Het verdict tegen Bradley Manning is geveld, hij is schuldig voor alle aanklachten behalve één. De strafmaat moet nog worden bepaald, maar concreet krijgt Manning in ieder geval levenslang. Opvallend is dat de media ditmaal genuanceerd berichten over het vonnis, maar de kern van de zaak blijven ontwijken.
Jarenlange beroepsprocedures?
Het vonnis en de strafmaat worden in feite niet vastgelegd door de zetelende rechter zelf. Haar besluit dient als basis voor een hogere militaire rechter, die de besluiten van de eerste rechter kan weerleggen en terugzenden, verminderen of bevestigen. Deze rechter kan het vonnis en de strafmaat echter niet verzwaren.
De beroepsprocedures in het militaire rechtsapparaat kunnen de zaak van Manning nog jarenlang aan de gang houden. Eenmaal de hoogste militaire autoriteit heeft beslist, kunnen dan nog jarenlange procedures volgen voor de federale burgerlijke justitie. Volgens experten kan de zaak zo nog tien jaar en meer doorgaan.
Bradley Manning verscheen op de rechtbank als een ongebroken man, die achter zijn daden blijft staan. Drie jaar isolement in mensonwaardige omstandigheden hebben hem niet klein gekregen. Men mag er dus van uit gaan dat hij in beroep zal gaan. Die periode werd door de VN-Rapporteur voor de Mensenrechten al gekwalificeerd als een vorm van foltering en zou in normale omstandigheden – een rechtstaat waardig – voldoende reden zijn om het proces nietig te verklaren. Niet zo dank zij de wetten die Obama (niet W. Bush!) heeft laten goedkeuren.
Hulpverlening aan de vijand
Zoals al ruim besproken in de meeste media, verklaarde de rechter Manning onschuldig voor de zwaarste aanklacht, die van ‘hulpverlening aan de vijand’. Op die aanklacht stond een mogelijke doodstraf. De openbare aanklager heeft op het proces weliswaar enkel levenslang zonder recht op parool geëist. Theoretisch bleef de doodstraf echter mogelijk, bijvoorbeeld tijdens de beroepsprocedures.
Dat risico is van de baan. In de praktijk maakt het voor Manning verder weinig verschil. In de VS kent met het systeem van opeenvolgende straffen. In de meeste Europese landen gaat iemand die bijvoorbeeld tien jaar krijgt voor één misdrijf en twintig jaar voor een tweede misdrijf voor twintig jaar achter de tralies. In de VS zit een veroordeelde zijn zwaarste straf uit, waarna de volgende begint.
Samengevoegd riskeert Manning ongeveer 160 jaar gevangenis. Concreet betekent dat levenslang. Ook al zou hij tijdens beroepsprocedures strafvermindering krijgen voor één of meer van de betrokken misdrijven, de gecumuleerde som zal altijd een mensenleven overstijgen.
Juridisch ‘correct’ vonnis
Het vonnis dat werd geveld was te verwachten. De betrokken rechter heeft juridisch gezien meer dan waarschijnlijk een correct oordeel geveld, op basis van de wetten die ze ter beschikking had. Voor zover er interpretatieruimte van de wetgeving bestaat, was het ook niet te verwonderen dat dit zou gebeuren.
Het Amerikaanse rechtssysteem, zeker het militaire, selecteert de facto rechters zo dat progressieve interpretaties van de wet zéér uitzonderlijk zijn. Rechter Lind zal dus persoonlijk rotsvast overtuigd zijn dat zij een correct vonnis heeft geveld. Het systeem is immers zo ontworpen. De selectie- en promotieprocedures maken dat rechters niet hoeven te worden overtuigd van de belangen van de staat en de regering. Dat doen zij wel uit zichzelf.
Dat neemt niet weg dat het voor de Amerikaanse regering uiteindelijk niet zo slecht is dat de zwaarste aanklacht nu verworpen werd. Het internationale imago van de VS is al genoeg beschadigd door de zaak. Bovendien is het idee dat iemand als Manning ‘de vijand zou geholpen hebben’ buiten de kringen van het Amerikaanse politieke systeem en buiten de VS te zot voor woorden.
Zelfs de Amerikaanse bevolking blijkt uit recente opiniepeilingen voor 54 procent achter Manning te staan. Gezien de compleet éénzijdige bashing en karaktermoord op Manning in de massamedia is dat een verwonderlijk hoog percentage.
Men beseft in de hoogste kringen van de VS ook dat een terdoodveroordeling de imagoschade van de VS nog zwaar zou vergroten. Die elite deelt immers niet het fanatisme van de extreemrechtse vleugels van de Republikeinse en Democratische partijen. Daar is die elite te pragmatisch voor.
Media hebben gefaald
Wie in deze zaak compleet hebben gefaald zijn de media. Ooit kregen de Amerikaanse media door aanhoudende kritiek gedaan dat de rechtszaak tegen klokkenluider Daniel Ellsberg gewoon werd stopgezet. Hij had uitgebracht dat de VS een fictief incident had uitgevonden om de oorlog tegen Viëtnam te beginnen. Ooit werd een president tot ontslag gedwongen omdat de media zijn verkrachtingen van de Amerikaanse grondrechten niet langer namen. Richard Nixon is de enige Amerikaanse president die ooit ontslag nam in 1974.
Zo kan het dus dat een man die oorlogsmisdaden van het Amerikaanse leger openbaar maakt levenslang riskeert terwijl de betrokken soldaten niet eens ondervraagd worden over hun misdaden.
De huidige tweeslachtige houding van de media heeft de machthebbers er van overtuigd dat ze nu wel met deze zaak kunnen doorgaan. Door klokkenluiders als Edward Snowden, Julian Assange en Bradley Manning nooit voluit te verdedigen, door zich steeds te concentreren op de personen en niet op de feiten die zij aan het licht brachten, hebben zij mee het klimaat geschapen dat dit vonnis heeft mogelijk gemaakt.
