De Zweedse Piratenpartij heeft al drie jaar twee verkozenen in het Europees Parlement. Ze zijn een bijzonder fenomeen, zonder politiek programma, met slechts één strijdpunt: de bescherming van de individuele internetgebruiker. “Economische krachten pogen politiek activisme op het internet aan banden te leggen,” aldus Europarlementslid Christian Engström. DeWereldMorgen.be had een gesprek met hem.

Pirate Party

De Zweedse Piratpartiet (‘piratenpartij’, ook gekend met de Engelse naam ‘Pirate Party’) werd in 2006 opgericht door de Zweed Rick Falkvinge. Aanvankelijk had de partij weinig succes. Bij de parlementsverkiezingen van 2006 haalde de partij 0,63 procent. In Zweden is 4 procent het minimum om aan een parlementszetel te geraken.

De creatie van de partij is al een fenomeen op zich, zonder enige klassieke opbouw, zonder achterban. Oprichting en ledenwerving gebeurden volledig via internet. Om lid te worden moest je enkel Zweed zijn en 5 Zweedse kronen (ongeveer 60 eurocent) betalen via sms.

De partij concentreert zich op één enkel politiek strijdpunt: ijveren voor een wetgeving die de restricties op copyright en patenten inperkt, ten gunste van de gewone gebruiker. Ondanks dat beperkt politiek programma kreeg de partij al snel een ledenaantal dat hoger was dan bij heel wat andere politieke partijen, die weliswaar veel meer stemmen haalden.

Zo zat de partij snel met een moeilijk te verklaren probleem. Hoe kan het immers dat een partij qua ledenaantal de derde grootste wordt van het land maar nauwelijks stemmen haalt? De jongerenafdeling van de partij werd zelfs de grootste van het land.

Een one-issue partij?

Het antwoord kwam drie jaar later. Heel wat Zweden zijn blijkbaar niet bereid om op een one-issue partij te stemmen voor de nationale verkiezingen maar wel voor de Europese verkiezingen. Mede dankzij de lage opkomst voor de Europese verkiezingen, haalde de partij in 2009 een verrassende 7,13 procent van de uitgebrachte stemmen, wat hen een zetel opbracht.

Wat houdt die one-issue feitelijk in? De partij pleit voor een rigide beveiliging van de privacy, verzet zich tegen elk initiatief om de vrije beschikbaarheid van gegevens op het internet te beperken en wil voor internetcommunicatie tussen personen strenge beveiligingsmaatrgelen. Meer in het algemeen streeft de partij naar het creëren van een grondwettelijk recht op privacy. Het meest spectaculaire idee dat ze promoten is hun voorstel om elke vorm van copyright na 5 jaar af te schaffen. Het initiatief heeft heel wat internationale navolging. Er zijn nu reeds Pirate Parties in 33 landen.

Bij de Europese verkiezingen van 2009 behaalde de partij één van de achttien zetels van Zweden in het Europees Parlement. Op het einde van het jaar, na de ratificatie van het Europees Verdrag van Lissabon, kreeg Zweden een negentiende zetel, die de Pirate Party een tweede zetel bracht. De Zweedse nationale verkiezingen van 2010 brachten, net als in 2006, niet veel op voor de partij, waarmee de trend werd bevestigd dat de Zweden voor de Europese verkiezingen heel anders stemmen dan voor de nationale.

Christian Engström en Amelia Andersdotter maken in het Europees Parlement deel uit van de fractie van de Groenen/Europese Vrije Alliantie.

Op dinsdag 27 november hield WikiLeaks een persconferentie in Brussel om aan te klagen dat de Europese Commissie weigert op te treden tegen de bankblokkade die in de Europese Unie aan deze organisatie opgelegd wordt door Visa, MasterCard en American Express. Christian Engström was hier eveneens aanwezig en blijkt één van de hevigste verdedigers van WikiLeaks te zijn. Een en ander leidde tot dit gesprek met DeWereldMorgen.be.

INTERVIEW

Wat zijn je ervaringen met je eerste drie jaar in het Europees Parlement in Brussel? Komt het overeen met wat je daarvoor over ‘Brussel’ en de Europese instellingen dacht?

“Eigenlijk moet ik toegeven dat ik niet echt een standpunt had over al die dingen. Tot kort voor het ontstaan van de Pirate Party in 2006, was ik helemaal niet politiek actief. Na mijn opleiding als wiskundige en computertechnoloog, heb ik als assistent les gegeven aan de universiteit en voor een klein bedrijf gewerkt dat zich bezig houdt met copyright-bescherming en zo. Later heb ik mijn eigen consultancybedrijf opgericht.

Ik was wel lid geworden van de partij uit sympathie, maar men heeft mij dan komen vragen om op de lijst te gaan staan voor de Europese verkiezingen. Waarschijnlijk dachten ze daar dat ik een kenner van de materie was of zo (glimlacht).”

Was je dan verrast dat je verkozen werd?

