De VS-media focusten vorig jaar exclusief op de presidentsverkiezingen. Er is nooit veel aandacht voor sociale thema’s, omdat die ingaan tegen de belangen van de grote bedrijven (zoals de media zelf). Vakbonden zijn al helemaal taboe. Wie dacht dat het in België erg was met het vakbondsbashen in de media, kan beter over de plas gaan kijken. En toch geeft de gewone Amerikaan de strijd niet op. Zeven stimulerende voorbeelden uit de VS.

Worden stakingen hier voortdurend in een negatief daglicht gesteld met nauwelijks aandacht voor de oorzaken van de sociale strijd, in de VS wordt zowat elke vorm van sociale actie doodgezwegen. Zo kan je het meemaken dat in een middelgrote stad de vuilnisophalers dagenlang staken zonder dat de lokale krant en tv-zender daar één letter aan vuil maken.

Wat herdenken we op 1 mei?

De sociale strijd in de VS heeft een veel langere en gewelddadigere geschiedenis dan in Europa. Dat vergeten we hier nogal gemakkelijk. Weinig Europeanen beseffen bijvoorbeeld dat de Dag van de Arbeid op 1 mei is ontstaan uit de herdenking van de bloedig onderdrukte stakingen in Chicago van 1886.

Van alle westerse geïndustrialiseerde landen is de VS het land met de meest repressieve antivakbondswetgeving en de hardste repressie van sociale acties. Het is dan ook bewonderenswaardig hoe in de VS duizenden Amerikanen in de weer blijven voor hun medemens en tonen dat solidariteit en samenwerking wel degelijk menselijke waarden zijn, hoger dan individueel winstbejag ten koste van anderen.

Dat doen ze niet alleen door zich in vakbonden te verengien. Ook op arbeidsplaatsen waar vakbonden verboden zijn worden regelmatig sociale acties gevoerd. Dit jaar waren er ook veel acties van laaggeschoolde beroepsgroepen, die in de VS onder zeer precaire omstandigheden moeten werken – of beter, ‘overleven’.

De essentie van het stakingsrecht

Meer en meer wordt daarbij het stakingswapen ingezet, ook op plaatsen waar staken wettelijk verboden is. Dat lijdt meestal niet tot succes, meestal is de druk om terug aan het werk te gaan immers te groot, net als de dreiging van baanverlies en het verlies aan inkomen. Kortom, staken is en blijft een riskante onderneming … voor de staker, niet voor de ondernemer. Die ziet hoogstens een dipje in zijn exorbitante winstcijfers.

Er zijn ook het voorbije jaar 2012 een aantal neoliberale intiatieven genomen om de vakbonden en de sociale strijd nog verder aan banden te leggen. In de staat Michigan werd een wet gestemd om de vakbonden te breken met de misleidende naam ‘wet voor het recht op werk’.

Als in het ‘neoliberale paradijs op aarde’ sociale actie kan lonen, dan is dat een ijzersterke boodschap aan de rest van de wereld. Niet volgens de media.

Toch was de sociale strijd in de VS vorig jaar niet altijd vruchteloos. Er werden wel degelijk enkele betekenisvolle overwinningen behaald. Gelukkig zijn er de massamedia om die successen dood te zwijgen voor de rest van de Amerikaanse bevolking (en de rest van de wereld). Als in het ‘neoliberale paradijs op aarde’ sociale actie kan lonen, dan is dat een ijzersterke boodschap aan de rest van de wereld.

Netjes in lijn met hun grote broers in de VS vinden de media hier het niet de moeite waard om daar degelijk over te informeren. Dat brengt de mensen toch maar op vreemde ideeën, zoals de gedachte dat je je eigen lot niet moet ondergaan maar samen in eigen handen kan nemen.

Hieronder een lijstje van succesvolle stakingen en sociale acties die u niet in uw grote media hebt teruggevonden (of hoogstens in een klein paragraafje, liefst met denigrerend commentaar vermomd als neutrale berichtgeving waar de ’twee standpunten’ aan bod kwamen).

1. Grootwarenhuisketen Wal-Mart

Wal-Mart is niet zomaar één van de vele Amerikaanse bedrijven die zijn werknemers zwaar uitbuit (over heel de wereld). Je kan het gerust een troonpretendent noemen voor de hitparade van meest antisociale bedrijf ter wereld. Wal-Mart is de derde grootste warenhuisketen ter wereld en de grootste werkgever met 2.000.000 personeelsleden. De lonen en werkomstandigheden zijn er schrijnend. Vakbonden zijn er de facto verboden.

Na jarenlange juridische strijd voor betere en veilige werkomstandigheden gingen twee Wal-Martvestigingen in Illinois en Californië in staking in september 2012. In oktober hadden Wal-Marts in twaalf andere staten de oproep van hun collega’s al gevolgd.

Op de eerste dag na Thanksgiving (de vierde donderdag van november), de voornaamste feestdag in de VS, is het de drukste koopjesdag van het jaar. In meer dan 100 Amerikaanse steden werd actie gevoerd. In december volgden solidariteitsacties in Wal-Marts in Argentinië, Chili, Brazilië, Zuid-Afrika, India en Nicaragua. Deze campagne is de eerste in de 50 jaar dat het bedrijf bestaat.

2. De leerkrachten van het openbaar onderwijs van Chicago

Aan deze historische overwinning ging een bikkelharde sociale strijd vooraf. De WereldMorgen.be besteedde er uitgebreid aandacht aan in dit artikel.

