Obama heeft op zijn reis door Zuid-Afrika ook Robbeneiland bezocht, het strafkamp waar Nelson Mandela 18 van zijn 27 jaar heeft uitgezeten. De internationale pers was zo kies om hem niet te vragen of hij nu ook Guantánamo gaat bezoeken. Er zijn zo nog enkele vragen die een argeloos journalist zou kunnen stellen.

Obama voelt zich nederig

President Obama bezocht zondag 30 juni cel 7B van de vleugel voor politieke gevangenen op Robbeneiland, voor de kust van Kaapstad. Hij verklaarde zich zeer nederig te voelen door dit bezoek aan de cel waar Nelson Mandela 18 jaar van zijn leven heeft geleden voor zijn strijd tegen het apartheidssysteem.

Na enkele ogenblikken in de cel schreef Obama de volgende woorden in het gastenboek: “In naam van mijn familie zijn wij diep nederig om te mogen staan waar mensen met zulke moed onrecht trotseerden en weigerden in te binden” (“On behalf of our family, we are deeply humbled to stand where men of such courage faced down injustice and refused to yield.”

Ongepaste vragen

Er waren blijkbaar ook heel wat internationale media met een gelijkaardig gemoed aanwezig bij dit historische moment, onderdeel van het bezoek van de eerste zwarte Amerikaanse president aan Afrika. Ze vonden het alleszins niet gepast een aantal pertinente vragen te stellen zoals:

• Zullen de VS zich nu excuseren voor het feit dat ze de apartheid jarenlang hebben ondersteund, onder andere met financiële en militaire middelen, zich het langst tegen het opleggen van economische sancties hebben verzet, en eenmaal de VN officieel sancties had opgelegd, zich keihard hebben ingezet om die te omzeilen?
• Zullen de VS zich nu excuseren voor het feit dat het ANC en Nelson Mandela zelfs na de vrijlating van Mandela in 1991 nog altijd op hun lijst van terroristische organisaties en personen stonden?

Misschien is Obama’s bezoek aan Robbeneiland ook een goed moment om even terug te blikken op de omstandigheden waarin Nelson Mandela werd gevangengenomen op 5 augustus 1962. Op die dag werd hij gevat door de Zuid-Afrikaanse politie en verdween hij voor 27 jaar achter de tralies.

Strategisch gebruik van vooroordelen

Mandela paste al enige tijd een tactiek toe die handig gebruik maakte van de blanke vooroordelen tijdens de apartheid. Mandela verplaatste zich immers altijd in chauffeursuniform met een deftige wagen waarin een (medewerkende) blanke op de achterbank zat.

Wat Mandela en zijn strijdmakkers in het ANC echter niet wisten was dat het ANC al enige tijd geïnfiltreerd was door CIA-agenten. De Amerikaanse dienst voor buitenlandse inlichtingen had niet bijster veel vertrouwen in zijn Zuid-Afrikaanse collega’s. Die bleken nauwelijks opgewassen tegen het georganiseerde verzet tegen de apartheid.

Op die fatale dag in 1962 had Mandela een afspraak met de consul van de VS in de stad Durban op de oostkust van Zuid-Afrika. Onderweg naar die bestemming werd hij door een politiepatrouille ‘herkend’ en aangehouden. Die zogenaamde consul, Donald Rickard, was in werkelijkheid een CIA-agent. De man geniet op dit ogenblik van zijn pensioen in de VS en weigert elk contact met de media.

Het was Kennedy’s schuld

Toen Republikeins president George Bush (senior) Nelson Mandela enkele maanden na zijn vrijlating in 1991 op bezoek kreeg werd de vraag naar die betrokkenheid bij Mandela’s aanhouding in 1962 opnieuw gesteld. Waar het eerder de traditie is om dergelijke operaties categoriek te ontkennen, beperkte de toenmalige woordvoerder van het Witte Huis zich tot een sneer naar Democratisch president Kennedy (1961-1963): “Dit is gebeurd tijdens de regering van Kennedy. Val mij niet lastig over wat Kennedy’s mensen deden.”

President George Bush (1989-1993, vader van president George W. Bush, 2001-2009) was voor zijn mandaat als president acht jaar vice-president onder Ronald Reagan (1981-1989). Reagan was als president tijdens heel zijn mandaat een openlijk verdediger van de regering in Zuid-Afrika. Hij vond sancties contraproductief en pleitte voor ‘constructive engagement, wat erin bestond zwaar te investeren, omdat dat dan zogezegd de Zuid-Afrikanen zou overtuigen om de apartheid te beëindigen.

Maar goed, dat is allemaal lang geleden en niet meer relevant, zeker niet op het ogenblik dat een Amerikaans president de cel van de man in kwestie bezoekt. Er blijven toch wel enkele vragen onbeantwoord die een argeloze journalist, zonder degelijke kennis van protocollaire etiquette, had kunnen stellen:

• Zal de VS de gevangenis van Guantánamo sluiten en de gevangenen daar vrijlaten of toch minstens een aanklacht formuleren en hen een openbaar proces gunnen, waar ze zich kunnen verdedigen en hun politieke motieven uit de doeken doen, zoals dat onder de apartheid in Zuid-Afrika wél mogelijk was?

Nelson Mandela werd tot levenslang veroordeeld. Zijn proces werd echter wel in het openbaar gevoerd, hij kon zijn eigen advocaten aanduiden en grotendeels zelf zijn pleidooien houden. Hij kon op het proces dus zijn motieven uitleggen, iets wat onder de anti-terrorismewetten in de VS verboden is.

• Zal Obama tevens bevelen op te houden met het gedwongen voeden van de hongerstakers in Guantánamo en alle bekentenissen die werden afgedwongen met onder andere waterboarding en psychologische foltertechnieken ongeldig laten verklaren en niet toelaatbaar als bewijs?

Andere tijden, andere zeden

In 1962 woedde de zogenaamd ‘Koude’ Oorlog in volle hevigheid. Die oorlog was alleen ‘koud’ voor de grootmachten. In Afrika, Azië en Latijns-Amerika was die oorlog daarentegen zeer ‘warm’ en zeer moordend. Met een echte dreiging van het communisme had dat bitter weining te maken. Zoals ook de CIA in zijn interne rapporten bevestigde, Zuid-Afrika was onder andere de belangrijkste leverancier van uranium aan de VS.

Nu is de wereld er natuurlijk zoveel beter aan toe. Zo dreigt voor een andere moedige man die weigert te buigen voor de macht een levenslange celstraf in de VS of meer. Bradley Manning riskeert zelfs de doodstraf. Ondertussen riskeert een ander man in de VS dertien jaar gevangenis voor het schrijven met krijt van politieke boodschappen op de stoep voor drie filialen van de Bank of America.

In een ander artikel op deze site staat: “Journalisten en commentatoren … zijn meesters geworden in de kunst om de pijnlijke verbindingen NIET te maken; dat wil zeggen, die verbindingen die pijnlijk zijn voor machtige belangen.”

Quod erat demonstrandum.