“Niet helemaal; de peilingen gaven ons een serieuze kans. Ik ga ook niet flauw doen; de lage opkomst voor de Europese verkiezingen speelde ook in ons voordeel. Onze kiezers stemmen bewust anders voor de Europese dan voor de nationale verkiezingen en gaan dan ook effectief meer stemmen dan de rest van de bevolking bij de Europese verkiezingen.

Ik was ook niet echt verrast hoe het hier (in Brussel) aan toe gaat. Mijn verwachtingen waren niet hoog gespannen, dus erg teleurstellend was het niet.

Maar goed, ik ben hier wel een buitenbeentje. Ik zat hier eerst een aantal maanden helemaal alleen (tot er op 1 januari 2010 een tweede collega bijkwam, zie hierboven, nvdr). De groenen hebben me uitgenodigd om deel te gaan uitmaken van hun fractie. Dat schept toch wat meer mogelijkheden om hier te werken.”

Wat heb je in die drie jaar verwezenlijkt? Kan dat wel, zo met twee, ook al zit je dan in een grote fractie?

“Kijk, we zijn een one-issue partij. Dat heeft het nadeel dat je niet zomaar een standpunt over eender wat klaar hebt. Het gaat hier om veel meer dan alleen maar bescherming van het internet. Maar je kan het ook anders bekijken. Welke actiegroep rond één thema kan zeggen dat ze alleen voor hun zaak twee voltijdse Europese parlementairen ter beschikking hebben?

Ik doe hier eigenlijk zelf veel intern politiek lobbywerk. Bij de groenen vind ik de meeste sympathie voor onze standpunten. De sociaal-democraten zijn ook wel voor onze zaak gewonnen, maar we zijn duidelijk niet op hun lijst van topprioriteiten.

Voor de conservatieve partijen in het parlement hier zijn wij gewoon onaanvaardbaar slecht. Voor hen telt maar één ding: alles voor de grote bedrijven, niks voor de kleine individuele gebruiker.

Bij de liberalen ligt het complexer. Ik zie daar tegenstanders die niet moeten onderdoen voor de conservatieven maar evengoed medestanders. Het is bij hen ook veel meer een kwestie van individuele benadering.”

Maar concreet nu: waarrond heb je al gewerkt?

“Op 4 juli 2012 heeft het Europees Parlement in meerderheid gestemd tegen de Anti-Counterfeiting Trade Agreement (ACTA – akkoord tegen de handel in namaakproducten). Dat verdrag is immers een inbreuk op een aantal fundamentele rechten zoals de vrijheid van meningsuiting en het recht op privacy.

Dat verdrag is ook helemaal in het geniep ontstaan, zonder dat het publiek daar iets vanaf wist. Heel wat parlementairen hier wisten feitelijk nauwelijks waarover dit verdrag ging.”

Is dat dan geen goed idee om copyright, dus in feite auteursrechten en inkomsten en zo, te beschermen tegen piraterij? Vooral de muziek- en de filmindustrie hebben daar toch alle belang bij?

“Ik moet dat echt corrigeren. Dat is voor een groot deel een mythe die gecreëerd werd. De filmindustrie –ik heb het dan in de eerste plaats over de grote studio’s– maakt al tien jaar na elkaar elk jaar weer grotere winsten. Er worden echter ook veel meer alternatieve films en documentaires gemaakt dan ooit tevoren. Die vinden hun weg naar een publiek via het internet, een weg die vroeger gewoon uitgesloten was. Ook in de culturele sector is het probleem van namaak eigenlijk marginaal.

In de muziekwereld is het iets complexer. Het klopt dat de klassieke verkoop van CD’s in elkaar is gezakt. Vroeger gingen rockgroepen op tournee om promotie te maken voor de platenverkoop. Nu zijn nieuwe platen (‘records’) de reclame geworden voor de tournees, die winstgevender zijn dan ooit.

In de alternatieve muzieksector zijn er wel problemen. Maar die zijn van een andere aard; hun muziek wordt niet massaal gestolen. Hun problemen zijn er wel, maar die zijn niet nieuw en zij gaan niet bepaald geholpen worden met dit verdrag, integendeel.ACTA is alleen maar goed voor de platenmaatschappijen; die gunnen de muzikanten nauwelijks een kruimel van de verkoop van CD’s.

Kijk, copyright heeft eigenlijk zo geen bescherming nodig. Bovendien gaat ACTA vooral gebruikt worden tegen zogenaamde misbruiken van de kleine gebruiker. Het probleem wordt ook zwaar overroepen. Namaak los je niet op met strenge internetregels maar met klassiek politioneel onderzoek, onderscheppen van containers en zo.

In Zweden zijn er permanent tien agenten bezig met overtrredingen van copyright op internet en die vangen gemiddeld acht personen per jaar.”

Dat zijn dan de grote overtreders

“Helemaal niet; daar zit evengoed een 15-jarige puber bij die één nummer of één film illegaal heeft gedownload, naast een louche bedrijfje dat illegale dvd’s kopieert en verkoopt. Dat is louter pech hebben. Er worden elk jaar in Zweden hoogstens een achttal personen betrapt; je maakt meer kans om door de bliksem getroffen te worden.

