Groot-Brittannië kent zijn grootste sociale mobilisatie in 30 jaar. In meer dan dertig steden waren meer dan duizend acties gepland. De acties in Londen zijn daar slechts een deel van. Hoe succesvol de 24-urenstaking van woensdag 30 november 2011 ook zal zijn, van de Britse massamedia zal je het nauwelijks weten. Die beperken zich vooral tot randcommentaar over de ‘slachtoffers’ van de actie.
'Ik kom op voor mijn pensioen', 'Geen bezuinigingen', 'Het gouden potje van de pensioenen, dat is een mythe!', 'De enige vetpotten zijn die van de bankiers' (rechtsboven op de grote poster foto van Britse eerste minister David Cameron met een dikke 'schatkist' in zijn handen). Foto van de betoging in Londen om 16.18 uur. (TUC Weblog picture)
The Winter of Discontent
Deze staking kent inderdaad zijn voorgaande niet sinds de winter van 1978-1979 (de beruchte ‘Winter of Discontent’ naar een citaat uit het toneelstuk Richard III van Shakespeare). Toen organiseerden de Britse vakbonden massaal protest tegen de bezuinigingsplannen van eerste minister James Callaghan (Labour, 1976-1979). Hoewel socialistisch in naam wilde zijn regering de overheidstekorten niet afwentelen op de meest welvarende Britten en de bedrijven. Alle bezuigingsinspanningen werden geconcentreerd op de openbare sector (toen ook al).
Uiteindelijk leidde de sociale onrust tot de nederlaag van Labour en de overwinning van de Conservatieven onder leiding van Margaret Thatcher. Die voerde onmiddellijk nieuwe antisociale maatregelen in en in 1984 trotseerde zij de vakbonden van de mijnwerkers en dreef haar plannen door voor de sluiting van de meeste koolmijnen van Groot-Brittannië. Dat kon ze onder meer dankzij de aankoop van goedkope steenkool uit Zuid-Afrika dat toen nog volop van de sociale ‘voordelen’ van de apartheid genoot.
De ondergang van de mijnwerkersvakbonden
De uiteindelijke nederlaag van de mijnvakbonden na een bikkelharde staking die een jaar aansleepte, heeft de syndicale strijd in Groot-Brittannië jarenlang verzwakt. Sindsdien is de teneur in de Britse massamedia (mede door het verdwijnen van de linkse arbeiderspers) over vakbonden en elke vorm van sociale actie bijna uitsluitend negatief.
Na de antisociale conservatieve regeringen van Thatcher en haar opvolger John Major, volgden de Labourregeringen van Tony Blair en Gordon Brown die – zij het met een heel andere retoriek – het sociale beleid van de Conservatieven hebben verder gezet. De zwaarste excessen van de Conservatieven werden weliswaar weggewerkt maar een terugkeer naar de sociale welvaartstaat, zoals hun illustere voorganger eerste minister Clement Attlee (1945-1951) die ontworpen had, zat er niet meer in.
Ooit pakte men het anders aan
Het kan niet genoeg herhaald worden. Net als in België en andere West-Europese landen werd in 1945 met lege schatkisten en een vernietigd industrieel apparaat toch beslist om massale overheidsinvesteringen te doen in infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg, pensioenstelsels (!). Ook al zijn de sociale en demografische omstandigheden sindsdien fel veranderd (in 1945 had een man gemiddeld 30 procent kans om de leeftijd van 65 te halen), feit blijft dat de toenmalige overheidstekorten toen NIET als een excuus werden gebruikt voor de overheveling van openbare welvaart naar privérijkdom, zoals nu.
Sociale actie komt nooit uit de lucht vallen
In hun ijver om het niet over de thema’s van sociale acties te hebben, maar om zich eerder te concentreren op de omstandigheden, vergeten de massamedia immers dat aan deze grootschalige sociale actie maanden- tot jarenlange voorbereidingen zijn voorafgegaan, niet alleen op logistiek vlak maar vooral qua mobilisatie en bewustwording.
De laatste dertig jaar is het bon ton geworden om vakbonden als een ding van het verleden weer te geven, ooit wel een beetje relevant, nietwaar, (met de nadruk op ‘een beetje’) maar toch iets van vroeger, zo passé. Er is nog nauwelijks aandacht voor de oorzaken en motieven voor sociale actie. Alles concentreert zich op de ‘slachtoffers’.
