‘Het boek van de eeuwige korte liefdes’ van Andreï Makine is een bundel kortverhalen rond één thema: de intensiteit en vluchtigheid van de eerste verliefdheid, met als achtergrond de uiteenvallende Sovjet-Unie. Zeer mooi geschreven. Makine is een meester in sfeerschepping, je voelt mee de drukkende achtergrond waarin de personages hun passies (pogen te) beleven.

De auteur

Andreï Makine (1957) is een Russisch auteur die Franse literatuur studeerde aan de universiteit van Moskou. In 1987 op 30-jarige leeftijd besloot hij na een uitwisselingsprogramma voor leerkrachten politiek asiel aan te vroegen in Frankrijk. Net als zowat de rest van de wereld kon hij toen nog niet vermoeden dat het twee jaar later al niet meer nodig zou zijn.

Hij besloot in Frankrijk onmiddellijk in het Frans te gaan schrijven maar botste daarbij op veel scepsis van de Franse uitgeverijen, die hem aanvankelijk naar zijn ‘originele Russische manuscripten’ bleven vragen, in de overtuiging dat hij ze had laten vertalen. Uiteindelijk vond hij een uitgever die hem geloofde.

Nadat hij in 1996 de prestigieuze Franse literatuurprijs Goncourt voor zijn boek Le Testament Français won (vertaald als Het Frans Testament), verwierf hij ook de Franse nationaliteit, die hem tot dan geweigerd was. Het boek Le livre des brèves amours éternelles verscheen in 2011 en werd nu vertaald door Jan Versteeg.

Een Rus schrijft in het Frans

Ik ben geen fan van kortverhalen. De formule laat geen personages met diepgang toe en de verhalen eindigen meestal met een open einde. Als ze boeiend zijn danken kortverhalen dat aan de vertelkracht van de auteur en/of zijn literaire kwaliteiten. Mijn voorliefde voor de Russische taal en de prachtige verhalenbundel ‘Moderne Russische verhalen’ (Atlas, 2009) wekten echter mijn interesse voor deze auteur.

Ook ik dacht aanvankelijk onterecht dat het hier om vertalingen uit het Russisch ging. Dat is het niet. Dit is origineel Frans werk van Andreï Makine. Wie de Franse literaire wereld een beetje kent, weet dat je van goede huize moet zijn, voor je daar wordt aanvaard als niet-origineel Franssprekend auteur. Makine is echter zonder de minste twijfel van zeer goede literaire huize.

Een succesvol auteur worden in een andere dan je eigen moedertaal is niet velen gegeven. Makine presteert het en deed zelfs meer, door literatuurprijzen te winnen.

Verlangen, melancholie, teleurstelling

Ik heb dit boek niet in de originele taal (Frans dus) gelezen maar in deze vertaling van Jan Versteeg. De literaire kwaliteiten van Makine komen tot hun recht. Dit zijn bovendien zeer mooie verhalen. Ze zijn niet echt om vrolijk van te worden. Een man vindt zijn jeugdliefde terug om vast te stellen dat ze een elitaire burgertrut is geworden, die hem niet eens herkent. Een jongedame die vol vuur vertelt over haar grote liefde blijkt jaren later door de betrokken man slechts herinnerd te worden als een vage one-night-stand.

De meest tragische figuur is een Rus die in enkele verhalen voorkomt, eerst als randfiguur, tenslotte als hoofdpersonage, waarbij de band tussen een aantal verhalen duidelijk wordt. Hij wordt als dissident in de Sovjet-Unie gescheiden van zijn grote liefde en na de val van het communistische regime moet hij vaststellen dat het kapitalisme al even hard op hun spuwt als het oude systeem. Hij heeft zijn liefde verspeeld voor niets.

Voor Makine bestaan liefde en verliefdheid slechts op het moment zelf. Zijn romantisering van de ideale vrouw klinkt ons, nuchtere West-Europeanen (zeker de noordelijke) wat oubollig, maar uiteindelijk blijkt ze ook voor hem niet te bestaan. Wie denkt met deze verhalenbundel een klassieke literaire ode aan de liefde te vinden is er dus aan voor zijn/haar moeite.

Mooi geschreven verhalen

Je leest dit boekje vooral omdat het zo mooi geschreven is, omdat je je ondanks jezelf laat meeslepen in de dramatische afloop die je wel voelt aankomen, maar waarvan je toch wil weten op welke manier alles dan misloopt.

Tussendoor krijg je ook heel wat cynische commentaar bij de werkelijkheid van het communisme in de Sovjet-Unie (of wat daar voor moest doorgaan), maar uiteindelijk blijkt de minachting van de personages voor het wilde kapitalisme dat ervoor in de plaats komt dezelfde te zijn.

Daar gaat het in deze verhalen ook een beetje over. Zij die het communistisch systeem haatten en het kapitalisme ‘liefhadden’ werden zwaar teleurgesteld. Zij die wel geloofden in het communisme, denken met heimwee terug aan een systeem dat ook toen alleen in hun dromen bestond.

Af en toe is die commentaar over de oude Sovjet-Unie wat belerend, in één verhaal zelfs een beetje langdradig (nee, ik zeg niet hetwelke) maar uiteindelijk is de commentaar bij wat er na de val van de Sovjet-Unie kwam even bikkelhard. Maar goed, je moet het met Makine’s analyse niet eens zijn om dit mooie verhalen te vinden.

PS. de Nederlandse vertaling van de titel is een beetje ongelukkig. De adjectieven staan immers in verkeerde volgorde. Het hoort eigenlijk ‘Het boek van de korte eeuwige liefdes’ te heten. Wie het boekje leest zal dat zeker beamen.