De media onderbraken er hun uitzendingen voor. Witte rook uit het Vaticaan. VRT-gelegenheidscommentator Rik Torfs was enthousiast: “Een duidelijke breuk met het verleden”. Wie is die man die iedereen even later te zien kreeg? Een man met een specifieke kijk op de maatschappij en met een Argentijns ‘verleden’.

Argentijnse dictatuur niet de eerste, wel de wreedste

Augusto Pinochet en de dictatuur in Chili zijn bekend. Op 11 september 1973 bracht hij de eerste wettig verkozen linkse president in Latijns-Amerika Salvador Allende ten val en regeerde met ijzeren hand over wat het allereerste neoliberale experiment ter wereld werd.

Hij blijft een man berucht voor zijn wreedheid. Drie jaar later deden zijn militaire collega’s in buurland Argentinië het hem na, eveneens met ruime steun van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA. Het is allemaal bekend en wordt vandaag zelfs in Washington niet meer ontkend.

Minder bekend is dat de Argentijnse dictatuur veel bloediger was dan de Chileense. De exacte cijfers zal men nooit kennen, maar de schattingen spreken van 2 à 3.000 vermoorde politieke tegenstanders in 15 jaar Chileense dictatuur. De Argentijnse dictatuur kwam al na zes jaar ten val maar had dan wel al rond de 40.000 doden op haar geweten.

De processen tegen de toenmalige generaals zijn pas echt op gang gekomen sinds presidenten Nestor Kirchner en zijn opvolgster, de huidige president Cristina Kirchner (zijn vrouw) er verkozen zijn.

Argentinië was geen uitzondering

Zowat in alle Latijns-Amerikaanse rechtse dictaturen konden de machthebbers rekenen op de medewerking van de katholieke hiërarchie. Wat in Argentinië en Chili gebeurde was dus zeker niet uitzonderlijk. Progressieve priesters daarentegen werden niet ontzien en vermoord in Guatemala, Brazilië, El Salvador, Ecuador, Colombia, Venezuela, Bolivia, Peru … de lijst is eindeloos.

Onder leiding van Joseph Ratzinger, de vorige paus, werd de bevrijdingstheologie in Latijns-Amerika – de optie voor de armen die er in bestond de armen bewust te maken van de oorzaken van hun miserie – in de kiem gesmoord (zie artikel in Lees Ook hieronder).

Dat deze militaire dictators daarbij zelfs bisschoppen aanpakten liet het Vaticaan volgaarne gebeuren. Good riddance. In 1980 werd aartsbisschop Romero tijdens een mis in El Salvador vermoord door een doodseskader. Hij had openlijk de medeplichtigheid van de regering met de rechtse doodseskaders aangeklaagd. In Argentinië hebben zich tijdens de dictatuur gelijkaardige taferelen afgespeeld.

Eenmaal een jezuïet, altijd een jezuïet?

Jorge Bergoglio wordt door zijn eigen jezuïetenorde in Argentinië zwaar bekritiseerd voor zijn gedrag tijdens de bloedaardige Argentijnse dictatuur van 1976 tot 1983, toen hij zelf de leider was van deze orde in zijn land. De medeplichtigheid van de katholieke kerk in de duistere misdaden van die periode werd aan het licht gebracht door Horacio Verbitsky, één van Argentiniës beroemdste journalisten, in zijn boek ‘El Silencio’ (‘De Stilte’).

In zijn boek beschrijft Verbitsky hoe de Argentijnse zeemacht – de legermacht die het meest betrokken was bij de staatsgreep en de repressie – gevangenen in zee dumpte en hoe toenmalige baas van de toenmalige aartsbisschop Aramburu een internationale delegatie van de Inter-American Human Rights Commission misleidde door politieke gevangenen van de dictatuur op hun verzoek te verbergen op het landgoed van de orde op het eiland ‘El Silencio’ in de rivier Plata. Het is in diezelfde periode dat Bergoglio twee priesters van zijn eigen orde overleverde aan de militaire junta (zie verder).

