Staalproducent ArcelorMittal in Luik dreigt met een radicale stopzetting van de meeste activiteiten als de vakbonden tegen maandag 9 september niet instemmen met een drastische inkrimping, die 1.500 banen zal kosten. Beloftes van het Waalse Gewest werden nooit waar gemaakt. Kroniek van een aangekondigde mislukking?
De geschiedenis van de Belgische staalindustrie leest als een horrorverhaal vol gebroken beloftes, bedrog op grote schaal, woekerwinsten, verkwanseling van overheidsgeld en last but not least sociale uitbuiting. Dit artikel beperkt zich tot de laatste episode in dit verhaal. Het zou wel eens de laatste kunnen worden.
De hoofdrolspeler
Lakshmi Mittal (1950) is een in Londen wonende Indiase staalmagnaat. Hij is de CEO van ArcelorMittal, het grootste staalbedrijf ter wereld en is persoonlijk eigenaar van 41 procent van het bedrijf. In 2008 werd zijn persoonlijk vermogen geschat op 52,3 miljard euro, waarmee hij de derde rijkste mens in de geschiedenis werd.
Rijke mensen lijden blijkbaar ook onder de crisis. In 2011 verloor hij immers 7,87 miljard euro, waardoor hij zakte naar de 21ste plaats op de Forbeslijst van rijkste mensen op aarde. Het is een man met het hart op de juiste plaats, zo lijkt het toch. In 2008 schonk hij 17,7 miljoen euro aan het Great Ormond Street Hospital, dat nu de fiere uitbater is van het Mittal Children’s Medical Centre.
Roemenië
Dat hart laat hij niet overal even goed voelen. Heel wat werknemers van ArcelorMittal klagen over aan slavernij grenzende werkomstandigheden in de ertsmijnen van het bedrijf. Nadat hij in 2002 147.700 euro had geschonken aan de Britse Labourpartij, schreef toenmalig eerste minister Tony Blair een aanbevelingsbrief aan zijn Roemeense collega, om de verkoop van het Roemeense overheidsbedrijf voor staal aan het staalbedrijf LNM van Mittal te verkopen.
In de brief suggereerde Blair dat dit de goedkeuring van het EU-lidmaatschap voor Roemenië gunstig zou beïnvloeden. LNM was echter slechts in naam een Brits bedrijf. Het was zelfs één van de grootste concurrenten van de eigen Britse staalindustrie.
Ierland
Mittal wist in 2001 ook het Ierse staalbedrijf Irish Steel aan te kopen voor de spotprijs van 1,2 miljoen euro. Drie jaar later zette hij de 400 staalarbeiders op straat en haalde de winst van de verkoop van de installaties binnen. De Ierse staat moest daarna nog 82,7 miljoen euro ophoesten om de zwaar vervuilde site te saneren. Mittal was zo verstandig geweest in het koopcontract te voorzien dat hij daar niet zou moeten voor opdraaien.
Kortom, de man die de Waalse staalindustrie overnam, was niet aan zijn proefstuk toe. Deze zakenman dankt zijn succes aan een perfect gevoel voor timing. Hij koopt zieltogende bedrijven op voor een prikje, behoudt de vette brokken en stoot al de rest af.
België
Wat in België aan het gebeuren is, past perfect in het plaatje. Het zou te kort door de bocht zijn om dan maar alle schuld bij deze financiële kapitalist – hij is géén industrieel – te steken. Wat hij deed, kon hij alleen omdat hij meegaande overheden op zijn weg vond. Die zagen in hun besparingsdrift de verkoop van hun staalindustrie als een oplossing voor hun budgettaire problemen. De vrije markt ging dat immers zoveel beter regelen.
Er bleek niets van te kloppen. ArcelorMittal weigert het bedrijf terug te verkopen, maar wil zeven van de twaalf koude productielijnen sluiten. Waarom een bedrijf zich verzet tegen verkoop van een verlieslatend bedrijf, lijkt bizar. Dat is het niet.