Maar goed dat het Europees Parlement ACTA heeft weggestemd, ondanks de verwoede pogingen van de Europese Commissie om het er door te krijgen; dat mag ik toch op mijn conto schrijven!

Het meest effect had ik door gewoon te gaan uitleggen wat dat verdrag in feite betekent. Voor politieke activisten bijvoorbeeld is dit verdrag zeer gevaarlijk. Je moet er niet lang over nadenken dat dit verdrag gaat gebruikt worden tegen kleine, financieel zwakkere organisaties, zeker als ze bezig zijn met politieke acties die tegen de grote economische belangen ingaan.

Ik heb een en ander ook neergeschreven in een boekje: ‘The Case for Copyright Reform’, dat hier op kosten van de fractie is uitgegeven en gratis te verkrijgen is.” (gratis downloaden via de weblink, nvdr)

In de Belgische media is er nauwelijks aandacht voor het Europees Parlement. Alleen de Europese Commissie komt in beeld. Hoe zit dat in Zweden en specifiek met jullie?

“Niet veel verschil, vrees ik. Geen enkele parlementair krijgt enige aandacht, laat staan wij. We worden gewoon doodgezwegen, maar dat houdt ons niet tegen. We zijn ten slotte ook compleet buiten de media om ontstaan.”

Wat gaat de toekosmt brengen? Je bent een one-issuepartij. Denk je al aan de komende verkiezingen?

“Daarvan zijn we ons bewust. De vraag is dus eerst of we willen dat het zo blijft of dat er iets verandert. We gaan inderdaad meer nadenken over zaken zoals onderwijs, gezondheidszorg. Het ziet er naar uit dat we centrumlinkse standpunten gaan innemen over die zaken.

Het is echter verre van uitgemaakt, want of we ons politiek programma willen uitbreiden is één punt; de vraag is maar of dat de kiezer wel interesseert. We bestaan in feite alleen via de Europese verkiezingen. We zullen nog wel zien.”

Jullie steunen ook WikiLeaks en Assange; in Zweden is dat eerder uitzonderlijk?

“Ik weet het (lacht). WikiLeaks is voor ons bijna een natuurlijke partner. Wat hier gebeurt (hij alludeert op de manier waarop de werking van WikiLeaks wordt gecensureerd door de bankkaartbedrijven Visa en MasterCard.) kan gewoon niet. Dit is politieke censuur er niets anders.

De echte bedoeling is natuurlijk de werking van WikiLeaks onmogelijk te maken. Daar doen de grote media gretig aan mee. Die worden immers niet graag door een stoorzender gehinderd. Niets is zo vervelend als WikiLeaks als je de illusie wil ophouden dat je met de zoektocht naar de waarheid bezig bent.

Er is echter geen grote samenzwering of zo. Het heeft gewoon te maken met hoe de media in elkaar zitten. Het zijn bedrijven die winst willen maken. Dan is de waarheid niet altijd de prioriteit, zeker niet als die tegen commerciële belangen ingaat.”

Assange zelf is wel een controversieel figuur. Kan een mens tegelijk voor WikiLeaks zijn en voor gerechtelijke vervolging van Assange?

“Het komt altijd weer op hetzelfde neer. Ik moet dat telkens weer herhalen. Assange wordt niet beschuldigd van iets, maar enkel en alleen ‘wanted for questioning’. Een van die twee dames heeft zelfs geweigerd om haar verklaring te tekenen. Zij wilden alleen maar dat Assange verplicht een medische test zou ondergaan omdat ze onveilige seks hadden gehad.

Daar is een hogere politieambtenaar met een politieke agenda op gesprongen. Voor de rest is dit een complete ontsporing van het Zweedse rechtssysteem.”

Wat vinden de Zweden daar zelf van?

“De rechtse media die ook de grootste zijn, voeren de hetze tegen Assange op, maar dat betekent helemaal niet dat de gewone Zweden daar ook zo over denken. Natuurlijk vinden de meeste Zweden dat Assange moet verhoord worden over deze zaak. Maar dat er binnen het Zweedse politieke establishment personen zijn die Assange willen treffen, lijdt geen twijfel.”

Doen zij dat onder druk van de Amerikanen?

“Helemaal niet, integendeel zelfs. Natuurlijk zitten de Amerikanen te lobbyen voor zijn uitlevering. Veel overtuigingskracht hebben ze echter niet nodig. Er zijn genoeg politici in Zweden die uit eigen overtuiging niets liever willen dan Assange uit te leveren aan de VS.

Daar is helemaal geen druk voor nodig. Ik durf erom wedden dat de Amerikanen liever zouden hebben dat Zweden dat allemaal wat meer low profile zou doen.

De perceptie die hier wordt gecreëerd, dat alle Zweden de uitlevering van Assange willen, is gewoon niet waar. Er zijn er wel en ze zijn zelfs met veel, maar de meerderheid, dat durf ik sterk te betwijfelen.”