Gore Vidal (1925-2012), Amerikaans literair supertalent en politiek dissident, overleed op 86-jarige leeftijd. Zijn romans en kritische essays blijven de moeite waard en verliezen nauwelijks aan actualiteitswaarde. Buiten de Angelsaksische wereld te weinig bekend. Onterecht.

Literair supertalent

Met Gore Vidal verliezen de VS en de Engelstalige literatuur één van hun grootste monumenten van de twintigste eeuw. Zijn literaire verdiensten komen terecht uitgebreid aan bod in de media. Hij was één van die zeldzame talenten die een uiterst verzorgde taal combineerden met een groot verteltalent. Vidal was vooral een meester in de ‘historische fictie’, een genre dat zeer onterecht door een groot deel van de literaire beau monde niet ernstig wordt genomen.

In grote lijnen komt dit genre er op neer dat fictieve verhalen in een historische context worden geplaatst die ruim bekend is, zoals bijvoorbeeld de opkomst van de Kennedy’s als politieke figuren. De personages zijn daarin passanten bij waar gebeurde historische feiten. Voor liefhebbers van zowel de politieke geschiedenis van de VS in de twintigste eeuw als van romans een ideale combinatie.

Echt bekend is Gore Vidal buiten de Angelsaksische wereld nooit geworden. Een beperkt aantal van zijn boeken zijn nog  in het Nederlands te vinden. Dat is jammer want de man schreef echt heel goed.

Kritisch denker

Gore Vidal was de laatste jaren ook redelijk bekend in de Angelsaksische wereld voor zijn bijtende kritiek op het Amerikaanse politieke systeem. Hij vond dat de VS afglijden naar een dictatuur onder leiding van de rijke elite van het land. Je kon hem niet plaatsen naast de links geörienteerde critici zoals Noam Chomsky en Howard Zinn. Daar was Vidal teveel een individueel denker voor. Zijn kritiek was volgens de klassieke links-rechts breuklijn ook niet altijd zeer samenhangend.

Desalniettemin had Gore Vidal heel wat pertinente dingen te vertellen. Als je de man alsnog wil leren kennen, raad ik graag het kritische essay  ‘Permanente oorlog voor permanente vrede. De nachtzijde van Amerika’s politiek‘ aan, de vertaling van ‘Perpetual War for Perpetual Peace or How We Came To Be So Hated’. Zeer goed zijn ook ‘United States. Essays 1952-1992’ en het vervolg ‘The Last Empire. Essays 1992-2000‘ (alleen in het Engels).

Deze thema’s breidt hij nog verder uit in het boekje met de veelzeggende titel ‘Dreaming War. Blood for Oil and the Cheney-Bush Junta’. Hij plaatst vice-president Dick Cheney niet zomaar voor president George W. Bush in die titel.

Recente interviews

Recent gaf hij een reeks interviews aan het uitstekende alternatieve Canadese The Real News Network waarin hij het onder meer heeft over de vernietigende rol van televisie voor de democratie, over de vragen die daar nooit gesteld worden, over wat de Koude Oorlog volgens hem echt was, over de stichters van de VS die de grondwet schreven en waarom die vijanden van democratie waren en – één van zijn steeds weerkerende thema’s – de enorme onwetendheid van de VS-bevolking over wat hun regering in hun naam doet en over wat in de rest van de wereld gebeurt.

The Property Party

Hij noemde zijn eigen land dikwijls ’the United States of Amnesia’ of ’the United States of Alzheimer’. Gore Vidal was overigens ook een meester van de bitsige ironie en van one-liners. Je vindt ze op internet wanneer je zijn naam met ‘quotes’ opzoekt. Hierbij één voorbeeld uit velen:

“Er is slechts één partij in de VS, de Eigendomspartij  … die heeft twee rechtervleugels, de Republikeinen en de Democraten. Republikeinen zijn een beetje dommer, een beetje rigieder, een beetje meer doctrinair in hun laissez-faire kapitalisme dan de Democraten die leuker en mooier zijn, een beetje corrupter … en die meer dan de Republikeinen bereid zijn om kleine aanpassingen toe te laten wanneer de armen, de zwarten, de anti-imperialisten teveel van hun oren maken. Maar in essentie is er geen verschil tussen de twee partijen.”

Zijn literair oeuvre blijft de moeite van het verkennen waard. Het zou te ver leiden om dat hier aan bod te laten komen. Informatie daarover vind je trouwens ruim in de klassieke media. Over zijn politieke werk vind je daar minder over. Onder andere zijn kritiek op de media zelf komt eveneens zeer weinig aan bod. “Een schrijver moet altijd de waarheid vertellen, behalve als hij een journalist is.” Daarom dus hier wat meer aandacht voor dit aspect van deze veelzijdige getalenteerde en warm aanbevolen auteur.