaar van het neoliberalisme. Hoewel deze ideologie democratisch volledig gefaald heeft – ze kan zich nergens in de wereld beroepen op een democratisch verworven legitimiteit – slaagt ze erin zich nu te vestigen via de omweg van de economische besparingen.

Inderdaad, zelfs de meest reactionaire politicus waagt het vandaag niet om openlijk te zeggen dat onderwijs en gezondheidszorg aan de vrije markt moeten overgeleverd worden. Dat kan wel zo: “Al die sociale beschermingsmaatregelen zijn wel heel mooi en we zijn daar wel voor, maar er is gewoon geen geld voor, jammer genoeg”.

Jarenlange gijzeling van de democratie

Stel, je weet dat politieke meerderheden wisselen, dat met andere woorden jouw ideologie niet altijd de meerderheid zal halen bij de verkiezingen. Stel vervolgens dat je een strategie wil ontwikkelen die mogelijk maakt dat jouw ideologie het altijd voor het zeggen heeft, wat ook de toevallige parlementaire meerderheid is. Hoe zou je dat aanpakken?

Eenvoudig, zorg er voor dat een land zo zwaar in de schuldenlast verzinkt dat het voor jaren met handen en voeten gebonden is aan moordende afbetalingen, die elk sociaal initiatief onmogelijk maken. Precies wat nu gebeurt.

Fictie? In Latijns-Amerika en in Afrika kennen ze dit al jaren …

Wat nu in de EU en in Griekenland gebeurt, is een herhaling van de finaciële wurging die door het IMF en de Wereldbank aan Latijns-Amerika en Afrika is opgelegd. Over deze instellingen heb ik het hierboven niet gehad, maar dat zij nu ook in Europa hun Structurele Aanpassingsprogramma’s kunnen opdringen is een teken aan de wand.

Die verdoemde programma’s waren een compleet fiasco voor de bevolking maar een bonanza voor een kleine toplaag ter plaatse en voor de grote bedrijven en banken hier. Dat ze hun superwinsten daarna hebben belegd in financiële operaties die tot de huidige crisis hebben geleid, is een ander verhaal.

De Grieken zouden best eens te rade gaan bij de bevolking van de landen die dit al eens hebben meegemaakt. Een simpele vergelijking tussen die landen die er zijn uitgeraakt en zij die nog steeds diep in de problemen zitten kan al veel verhelderen.

Niet het eerste referendum over een hulpplan

IJsland is dan wel geen lid van de Europese Unie. De problemen daar zijn ook niet helemaal te vergelijken met die van Griekenland. Maar in ieder geval, ook de IJslandse regering vroeg de bevolking een oordeel over een reddingsplan. De IJslanders hebben dit verworpen. En kijk, ze zijn dan wel nog niet helemaal uit de problemen maar in ieder geval zijn ze er sindsdien heel wat op verbeterd. En de wereld is niet vergaan …

De echte bezorgdheid gaat over iets anders

De financiële markten zijn eigenlijk niet zo bezorgd over de resultaten van een Grieks referendum. Vroegere referenda in Frankrijk en Nederland over het nieuw verdrag van de Europese Unie werden toen ook verketterd. Men heeft het verdrag daarna toch gewoon ingevoerd.

De financiële markten zijn er eveneens gerust in dat dat nu ook in Griekenland zal gebeuren. Wat hen verontrust, is iets heel anders. Ze maken zich er zorgen over dat het Griekse initiatief de zin van de Europese bevolking gaat aanwakkeren om opnieuw meer democratische inspraak te eisen.

De laatste jaren werd er nog nauwelijks gesproken over het ‘democratisch deficit’ van de Europese Unie. Dit referendum dreigt dit debat terug actueel te maken. Dat is reden voor echte bezorgdheid.

Er kan nooit genoeg democratie zijn, luidt de titel van dit artikel. Er is echter nog nooit ‘genoeg democratie’ geweest in Europa. Het wordt tijd dat we gaan eisen dat ‘economie’ terug een ‘middel’ wordt en geen doel op zichzelf is.

Het enige doel van een maatschappij is het algemeen welzijn. Niet meer of niet minder. Daar gaat de strijd van de Grieken over. Het is ook onze strijd.