Republikeins gouverneur Scott Walker van de staat Wisconsin heeft op 5 juni met glans de tussentijdse verkiezing overleefd die door de overheidsvakbonden een jaar geleden was ingezet. De gevolgen voor Obama zouden wel eens verstrekkend kunnen zijn.

Afschaffing van het sociaal collectief overleg

Een en ander was het gevolg van de antisociale maatregelen die de gouverneur in februari 2011 nam. De man presteerde het om met een nipte Republikeinse meerderheid in het Congres en de Senaat van de staat Wisconsin honderd jaar sociale strijd ongedaan te maken. Hij besliste zonder meer het collectief overleg met de vakbonden in de overheidsdiensten onwettig te verklaren. Dat deed hij door een cryptische bepaling in de deelstaatbegroting voor 2010 waarin hij dit als een ‘besparingsmaatregel’ voorstelde.

Daartegen kwam een sociaal verzet op gang dat zijn voorgaande niet kende in de Amerikaanse sociale geschiedenis sinds de jaren ’60. De sociale mobilisatie in Wisconsin leidde er ondermeer toe dat het gebouw van het staatsparlement, waar ook de gouverneur zelf zetelt, maandenlang werd bezet. Dit protest kreeg ook navolging in andere staten en in andere landen. Het protest van Wisconsin mag als een voorloper van de hele Occupy-beweging beschouwd worden.

Recall elections

Om de nipte parlementaire Republikeinse meerderheid in Wisconsin te wippen, werd toen ook het initiatief gelanceerd om een aantal leden van het deelstaatcongres ‘terug te roepen’ voor een nieuwe tussentijdse verkiezing (‘recall elections’). Dat is uiteindelijk maar gedeeltelijk gelukt. In de senaat van de staat Wisconsin is de verhouding nu 16/16, maar de Republikeinse meerderheid in de Kamer hield stand met één stem overschot.

Ondertussen werden ook de nodige handtekeningen ingezameld om een tussentijdse herverkiezing te eisen voor de gouverneur zelf, wat nog enigszins moest wachten omdat ‘recalls’ pas kunnen na de helft van het zetelende mandaat. Die tussentijdse verkiezing ging nu recent op 5 juni door. Het werd een nederlaag voor de initiatiefnemers.

Zelden gebruikt

Tussentijdse ‘recall’ verkiezingen bestaan al lang in de Verenigde Staten. Er zijn weinig andere landen die dergelijke systemen kennen. Het geldt echter niet voor de nationale niveaus. Leden van het federale Congres en de federale Senaat, alsook de president, zijn dus niet aan een dergelijk systeem onderhevig.

De laatste keer dat een gouverneur werd afgezet na een dergelijk initiatief was in 2003, toen Republikein Arnold Schwarzenegger er in slaagde de zetelende Democratische gouverneur te vervangen. Daarvoor was het geleden van 1921 dat er nog een succesvolle recall verkiezing was geweest (‘succesvol’ in de zin dat de zetelende gouverneur werd gewipt).

Recall elections voor de positie van gouverneur van een deelstaat van de VS zijn zeldzaam. Die enkele keren dat het gebeurde, waren wel altijd succesvol. Het is nu de eerste maal in de Amerikaanse geschiedenis dat een zetelend gouverneur een recall verkiezing overleeft.

Voor de sociale beweging die zich jaren heeft ingezet om de antisociale maatregelen van gouverneur Scott Walker terug te schroeven, is dit zonder meer een rampzalige uitslag. Er zijn zeer duidelijke redenen waarom dit intiaitief mislukt is. Evengoed kunnen hier lessen uit getrokken worden voor een meer weerbare toekomst van de vakbondsbeweging en de strijd voor de rechten van de werkende mensen in de VS.

Tom Barrett, een zwakke tegenkandidaat

De tegenkandidaat van de Democratische Partij was Tom Barrett, de burgemeester van de stad Milwaukee, de grootste stad van de staat (naar Amerikaanse traditie niet de hoofdstad, dat is het veel kleinere Madison). Millwaukee heeft een zeer activistisch syndicaal verleden. Het is zelfs één van de weinige steden in de VS die meerdere malen een echte socialist tot burgemeester verkoos, de laatste was Frank Zeidler van 1948 tot 1960.

