Met ‘In tijden van afnemend licht’ schreef Duitser Eugen Ruge een absoluut meesterwerk. Met dit boek reis je heen en weer in de tijd, een reis door de geschiedenis van een land en hoe mensen omgaan met de omstandigheden waarin ze leven, van overtuigd medewerker over passief meeloper tot de pleger van verzet. Fascinerend.

Eugen Ruge

De auteur benadrukt dat dit boek fictie is. Je kan echter niet naast de parallelen kijken tussen zijn persoonlijk leven en dat van de protagonisten in dit boek. Eugen Ruge migreerde als jonge Duitssprekende Rus naar dat deel van Duitsland dat na de Tweede Wereldoorlog Oost-Duitsland werd. Hij vluchtte er weg in 1989, werkte in West-Duistland als theaterauteur en keerde na de hereniging naar ‘Oost-Duitsland’ terug.

Dit is zijn eerste grote roman en wat voor één. Hij kreeg er meteen de meest presitigieuze Duitse boekenprijs voor in 2011. Een vertaling bleef dus niet lang uit. Uitgeverij De Geus blijft verbazen met de kwaliteit van zijn auteursselectie (en de uitstekende vertalingen). Deze uitgeverij begint een keurmerk voor kwaliteit te worden.

Het onderwerp

Waar gaat het over? Ik verraad niets als ik in grote lijnen het verhaal vertel, want het gaat in dit boek niet om de feiten zelf maar om de beweegredenen, de discussies, de ruzies, de leugens maar vooral de emoties van de hoofdpersonages. Dit boek gaat over drie generaties van één familie.

Strikt genomen gaat het eigenlijk over vier generaties: grootvader, vader, zoon en kleinzoon maar die laatste speelt echter nauwelijks een rol. Alexander, de zoon is duidelijk het hoofdpersonage (en is de schrijver zelf?). Bovendien is de grootvader niet de echte grootvader. Ik verklap hier geen essentieel geheim, integendeel, de lezer weet dat van bij het begin van het boek. Het verhaal gaat immers over heel andere dingen. Het boek is in een lange zoektocht van de zoon Alexander naar zijn grootmoeder. Wat hij vindt mag de lezer zelf ontdekken.

Familiaal geluk in al zijn vormen

Dit boek gaat over verraad en schijnheiligheid, trouw en ontrouw, liefde en haat, koppigheid en verzet, kortom alles waar het leven om draait. De schrijver maakt daarbij voortdurend sprongen in de tijd, die netjes als titel van elk hoofdstuk wordt aangeduid, maar de lezer wel verplichten goed bij de les te blijven.

De stamboom vooraan in het boek komt handig van pas om iedereen permanent te situeren. Ik heb die pagina gekopieerd en als bladwijzer gebruikt. Dat helpt wel om de personages bij elke tijdsprong te situeren.

Een fascinerende reis door tijd en ruimte

Het boek is ook letterlijk een reis, van Rusland over Mexico naar Duitsland, voortdurend heen en weer. Het centrale punt in tijd en plaats is het feest voor de verjaardag van de ‘grootvader’, een verstokte communist die zich maar niet kan neerleggen bij de hereniging van Duitsland en zijn kleinzoon, die kort voor de hereniging naar West-Duitsland was gevlucht en nu ’terug’ is.

Je kan het boek lezen als louter een familieverhaal in een historische context of als een geschiedenis van Duitsland door de ogen van één familie. Het maakt niet uit. Zelfs wie niet zo geïnteresseerd is in ‘geschiedenis’ vindt hier zijn gading.