ArcelorMittal heeft zo een dominante positie in de sector van de staalindustrie dat het de prijzen naar zijn hand kan zetten. De totale productie verminderen terwijl de vraag gelijk blijft, stijgt (of minder sterk daalt dan de productievermindering) drijft de prijzen op.
Sinds dergelijke bedrijven hun industriële activiteiten niet meer als hun hoofddoel zien, maar als een middel voor financieel gewin op korte termijn, is dat een logische beslissing. De lijnen in Luik verkopen, zou de productie daar open houden, door een concurrent.
Het kan wél
De studie ‘L’avenir de la sidérurgie à Liège. Axes structurants d’une politique industrielle pour le développement d’une sidérurgie en Wallonie’ (zie bijlage) stelt een hervorming van de staalindustrie voor naar model van een aantal succesrijke voorbeelden in de rest van Europa. Een aantal bedrijven zijn kleine nichespelers geworden met specifieke staalproducten.
De staalbedrijven Rautaruukki (Finland), SSAB (een Amerikaans bedrijf met één vestiging in Zweden), Saarstahl (in de Duitse deelstaat Saarland), Salzgitter (eveneens in Duitsland) en Voestalpine (Oostenrijk) zijn er in geslaagd hun industriële activiteit aan te passen en te consolideren als kleine spelers tussen de grote reuzen.
Het Waalse Gewest heeft in het begin nog overwogen het bedrijf over te nemen, al was het maar tijdelijk, tot er een overnemer zou zijn of het economisch tij zou keren. Zelfs de Franstalige liberaal Didier Reynders (MR), minister van Buitenlandse Zaken en zelf afkomstig uit de regio, wou dat in overweging nemen. Zo raar is dat niet. Tenslotte werden ook de banken gered door de overheid.
Wat de teloorgang van ArcelorMittal nog schrijnender maakt, is dat de hierboven vermelde studie die door het Waalse Gewest werd besteld, duidelijk maakt, dat mits een aantal industriële koerswijzigingen er wel een levensvatbare toekomst is voor de staalindustrie in Luik.
Ondertussen zijn we negen maanden verder en is er van die voornemens niets in huis gekomen. Het Waalse Gewest heeft niets gedaan met de besluiten van de studie die het zelf had besteld.
Het mes op de keel
De directie van ArcelorMittal dreigt nu met de eenzijdige uitvoering van haar saneringsplan. Het voorstel bestaat er in dat er vijf koude lijnen blijven voortbestaan, echter zonder garanties na 2015. Er zijn evenmin garanties voor investeringen in die lijnen na 2015. Er wordt niets meer geïnvesteerd in R&D (Research & Development,onderzoek en ontwikkeling is essentieel voor de leefbaarheid op lange termijn van een staalbedrijf).
De niet meer gebruikte installaties worden ontmanteld. Ze worden niet verkocht of klaar gehouden voor een overnemer. Ze zullen dus ook niet klaar staan voor hernieuwd gebruik als de economische kansen zouden keren. Nog cynischer: ArcelorMittal wil de vijf overblijvende lijnen eigenlijk wel verkopen. Er is zelfs een kandidaat voor. ArcelorMittal wil echter dat het Waalse Gewest eerst de lijnen opkoopt en die dan doorverkoopt aan het bedrijf Oxbow.
Een dergelijke constructie kan maar voor één reden nuttig zijn, namelijk als er een verschil is tussen de eerste en de tweede verkoopprijs. Kapitalistische logica respecterend, kan dat maar één ding betekenen. Oxbow zal veel minder betalen voor de overname van het Waalse Gewest dan wat het Waalse Gewest er voor zal betalen aan ArcelorMittal …
Een aangekondigd sociaal drama
Bernard Dehut, CEO van ArcelorMittal Liège, eist instemming van de vakbonden met dit plan op maandag 9 september, zoniet zal het bedrijf eenzijdig overgaan tot het voorgestelde saneringsplan.
Donderdag 5 september zitten de vakbondsleiders samen met de regering van het Waalse gewest. De kans dat daar een oplossing uit de bus komt, is zo goed als onbestaande. Het einde van de staalindustrie in België komt daarmee weer een stap dichterbij.