Sindsdien is dat linkse activisme fel afgezwakt, maar de stad Milwaukee (en de omliggende gemeentes die een urbanistisch deel uitmaken van groter Milwaukee) kenmerkt zich nog steeds door een (toch naar Amerikaanse normen) grote participatie van overheidsbedrijven in de economische activiteiten van de regio.

Tom Barrett is lid van de Democratische Partij en situeert zich eerder in het centrum van het politiek spectrum. Hij heeft ondermeer zwaar gesnoeid in de pensioenen van het gemeentelijk personeel en het personeelsbestand ook drastisch ingekrimpt. Zijn retoriek om dat te rechtvaardigen kan je vergelijken met wat sociaaldemocraten hier zeggen wanneer ze sociale rechten afbouwen: ‘Allemaal heel mooi, we zijn daar voor, maar er is geen geld meer, dus moeten we besparen om onze sociale rechten te redden’.

Onvoldoende inzet van de vakbondstop

De overheidsvakbonden van Wisconsin waren oorspronkelijk helemaal niet van plan om tegen de sociale maatregelen van Scott Walker te protesteren. Dat was echter buiten hun eigen vakbondsmilitanten gerekend, die wel in actie schoten. De sociale acties waren zo massaal dat de vakbondsleiding uiteindelijk wel moest bijdraaien.

Eenmaal het idee begon te rijpen voor een poging om Scott Walker af te zetten met een ‘recall’ verkiezing, begon de zoektocht naar een geschikte tegenkandidaat. De beweging moest daarbij rekening houden met een aantal hinderpalen.

Een kandidaat van een andere partij dan de Democraten (of een partijloos kandidaat) is in de gegeven omstandigheden van de Amerikaanse politieke cultuur een onbegonnen zaak. Een te links geprofileerde kandidaat zou het eveneens nooit halen, zeker niet in deze staat waar het verschil tussen Republikeinen en Democraten altijd zeer nipt is. Obama haalde hier bij zijn eerste verkiezing een nipte meerderheid tegen McCain. Zoals altijd ging het er ook nu om een kandidaat te vinden die zowel de linkerzijde als het centrum zou kunnen overtuigen.

Milwaukee

Milwaukee staat voor Amerikanen gelijk met Polen en Duitsers en hun bierbrouwerijen. Zelfs hun baseballteam heet de Milwaukee Brewers (brouwers). Tom Barrett is al jaren een redelijk populair lokaal politicus in de regio van deze stad. Hij is een man van het compromis en schuwt harde uitspraken. Je kunt hem eigenlijk nooit op een duidelijk standpunt betrappen. Uiteindelijk werd hij de tegenkandidaat van Scott Walker. Scott Walker is daarentegen een man die zijn woorden niet afweegt op een schaaltje. Deze man gaat voluit voor sociale afbraak en tegen de vakbonden.

Het is achteraf natuurlijk gemakkelijk om te zeggen waarom het niet kon lukken. Uiteindelijk is gebleken dat het weldegelijk had gekund, zelfs met Tom Barrett, indien een aantal zaken anders waren verlopen.

Over de kern van de zaak, het herstellen van het recht op collectief sociaal overleg, bleef Barrett eigenlijk voortdurend op de vlakte. Hij zou de zaken opnieuw evalueren en zo. Niet bepaald een strijdbaar standpunt, eerder een electorale poging om het politieke centrum te overtuigen.

Het draait uiteindelijk om geld

Maar het zat Barrett om andere redenen niet mee. De nationale leiding van de Democratische Partij zag deze recall verkiezing van bij het begin niet zitten. Een campagne rond vakbondseisen is niet bepaald iets waarmee men in Washington wil worden geconfronteerd. De gevolgen waren vooral financieel.

Grote bedrijven voerden tegen hem  campagne met de impliciete dreiging dat ze Wisconsin zouden verlaten als hij zou verkozen worden. Obama gaf ook slechts zeer schoorvoetend en in vage bewoordingen steun aan Tom Barrett.

Barrett werd in de campagne compleet verdrongen door een zetelend gouverneur die niet alleen de volle steun van het complete nationale apparaat van de eigen Republikeinse Partij kreeg, ook de bedrijfswereld liet voluit zijn voorkeur blijken. Scott Walker was goed voor zowat 82 (!) procent van de totale campagne-uitgaven.

