Met ‘De verleider van Damascus’ schrijft de Nederlandse schrijfster met Syrische roots, Daad Kajo, een mooi debuut. De jongen Balsam en het meisje Barna worstelen met de dubbelzinnige seksuele moraal van hun gemeenschap en vinden uiteindelijk elkaar. Eerst leggen ze echter een moeizame weg af.

De auteur

Daad Kajo (spreek uit Da-ad) is een kind van de Assyrische christelijke minderheid in Syrië. In 1999 emigreerde ze op 26-jarige leeftijd naar Nederland. Tot dan was ze lerares lichamelijke opvoeding in eigen land. Ze besloot te gaan schrijven in het Nederlands, een “taal die me in haar greep kreeg. Ik wilde schrijven in een taal waarop ik, in tegenstelling tot iedereen die ik ken, verliefd werd” (citaat uit haar auteurspagina bij uitgeverij De Geus).

‘De verleider van Damascus‘ werd door De Geus gepubliceerd in samenwerking met het Nederlandse Oxfam Novib. Het boek maakt deel uit van een reeks van schrijvers uit niet-westerse landen. “Hiermee willen we hun originaliteit en kracht laten zien” (citaat van de achterpagina in het boek). Oxfam Novib is onder meer bekend van zijn landenreeks.

Merkwaardig debuut

Dit boek is om meerdere redenen het lezen waard. Het is al zeer uitzonderlijk dat buitenlanders ervoor kiezen om in het Nederlands te schrijven en te publiceren. In Vlaanderen zijn ze nog steeds zeer zeldzaam. Nederland heeft er toch al een aantal, de Iraniër Kader Abdollah bijvoorbeeld geniet al enige bekendheid. Deze laatste was ook de rechtstreekse inspiratie voor Daad Kajo om in het Nederlands te gaan schrijven.

Het thema van het boek is de interne tegenstrijd die mensen voelen tussen de eigen natuurlijke gevoelens en de repressieve puriteinse seksuele moraal die de maatschappij hen oplegt. Hier verplaatst een vrouw zich in de seksuele psychologie van een man. Daad Kajo doet dat op een zeer geloofwaardige manier. Nergens voelt haar verhaal geforceerd aan, integendeel. Deze dame heeft talent.

Balsam en Barna

Het boek draait om twee personages, Balsam en Barna. Balsam, de jongen, is het hoofdpersonage. Hij is de ‘verleider’ van de titel. Het meisje Barna komt later in het tweede en veel kortere deel aan bod. In het eerste deel over Balsam volgt de auteur de levensloop van Balsam van jonge knaap tot bekend oedspeler.

De oed  (meestal ‘oud’ of ‘ud’ geschreven maar ‘oed’ uitgesproken) is een twaalfsnarige of achtsnarige luit, een voorloper van de Spaanse gitaar, met een kalebasvormige klankkast en een korte snaararm. Het instrument wordt vooral gebruikt voor muziek met andere dan de klassieke Europese notenbalken met slechts acht noten (zoals veel Aziatische en Afrikaanse muziek).

Daar ligt dan ook de reden waarom ongeoefende West-Europese oren, die enkel de klassieke do-re-mi-notenbalk gewoon zijn, de klanken van niet-Europese muziek als valse tonen ervaren. Na enige gewenning komt de typische schoonheid van deze andere muziek echter volledig tot zijn recht. (toelichting van de recensent)

Balsam weet zijn aanvankelijk gebrek aan succes bij het andere geslacht te compenseren door zijn muzikale talenten, maar slaagt er maar niet in tot evenwichtige seksuele relaties te komen. De dubbelzinnige moraal van zijn gemeenschap, waarbij een man enerzijds zichzelf moet bewijzen door met zoveel mogelijk vrouwen te vrijen, maar anderzijds enkel en alleen een pure maagd als echtgenote mag aanvaarden, maakt dat hij niet in staat is een vrouw als een gelijkwaardige partner te zien. Uiteindelijk verzeilt hij in een liefdeloos huwelijk.

Voor het meisje Barna geldt dat probleem ook, maar dan in omgekeerde richting. Uiteindelijk vinden zij elkaar in die gemeenschappelijke frustratie. Het boek gaat over nog zo veel meer, zoals de gevoelens van vervreemding wanneer vluchtelingen in een vreemd land met een vreemde cultuur terechtkomen.

Suggestie en verbeelding

Hoe een en ander in zijn werk gaat, laat ik de lezer graag zelf vaststellen door dit warm aanbevolen boek zelf te lezen. Wie hoopt dat, gezien het onderwerp, dit boek expliciete seksuele beschrijvingen omvat, zal worden teleurgesteld. Daad Kajo omschrijft de innerlijke tweestrijd van de personages met tact. Veel laat zij suggestief aan de verbeelding over, wat dit boek nog leerrijker maakt.

Dit boek leert je vooral dat waar ook ter wereld mensen ten gronde hetzelfde willen, een beetje geluk en liefde in het leven. Mensen zijn met andere woorden over alle culturele verschillen heen overal hetzelfde. Onbewust weten we dat eigenlijk al. Dit boek wijst ons daar op een aangename manier op.