De ‘echte’ slachtoffers daarentegen …
Met ‘slachtoffers’ worden dan niet de burgers bedoeld die jarenlang voor een slecht loon en in barre werkomstandigheden hun diensten verlenen, jarenlang geduldig proberen te onderhandelen en uiteindelijk geen andere uitweg zien dan het ultieme wapen: de staking of beter de weigering om zichzelf te verkopen aan de beschamende voorwaarden die hen worden opgelegd.
Neenee, ‘slachtoffers’ zijn diegenen die hun trein hebben gemist of hun vliegtuig niet hebben gehaald. Een pakkend verslag over pakweg een uitgestelde operatie gaat er dan ook goed in. Een veel meer voorkomend verschijnsel van medische slachtoffers van besparingen blijkt dan weer veel moeilijker te vinden.
De lamentabele verslaggeving rond sociale acties doet me denken aan de dronkaard die ’s nachts onder een straatlamp naar zijn sleutels zit te zoeken. Wanneer omstanders hem hulp aanbieden en vragen waar hij zijn sleutels dan wel verloren heeft, zegt hij ‘Aan de overkant’. Waarom hij daar dan niet gaat zoeken? Wel, het is daar donker en hier onder de straatlamp kan ik toch beter zien, nietwaar? Feitelijk moet je de pers voor deze discipline bewonderen. Het moet immers heel wat mentale inspanning kosten om de dingen ‘niet te zien’ zoals ze zijn.
De Britse media zijn op dit gebied nog erger dan de Belgische. De BBC geeft nog wel een enigszins genuanceerd beeld van de staking en aarzelt zelfs niet de staking van 30 november ‘historisch’ te noemen. De BBC is dan ook een overheidsdienst. Voor de oorlogen tegen Irak en Libië mag je de BBC als een verlengstuk van de regering beschouwen. Voor een actie als vandaag ligt dat iets moeilijker. Het personeel van de BBC is immers betrokken partij.
Waar gaat het in feite over?
De Conservatieve coalitieregering van David Cameron heeft vorig jaar een rapport besteld bij een expert, de voormalige Labourpoliticus John Hutton (die je sinds 1 juli 2010 met Sir John of Lord Hutton mag aanspreken als levenslang lid van de Britse Senaat, met dank aan Eerste Minister Cameron). Hij zit sinds een jaar ook in de bestuursraad van een groot Amerikaanse kernenergiebedrijf.
De ideale man dus voor een conservatieve regering om aan haar bezuinigingsplannen een ‘objectieve’ status te geven. Is de man immers niet van Labour, de oppositiepartij? De vakbonden lieten zich niet vermurwen en noemden hem onmiddellijk ‘a stooge’ (een stroman). Ze zagen de bui immers al hangen.
Hutton stelde de regering niet teleur. Op 23 maart presenteerde hij zijn verslag. Het huidige openbare pensioenstelsel is ‘onbetaalbaar’ geworden. De financiering van het stelsel moet ‘hervormd’ worden en de wettelijke pensioenleeftijd moet ‘bevrijd’ worden van te strikte regels (in mensentaal, de pensioenleeftijd moet omhoog). Op basis van zijn rapport richtte de regering een commissie op die maatregelen moet nemen op zowel korte als lange termijn.
Besparen is objectief gezien toch echt wel nodig, nietwaar …
Het verschil tussen inkomsten en uitgaven voor pensioenen wordt groter en groter. Daar moet iets aan gedaan worden, toch. Dat lijkt inderdaad zeer aannemelijk. Je kan dat echter op drie manieren aanpakken: verminder de uitgaven, vermeerder de inkomsten of combineer beide vorige methodes.
De regering van Cameron heeft reeds lang geleden beslist dat het alleen en uitsluitend het eerste wordt: besparen op de uitgaven. ‘Hervormen’ is daarbij het stopwoord. Dat is uiteraard een eufemisme voor een andere term waar de massamedia omheen draaien: hervormen is gewoon een ander woord voor lagere pensioenen, voor minder geld.
Hier zit wel degelijk een ideologische agenda achter
De ideologische agenda achter deze plannen is nochtans overduidelijk. Het huidige Britse (en Belgische) pensioenstelsel werd net als gezondheidszorg, onderwijs en zaken zoals sociale huisvesting ontworpen na de Tweede Wereldoorlog met als expliciet doel te dienen als een systeem van herverdeling van de inkomsten naar beneden toe, om zo sociale welvaart te genereren. Dat is ook werkelijkheid geworden tot de economische elites van deze wereld eind jaren ’70 vonden dat het welletjes was geweest.
