De bazen van de Britse MI5, MI6 en GCHQ kwamen in een parlementszitting aan het woord. Ze kregen ongehinderd de vrijheid om de recente onthullingen te criminaliseren zonder dat een enkele kritische vraag werd gesteld. De Britse media vonden het goed.

Tot voor enkele maanden waren niet eens de namen bekend van de bazen van MI5, de Britse binnenlandse veiligheidsdienst MI5^[1], de buitenlandse veiligheidsdienst MI6 en GCHQ^[2], de inlichtingendienst.

Donderdag kon het Britse publiek voor het eerst in de geschiedenis Iain Lobban (GCHQ), John Sawers (MI6) en Andrew Parker (MI5) in het openbaar horen en zien spreken. Ze werden door het Britse Lower House (Kamer van Volksvertegenwoordigers) op een hoorzitting gevraagd om uitleg te geven over de recente onthullingen van Edward Snowden. De hoorzitting werd live uitgezonden op de nationale tv-zenders.

Die onthullingen tonen aan dat de Britse diensten nauw samenwerken met de Amerikaanse NSA voor massale spionage van miljoenen burgers in eigen land en in het buitenland, voor spionage van buitenlandse staatsleiders en voor industriële spionage ten bate van Britse en Amerikaanse multinationals. Die onthullingen deed Snowden in nauwe samenwerking met de Amerikaanse journalist Glenn Greenwald in de Britse krant The Guardian.

Dat deze drie personen in het openbaar uitleg komen geven over het werk van de diensten onder hun leiding is inderdaad een precedent voorgaande, in een land dat een zeer oude traditie heeft op gebied van geheimzinnigheid, ver weg van de publieke opinie. Tot in de jaren ’90 was het beleid van de regering zelfs om het bestaan van MI5 en MI6 te ontkennen.

Historisch was deze hoorzitting dus zeker. Jammer genoeg was dat het enige aspect van de zaak waar de Britse  de media ruime aandacht voor hadden. De hoorzitting werd trouwens niet écht live uitgezonden. Er zat een tijdsverschil van ongeveer twee minuten in de uitzending. Dat was ‘om te vermijden dat onvoorziene uitspraken over geheime operaties zouden gedaan worden’.

Wie dacht sterke uitspraken te horen, meer te weten te komen over hoe deze diensten werken of hoe ze op de onthullingen zouden reageren, was er echter aan voor de moeite. Van de aanwezige parlementslden kwamen er nauwelijks kritische vragen. Op geen enkele van de recente onthullingen kwam een antwoord.

Geen enkel parlementslid vroeg bijvoorbeeld waarom de Britse veiligheidsdiensten de Braziliaanse president Dilma Rousseff, het Braziliaanse ministerie van mijnbouw en het nationale petroleumconcern Petrobras bespioneerden. Ook over de meest recente onthulling dat Duits bondskanselier Angela Merkel werd afgeluisterd werd geen vraag gesteld.

Zo kregen de drie heren vrij spel om de kern van de onthullingen te omzeilen en de bal terug te kaatsen. Zonder ook maar enig bewijs te leveren, stelden zij dat de onthullingen van Snowden de Britse veiligheid in gevaar hadden gebracht. Een van de drie stelde dat er dit jaar meer Britten zijn omgekomen door terreuraanslagen dan de voorbije drie jaar. Hij zei niet expliciet dat dit een gevolg van die onthullingen zou zijn, maar de suggestie was duidelijk.

Het werk dat ze doen is volgens de heren nochtans immers broodnodig. Zo zouden er 34 plots voor aanslagen voorkomen zijn, waarvan één zelfs tot ‘mass casualties’ (massale slachtoffers) had kunnen leiden. Die stelling werd met geen enkel concreet bewijs gestaafd, want dat is ‘geheime informatie’.

Blijkbaar waren de Britse parlementlsleden er niet van op de hoogte dat reeds voor de recente onthullingen van Snowden een onderzoek in de VS had uitgewezen dat zowat alle zogenaamd door de FBI verijdelde aanslagen het gevolg waren van provocatie en/of uitlokking. In Groot-Brittannië gebeurt zoiets blijkbaar nooit. Het bewijs? Omdat de diensten dat zelf zeggen …

“Al Qaeda kan zijn binnenpret niet op. Ze kunnen hun communicatie nu beter afschermen dan ooit tevoren.” De Guardian werd nooit met naam genoemd maar de ‘media’ kregen een veeg uit de pan. “Het gedrag van de media is onverantwoord”. Zij zouden niet goed geplaatst zijn om te bepalen wat wel of niet openbaar mag gemaakt worden.

Samengevat: op massale onthullingen dat de Britse en Amerikaanse inlichtingendiensten het gevaar van terrorisme misbruiken om massaal burgers, staatsleiders en bedrijven te bespioneren antwoorden de betrokken diensten dat daar niets van aan is. Bewijs? Omdat wij dat zeggen.

Op de Guardian zelf na, reageerden de meeste Britse media eerder gelaten. De BBC heeft al eerder openlijk partij gekozen voor de versie van de overheid en gaat op die lijn verder.

Een reactie van Glenn Greenwald is er nog niet, maar in een radiogesprek met de BBC de dag voor de hoorzitting – waarin hij andermaal de stelling dat zijn onthullingen de veiligheid zouden in gevaar brengen ontkrachtte – maakte hij duidelijk dat hij er niet veel van verwachtte. Dat blijkt uit te komen.

Voetnoten

• [1]MI5 staat voor ‘Military Intelligence, Section 5’. Ooit begonnen deze diensten als onderdeel van het leger, nu zijn het autonome burgerlijke departementen.
• [2]GCHQ = General Communications Headquarters.