Dat deze man nu zelfs maar een kanshebber was om paus te worden, is zonder meer beschamend. Voor het ogenblik worden Argentijnse generaals tot levenslang veroordeeld voor hun deelname aan de moorden, de folteringen, de verdwijningen, de dumpingen uit helikopters op zee …

Op het getuigenbankje

In november 2010 moest kardinaal Bergoglio getuigen over zijn betrokkenheid bij de ontvoering en foltering van twee jezuïeten (dus van zijn eigen orde) Orlando Doro en Fransisco Jalic in 1976. Hij had deze openlijke belijders van de bevrijdingstheologie uit hun ambt ontzet en hen zo de facto overgeleverd aan de wraak van de militaire junta.

Hij zorgde er blijkbaar wel voor dat ze niet werden geëxecuteerd. Verder vond hij het een schande dat een aantal van zijn jezuïeten-collega’s de kant kozen van de armen tegen de rijke Argentijnse elite, waar hij zich beter thuis voelde. Armoede moest je bestrijden met veel bidden …

Dankzij een voorziening in de Penale Code speciaal voor ‘officiële hoogwaardigheidsbekleders’ werden de rechters in dit proces verplicht zich naar zijn residentie te verplaatsen, waar hij achter gesloten deuren een nog steeds geheime verklaring aflegde.

Niet bepaald de houding van een man die recht in zijn schoenen zou staan. Een actieve collaboratie is tot nog toe nooit bewezen. Wat wel vaststaat, is dat hij niets heeft gedaan met de honderden getuigenissen van folteringen, verdwijningen en executies die zijn priesters van hun parochianen kregen en naar hem doorzonden.

Op 21 april 2011 heeft de Franse onderzoeksrechter Sylvie Caillard een verzoek gericht aan het Argentijns gerecht om hem te horen in de zaak van de moord in Argentinië op de Franse priester Gabriel Longueville tijdens de dictatuur. Ze wilde dit doen om te weten of er archieven bestaan over deze zaak in Argentinië of in het Vaticaan.

Antihomo, antivoorbehoedsmiddelen

In Argentinië heeft Jorge Bergoglio zich altijd keihard verzet tegen de wetten van de vorige en de huidige president op het homohuwelijk  en op de toegang tot voorbehoedsmiddelen, die hij als werken van de duivel ziet.

Hij beschouwt volgens eigen verklaringen armoede als een gevolg van sociaal-economisch onrecht, een positie die hij gemeen heeft met de twee vorige pauzen. Ook zij combineerden een reactionaire ethische moraal met een verzet tegen de excessen van het kapitalisme. Dat dat economisch systeem ook goddeloos is en zich niet aan moreel of religieus gezag wenst te onderwerpen, is ook hem dus een doorn in het oog.

“Rik Torfs noemt de benoeming van de nieuwe paus alvast een ‘duidelijke breuk met het verleden’. Hij wordt de paus van de ommekeer en de nederigheid”

Dit is in een notendop de man die werd verkozen om de rooms-katholieke kerk te gaan leiden. Latijns-Amerika is voor de kerk het grootste continent en het enige waar ze nog de dominante godsdienst is. Er komt echter meer en meer concurrentie van protestantse kerken. Bovendien zijn er daar in heel wat landen presidenten aan de macht die zich niet zomaar aan het lijntje laten houden.

Een reactionaire man als Bergoglio komt dus goed van pas om al die ketterijen terug aan banden te leggen. Zo lijkt men in het Vaticaan toch te denken. De katholieke kerk tekent in Europa zo voor de defintieve ondergang en plooit zich terug op Afrika en Latijns-Amerika. Daar kan deze kerk – althans de machthebbers binnen dit insitutuut – nog heel wat schade aanrichten.

Rik Torfs noemt de benoeming van de nieuwe paus alvast een ‘duidelijke breuk met het verleden’. Hij wordt de paus van de ommekeer en de nederigheid.