De cijfers zijn verpletterend: Barrett kreeg 4 miljoen dollar bij elkaar voor zijn campagne. Dat geld kwam volledig van binnen de staat zelf, vooral van kleine schenkers en organisaties van het sociale middenveld. Walker daarentegen kon daar 58 miljoen dollar tegenover plaatsen. Van dat bedrag kwam bovendien 30 miljoen dollar van bedrijven van buiten de staat Wisconsin. Hij kreeg uiteindelijk ook de volle steun van Republikeins presidentskandidaat Mitt Romney.

Politieke ‘vrienden’ vinden elkaar

Dat laatste was zekere ironisch want Mitt Romney heeft zich in de periode dat hij nog maar één van de kanshebbers was, veel minder voor Scott Walker uitgesproken dan de andere Republikeinse kandidaten. De laatste weken ging hij echter voluit.

Scott Walker was evenmin een Romney-fan van het eerste uur. Eenmaal duidelijk werd dat Romney de kandidaat van de Republikeinen was, heeft hij wel zeer snel eieren voor zijn geld gekozen.

Ondanks het voordeel van het zetelende mandaat, ondanks de volle steun van zijn partij en van de presidentskandidaat van zijn partij, ondanks de volledige financiële steun van de bedrijfswereld en een verpletterende aanwezigheid in de media van zijn staat haalde Scott Walker het met slechts 52 procent.

Hier werd in de media nauwelijks aandacht besteed aan deze verkiezing, maar de gevolgen voorspellen niet veel goeds voor Obama. Op korte termijn is dit bovendien een ramp voor de vakbondsbeweging in de VS, die deze strijd in feite voerde tegen de nationale leiding van hun eigen vakbonden in.

Obama heeft het aan zichzelf te danken

Het is te vroeg om in te schatten welke de impact van deze verkiezing zal zijn, maar de Republikeinse Partij maakte al onmiddellijk duidelijk dat ze dit zullen uitspelen in de presidentiële campagne. Voor Obama dreigt er veel meer dan alleen maar het verlies van de 10 zetels voor het presidentieel kiescollege van de staat Wisconsin (die volledig naar de winnaar gaan).

De vakbonden zijn financieel niet erg belangrijk voor Obama, maar hebben wel een grote organisatorische mobilisatiekracht voor de evenementen van de presidentiële campagne. Die dreigt hij met deze fel verzwakte vakbonden te verliezen.

Walker kandidaat vicepresident?

De kans mag zelfs niet uitgesloten worden dat de Republikeinen Scott Walker zullen opdringen aan Mitt Romney als zijn kandidaat vicepresident. Romney wordt door zijn partij nog altijd gezien als te onduidelijk over heel wat zaken. Uiteindelijk heeft hij het gehaald omdat er gewoon geen betere kandidaten voorhanden waren (zie vorige artikels).

Als Obama het uiteindelijk niet haalt heeft hij dat uitsluitend aan zichzelf en aan zijn falende mandaat van de voorbije vier jaar te danken.

De wedren naar het Witte Huis is verre van gestreden. Het zal meer dan waarschijnlijk een zeer nipte overwinning worden. Voor wie? Obama blijft weliswaar genieten van de bonus van zetelend president, maar die begint toch wel erg dunnetjes te worden.Hij heeft de massale achterban die hem vier jaar geleden de overwinning bezorgde, compleet van zich vervreemd.

Als binnen een paar weken het Hooggerechtshof dan ook nog ’s zou beslissen om zijn hervorming van de gezondheidszorg ongrondwettelijk te verklaren, heeft hij niets meer om mee uit te pakken en kan hij alleen maar hopen dat zijn tegenkandidaat Romney één of andere flater begaat.

Pest of cholera

Natuurlijk wil niemand met het sociale hart op de juiste plaats dat Romney het zou halen. Dat maakt van Obama daarom geen goede kandidaat.

De strijd voor vrede en rechtvaardigheid in de wereld hangt gelukkig niet alleen maar af van de keuze die de Amerikaanse bevolking (of toch ongeveer de helft) elke vier jaar maakt tussen de twee kandidaten die de economische elite (de één procent) aan hen voorlegt.

Sociale rechten werden nooit geschonken, ze werden veroverd. Dat is ook vandaag nog zo. Obama of Romney, de strijd gaat gewoon door …