Zoals maanden geleden gepland, zetten EU-ambtenaren de onderhandelingen verder voor een vrijhandelsakkoord met de VS. De recente onthullingen van Amerikaanse en Britse economische spionage hebben geen enkele invloed op die agenda.
In een eerder artikel over deze onderhandelingen werd er reeds op gewezen dat de EU economisch gezien meer belang heeft bij de ontwikkeling van goede handelsrelaties met nabije buur Rusland, met China en met Brazilië en India, vier van de vijf BRICS-landen (nummer vijf is Zuid-Afrika). De handelsbalans met de VS is al jaren positief voor de EU. De hardnekkigheid waarmee dit akkoord nu wordt doorgedrukt dient niet alleen maar handelsbelangen.
Na de recente onthullingen van spionage door de Amerikaanse en Britse inlichtingendiensten NSA en GCHQ werden nochtans een aantal stoere verklaringen afgelegd. “Dit hoort niet onder vrienden”. Vermits het hier om industriële spionage ging, vonden een aantal Duitse politici zelfs dat de onderhandelingen over dat vrijhandelsakkoord zouden moeten worden uitgesteld, eventueel afgelast.
Dat bleek retoriek te zijn voor de massamedia. De onderhandelingen voor dit vrijhandelsakkoord gaan verder zoals gepland, met de medewerking van de grote bedrijven, terwijl organisaties van het maatschappelijke middenveld er ver weg van worden gehouden. (zie het memorandum van de Europese Commissie voor deze onderhandelingen).
Alleen maar over vrijhandel?
Een aantal elementen van dat memorandum zijn bijzonder onrustwekkend. Zo staat er in te lezen: “ … administratieve rompslomp tot een absoluut minimum herleiden en niveaus van gezondheid, veiligheid en leefmilieubescherming bereiken die beide partijen gepast vinden.” (mijn benadrukking, LV).
Er staat dus niet dat gezondheid, veiligheid en leefmilieubescherming zullen worden gerespecteerd volgens de geldende democratisch besliste wetten. Volgens het memorandum gaat het eerder over “wederzijdse liberalisering van de handel en investeringen in goederen en diensten … door onnodige regelgeving op te heffen …voor het nastreven van legitieme beleidsobjectieven zoals sociale, leefmilieu-, veiligheids- en openbare gezondheidsobjectieven op een niet-discriminerende wijze …..”.
Voor de goede verstaander: het gaat hier niet om het voorkomen van discriminatie van burgers, maar om het ‘gelijk behandelen’ van bedrijven. Als bedrijf A in land B meer winst maakt dan bedrijf C in land D, omdat in het eerste land de lonen veel lager zijn, dan is dat ‘oneerlijke concurrentie’ en moeten de lonen in het duurste land verlaagd worden.
Die ‘antidiscrimenerende aanpassing’ zal slechts in neerwaartse richting gaan, immers: “Dit akkoord zal zeer ambitieus zijn, en verder gaan dan bestaande WTO-afspraken.” Wat die afspraken van de Wereldhandelsorganisatie (WTO-World Trade Organisation) precies inhouden kan proefondervindelijk worden getest.
Geen enkele uitspraak van de arbitragecommissie van de WTO werd ooit beslecht in het voordeel van lokale autoriteiten. Landen werden verplicht hun eigen sociale, gezondheids- en leefmilieuwetgeving opzij te schuiven om ‘eerlijke concurrentie’tussen bedrijven toe te laten. Het eigendomsrecht, patenten op broodnodige geneesmiddelen, van zaaigoed voor arme landbouwers wordt absolute waarden, peperduur en voor onbepaalde tijd verankerd.
Brede consultatie van de bevolking
Er is echter geen reden tot paniek: “De lidstaten en de civiele maatschappij werden geconsulteerd voorafgaand aan de voorbereiding van de ontwerpteksten van de richtlijnen voor de onderhandelingen”. Wanneer die voorafgaande consultatie ooit zou gebeurd zijn, is een raadsel. Bovendien, als alles toch zo democratisch werd voorbereid, is het maar de vraag waarom die onderhandelingen dan achter gesloten deuren doorgaan en waarom het memorandum van de Europese Commissie ter voorbereiding van deze overeenkomst een geheim document is.