3. De werknemers van de fastfoodsector in New York City

Op 29 november hielden werknemers van de fastfoodketens McDonald’s, Wendy’s, Dominos, Burger King, Kentucky Fried Chicken en Taco Bell in New York City voor het eerst een gezamenlijk sociale actie op Times Square om hun eis voor een uurloon van 15 dollar kracht bij te zetten (een brutoloon van 11,40 euro).

Lageloonarbeid in de fastfoodsector is een van de sterkst groeiende vormen van ‘werkgelegenheid’ in de VS. De helft van de werknmers is er jonger dan 28 jaar. Ze verdienen gemiddeld 18.000 dollar per jaar (wat neerkomt op 1.145 euro per maand) waarmee ze onder de federale armoedegrens vallen. In 2012 slaagde men er in New York City ook in om voor het eerst vakbondswerking te doen erkennen in carwashbedrijven en kruidenierswinkels.

4. De schoonmaakploegen van Houston, Texas

In juli 2008 startten 250 schoonmakers een staking voor betere werkvoorwaarden. Zij waren verantwoordelijk voor het reinigen van de gebouwen van bedrijven als ExxonMobil, Chevron, Wells Fargo, Shell Oil en JPMorgan Chase die met hun superwinsten een gemiddeld uurloon betaalden van 8,35 dollar (6,40 euro).

De meeste van hen werken slechts deeltijds, zodat de hoogste jaarlonen maximaal 8.684 dollar bedragen (552 euro per maand). Drie jaar lang kwamen collega’s uit het hele land mee actie voeren, werden kruispunten bezet en meerdere protesten gehouden voor de betrokken gebouwen van de hierboven vermelde multinationals.

Texas is één van de strengste van de 27 staten in de VS met wetten die vakbonden het leven zuur maken; samen met Mississipi heeft het het hoogste percentage minimumloonwerkers van de VS. Toch behaalden de schoonmakers in augustus 2012 een contract dat hen de komende vier jaar 9,35 dollar per uur garandeert (7,10 euro).

Zoveel waren bedrijven bereid af te staan van hun exorbitante winsten. Niet veel, maar in ieder geval heel wat meer dan wat  deze mensen zonder stakingen hadden kunnen bereiken.

5. Werknemers van Los Angeles International Airport

Op dezelfde dag als hun strijdmakkers van Wal-Mart hielden werknemers van de uitbater van de luchthaven, Aviation Safeguard, een onaangekondigde staking nadat hun werkgever de onderhandelingen had verlaten. De vakbonden hadden het hele voorgaande jaar vergeefs onderhandeld over betere arbeidsvoorwaarden, hogere lonen en het behoud van hun toch al niet bijster voordelige ziekteverzekering.

6. Lockout van de scheidsrechtersvakbond uit de nationale voetbalcompetitie

In het voorjaar hadden de vakbonden van de scheidsrechters van de nationale voetbalcompetitie (American football, niet onze ‘voetbal’) tevergeefs onderhandeld met deNational Footbal League (NFL). Ze gingen niet in staking, integendeel. De NFL besloot de scheidsrechters buiten te sluiten en wierf scheidsrechters uit de universitaire en de amateurscompetitie aan.

Die nieuwe scheidsrechters misten echter compleet de ervaring van het professioneel voetbal. Nadat enkelen van hen zeer twijfelachtige beslissingen namen en één van de grootste ploegen van het land een cruciale wedstrijd verloor op basis van een dergelijke beslissing, zag de NFL zich onder druk van de fans verplicht terug met de vakbonden aan tafel te gaan zitten. De meeste eisen van de vakbonden – die overigens zeer bescheiden waren – van bij het begin van het jaar werden uiteindelijk ingewilligd.

7. Staking in de zeehaven van Los Angeles

Op 27 november 2012 gingen 800 administratieve medewerkers van de havens van Los Angeles en van Long Beach in staking, omdat ze hun vakbondsrechten dreigden te verliezen. Tienduizenden havenarbeiders legden het werk neer uit solidariteit en blokkeerden acht dagen lang het zeeverkeer lang de zuidelijke kuist van Californië.

Het was de felste havenstaking in tien jaar. Uiteindelijk kwam een compromis uit de bus waarbij slechts 14 werkplaatsen werden vervangen door slechter betaalde, minder goed verzekerde en tijdelijke contracten voor de komende drie en een half jaar.

Sociale vooruitgang kan wel degelijk

Het is niet veel, de verwezenlijkingen waren eerder bescheiden. Maar ondanks het verpletterend overheersende antisociale klimaat was het toch mogelijk om deze sociale vooruitgang te boeken.

Door deze bescheiden sociale overwinningen dood te zwijgen tonen de mediabedrijven dat zij niet bestaan om de Amerikaanse burger te informeren. Het is nog niet zo erg in Europa. Hier wordt wel nog enigszins aan sociale berichtgeving gedaan, zij het in overheersend negatieve zin.

Sociale actie is goed voor de economie, tenminste als je ‘economie’ definieert als ‘het algemeen belang’

Sociale strijd heeft altijd zin. Meer zelfs, sociale actie is goed voor de economie, tenminste als je ‘economie’ definieert als het algemeen belang.

Als de media blijven weigeren de bevolking te informeren over het belang van sociale solidariteit, moet er dringend een aantal cruciale vragen worden gesteld. Een daarvan: waarom bestaan de grote media eigenlijk?

Dit artikel is een korte samenvatting aangevuld met eigen commentaar van een uitgebreid artikel van de Amerikaanse journaliste Laura Gottesdiener.