Het is van dat maatschappelijk basisprincipe dat de conservatieve krachten af wil. Ook zij pleiten dus voor een systeem van herverdeling … maar dan naar boven toe! Dat is uiteraard niet bepaald een populaire boodschap. Een ‘neutrale expert’ die komt vertellen dat het ‘noodzakelijk’ is om het systeem te ‘redden’ of ‘te vrijwaren voor de komende generaties’, dat klinkt veel aannemelijker.
De overheid zou evengoed kunnen beslissen om te besparen op defensie, om maar één voorbeeld te geven. De mogelijkheid om andere inkomsten voor het pensioenstelsel te zoeken is echter taboe. Deze regering wil dit sociaal probleem niet in een globale maatschappelijke context plaatsen.
De regering van Cameron speculeert er op dat de jongere werknemers nog niet echt met hun pensioen bezig zijn en hoopt tegelijk de oudere bijna gepensioneerden te sussen met de verzekering dat zij hun verworven rechten niet zullen verliezen. Uit de sociale acties van 30 november zal blijken of dat een goede gok was. Uit de eerste beelden blijkt in ieder geval een massale aanwezigheid van jongeren.
Vakbonden blijven nodig en nuttig
De werkende Britten hebben zich niet zomaar laten inpalmen. Ondanks jarenlange antisyndicale retoriek in hun media blijven de Britten massaal lid van vakbonden. De actie van 30 november wordt een culminatie van jarenlange wederopbouw vanuit de syndicale basis. Het ziet er zelfs naar uit dat deze acties historisch zullen worden.
De klassieke deftige commentatoren zullen wel over elkaar heen vallen om te benadrukken dat deze staking ‘geen verschil zal maken’, dat ‘ze het ongenoegen wel begrijpen maar dat de acties misplaatst zijn’ enzovoort enzoverder. Hun Belgische collega’s kunnen zich al voorbereiden op de sociale acties in België volgende vrijdag 2 december. Ze hoeven maar de Britse artikels van de komende dagen over te nemen. Dat spaart meteen de moeite uit om zelf origineel uit de hoek te komen.
De inzet is hoog
Ondertussen mogen we niet uit het oog verliezen dat de inzet van deze actie hoog is. Wat Lord Hutton ook mag beweren, niemand zal met de huidige hervormingsplannen een hoger pensioen hebben dan voorheen. Hoewel de lagere loongroepen minder zwaar zullen worden getroffen dan de midden- en hogere loongroepen, betekent dat nog altijd dat die laagverdieners hun toch al zo beperkte pensioen nog zullen zien verminderen.
Een Britse leerkracht van ongeveer 35 jaar oud zal tot aan haar/zijn pensioen gemiddeld 20 procent meer moeten besparen om het verlies aan inkomsten van dit hervormingsplan te compenseren. Lord Hutton bevestigt trouwens zelf dat nu nog voor de geplande hervormingen een gemiddeld (Brits) netto overheidspensioen ongeveer 7.800 Britse pond per jaar (9088 euro, 757 euro per maand) bedraagt. Zowat de helft van de gepensioneerde ambtenaren ontvangt minder dan 5.600 Britse pond (6525 euro, 544 euro per maand).
Een van de argumenten van de regering is dat de privésector het met minder moet doen. Dat klopt. In de privésector is het inderdaad nog slechter. Slechts 35 procent van de Britse werknemers in de privésector zijn lid van een volwaardig pensioneringsplan. Is dat een argument?
Deze crisis biedt ook kansen
Dit alles neemt niet weg dat de vakbonden toch ook dringend moeten nadenken over de fouten die ze zelf de voorbije jaren hebben begaan. Deze crisis moet een gelegenheid worden om na te denken over de toekomst van alle organisaties voor sociale emancipatie en rechtvaardigheid.
Deze sociale strijd moet ook aangegrepen worden om de vakbonden terug aansluiting te geven met de jeugd. De groeiende apathie tegenover vakbonden bij jongeren is zorgwekkend. Ik zeg wel apathie, niet antipathie. Dat lijkt minder erg maar is het niet. Iemand die tegen je is, kan je confronteren met je argumenten. Iemand die apatisch is, haalt alleen de schouders op. Dat moet dringend veranderen. Het is immers vooral de toekomst van onze jongeren die nu op het spel staat.
ps. Binnenkort: een vertaling van twee Britse artikels die de stereotiepe mythes rond het pensioenstelsel en rond de vakbonden ontkrachten. Zeer krachtig, zeer Engels en toch zo toepasbaar hier. Wordt vervolgd.