Het cruciale element om dat allemaal te bewerkstelligen is de stelling in het memorandum dat “het akkoord staatsmonopolies zal aanpakken, alsook staatsbedrijven en bedrijven met speciale of exclusieve rechten.” Geschillen tussen overheden en grote bedrijven zullen niet langer door nationale rechtbanken worden beslecht: “Het akkoord zal een geschikt mechanisme voor de regeling van geschillen omvatten dat zal verzekeren dat de partijen (de VS en de EU) gemeenschappelijk overeengekomen regels naleven.” ‘Gemeenschappelijk overeengekomen regels’, niet ‘bestaande wetgeving’.
EU/VS-vrijhandelsakkoord is NAFTA op anabole steroïden
Deze onderhandelingen tussen de EU en de VS zijn opgezet naar het voorbeeld van het Noord-Amerikaans vrijhandelsakkoord NAFTA tussen de VS, Canada en Mexico van 1994, dat een uitbreiding was van een bestaand akkoord tussen de VS en Canada van 1987. Op dat model zijn alle latere vrijhandelsakkoorden van de VS (of de pogingen tot) gebaseerd.
Op dit ogenblik tracht de VS een akkoord op te dringen aan alle staten rond de Stille Oceaan, het Trans Pacific Partnership (TPP), een uitbreiding van het reeds bestaandeTrans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement (TPSEP) van 2005 tussen Brunei, Chili, Nieuw-Zeeland en Singapore.
Kritische analisten waarschuwen voor de nefaste gevolgen die dit akkoord zal hebben voor de sociale rechten van werkende mensen, voor arbeidsomstandigheden, voor milieuwetgeving en voor de rechten op ziekteverzekering (die in de VS door de werkgevers wordt georganiseerd, niet door de overheid).
Een Trojaans paard in het hart van de democratie
De TPP-onderhandelingen gaan nauwelijks over ‘handel’ in de strikte zin van het woord. Lori Wallach, directeur de Amerikaanse organisatie Public Citizen’s Global Trade Watch ziet dat zo: “Dit is in feite een Trojaans paard. Het TPP-akkoord heeft 29 hoofstuken, slechts 5 gaan over handel. De andere zijn bedoeld om lokale regeringen aan banden te leggen – minder voedselveiligheid, minder milieubescherming, minder financiële regulering, minder energie- en klimaatbeleid – en meer macht voor grote bedrijven. “
Eén van de punten waar wordt over onderhandeld is het opheffen van nationale verplichtingen om ter plaatste producten aan te kopen voor de bedrijven in ruil voor het opgraven van grondstoffen. De TPP wil daarenboven het internet aan banden leggen. Zo wil de VS de mislukte SOPA-wet (Stop Online Piracy Act) toch terug invoeren. SOPA ging elke vorm van ongewild kleinschalig niet-commerciëel kopiëren criminaliseren. Dankzij een massale campagne in de VS is die wet niet aanvaard.
Lori Wallach: “In heel wat landen rond de Stille Oceaan hebben de burgers gevochten om goede wetten er door te krijgen die hen vrije toegang tot internet garanderen en dit soort controle niet toelaten.” Het TPP is een poging om al die rechten in één klap te vernietigen.
Een frontale aanval op de democratie
Het EU/VS-vrijhandelsakkoord wordt onderhandeld volgens hetzelfde stramien als het TPP-verdrag. Zowat alle hard bevochten sociale rechten, mileu- en gezondheidsbescherming, auteursrechten toegang tot het internet worden hiermee op de helling gezet.
‘Dit transatlantisch akkoord is een frontale aanval op de democratie” aldus nog George Mobiot in de Guardian. Dit akkoord is met andere woorden een poging om de democratie uit te schakelen. Met dit verdrag in handen kunnen bedrijven immers eender welke democratische beslissing omzeilen en uitschakelen die landen nemen om hun burgers in bescherming te nemen. Dit akkoord zal verkiezingen irrelevant maken, de economische keuzes liggen toch vast.