Zo kan het dus dat een man die oorlogsmisdaden van het Amerikaanse leger openbaar maakt (o.a. de video waarop Amerikaanse soldaten ongewapende burgers neerschieten en de ambulance die hen te hulp schiet) nu levenslang riskeert terwijl de betrokken soldaten niet eens ondervraagd worden over hun misdaden.
In een mediawereld die recht en waarheid in het vaandel draagt zou dit maandenlang de hoofdtitel van elk artikel, elk editoriaal, elk nieuwsbericht zijn. In zo een wereld zouden de media zich ook niet lenen tot het goedpraten van oorlogen tegen weerloze landen, die tegen onze economische belangen ingaan.
De media hebben het proces tegen Manning nauwelijks gevolgd en concentreren zich nu op dat éne aspect van de zaak. Hij is vrijgesproken voor de zwaarste aanklacht. Zowat alle buitenlandse en Vlaamse media laten echter ook Julian Assange aan het woord. Die noemt het verdict een gevaarlijk precedent voor elke vorm van onderzoeksjournalistiek.
‘Goed nieuws’ volgens De Standaard
Alleen De Standaard noemt het vonnis ‘goed nieuws’. In het editoriaal ‘Niet ten prooi aan redeloze angst’ van opiniërend redacteur Bart Sturtewagen staat het volgende te lezen:
“Sinds 11 september 2001 staat die stelling (dat nationale veiligheid de grondwettelijke vrijheden in de schaduw stelt) onder druk in de Verenigde Staten, ook onder een president als Barack Obama”.
De Standaard is blijkbaar verbaasd dat dat onder Obama gebeurt. Een meer accurate omschrijving in overeenstemming met de feiten zou zijn te stellen dat dit nog veel meer het geval is onder Obama dan het onder W. Bush was. Obama heeft immers de Patriot Act van Bush uitgebreid en heeft de militaire rechtspraak nog meer aan democratische controle onttrokken. Hij heeft het vermoeden van onschuld van betichten van terrorisme afgeschaft. Hij heeft meer aanklachten lopen tegen klokkenluiders dan alle Amerikaanse presidenten sinds 1945 samen. De rechtszaak tegen Manning verloopt volgens de procedures hervormd onder zijn bestuur.
De premisse dat het enkel en alleen over een strijd tegen het terrorisme gaat is boven elke verdenking verheven.
Het editoriaal eindigt zo: “Dat ondanks het verhitte klimaat een militaire rechter in de Verenigde Staten in staat was het hoofd koel te houden, is goed nieuws. Het betekent dat grondrechten in de VS niet ten prooi zijn aan redeloze angst voor terrorisme. Deze veldslag heeft Osama bin Laden, vanuit zijn zeemansgraf, alvast niet gewonnen.”
Er zitten heel wat onuitgesproken vooronderstellingen in deze slotzinnen van het editoriaal. Grondrechten in de VS zijn blijkbaar nog steeds gevrijwaard. De premisse dat het enkel en alleen over een strijd tegen het terrorisme gaat is boven elke verdenking verheven, boven elk mogelijk debat. Andere motieven voor de huidige evolutie in de VS zijn ondenkbaar.
De verwijzing naar Osama Bin Laden in de context van het proces tegen Manning is echter grotesk. Eerst en vooral omdat net de koelbloedige rechter heeft beslist dat ‘de vijand niet werd geholpen door Manning’. Bovendien, een ‘zeemansgraf’ is een erkende eervolle vorm van begrafenis op zee.
Dat de VS alle internationale rechtsregels aan zijn laars lapte door de man standrechtelijk te executeren en zijn lichaam in zee te dumpen, vindt De Standaard blijkbaar prima. Dat de VS daarmee verhinderde dat de man voor zijn internationale rechters kon verschijnen en geoordeeld worden is eveneens OK. Allesbehalve een ‘zeemansgraf’.
Hoe dan ook, Manning’s strijd had niets met deze man te maken. De VS en de hele wereld verliest weer eens een deel van zijn burgerrechten. Deze ‘veldslag’ – om de woorden van De Standaard te gebruiken – heeft Osama bin Laden wél gewonnen.
Julian Assange en WikiLeaks
De meeste andere media laten Julian Assange van WikiLeaks aan het woord. Die denkt heel anders over de zaak. Volgens hem is de veroordeling van Manning een ‘gevaarlijk precedent’. Zelfs de Britse Guardian en de BBC, die de voorbije twee jaar nochtans keihard op de man hebben ingehakt, lieten hem uitgebreid aan het woord.
De media hebben inderdaad goede redenen om zeer ongerust te zijn over dit vonnis, om bang te zijn voor elke journalist die nog overweegt de geheimen van de staat te onthullen. Dit vonnis is wel degelijk onheilspellend genoeg om ‘ten prooi te zijn aan redeloze angst’.
De berichtgeving over het verdict in de zaak van Manning was met uitzonderingen, zoals hierboven vermeld, inderdaad kritischer dan voorheen. De kern van de zaak werd echter vermeden, namelijk dat de grootste supermacht de hele wereld bespioneert en dat het zijn militairen niet vervolgt voor oorlogsmisdaden. Zolang de media niet openlijk de confrontatie aangaan met deze aanslag op de vrijheid van meningsuiting, gaat de evolutie onherroepelijk de andere richting uit.
Ondertussen meldt Glenn Greenwald dat het programma X-Keyscore van de NSA zowat alle – ik zeg wel alle – internetverkeer op alle sociale media verzamelt van iedereen. Goed nieuws? Geen reden voor redeloze angst?