Eén dag voor het bezoek van de VS-minister van Justitie Eric Holder op 4 en 5 februari 2014 gaat de Zweedse consensus over de zaak-Assange aan het wankelen. Meerdere stemmen roepen op de zaak af te sluiten.

De Zweedse journaliste Helene Bergman pleit voor het afsluiten van de zaak Assange, evenals een woorvoerder van de Liberale Partij en een onderzoeksrechter. In een artikel getiteld ‘Assange en het Zweedse radicale feminisme’ van 31 januari 2014 in het tijdschrift Paragraf pleit zij voor het afsluiten van de rechtszaak tegen Julian Assange, die nu al drie jaar aansleept.

Het is omwille van deze zaak dat Assange al die tijd in de ambassade van Ecuador in Londen verblijft om uitlevering aan Zweden – in feite aan de VS – te vermijden. Meer informatie over de zaak vind je hier. Het Britse gerecht heeft de vraag om uitlevering goedgekeurd maar dit staat los van de grond van de zaak. Het Britse gerecht kon immers alleen beslissen of de aanvraag rechtsgeldig was of niet.

Helene Bergman: “De Zweedse media dragen een zware verantwoordelijkheid voor het feit dat Julian Assange opgesloten zit in de ambassade van Ecuador in Londen, nu reeds meer dan een jaar.”

Helene Bergman onderzocht de hele zaak opnieuw. Haar argumenten om het afsluiten van de zaak tegen Assange te bepleiten zijn de volgende:

• De twee betrokken vrouwen zijn pas naar de politie gestapt nadat zij hadden vastgesteld dat zij los van elkaar in dezelfde periode vrijwillig seksueel contact hadden gehad met Julian Assange. Zij legden klacht neer om te eisen dat hij een hiv-test zou afleggen. Assange was op dat ogenblik voor een aantal lezingen en afspraken in Zweden.
• Assange bleef daarna nog meerdere weken in Zweden en meldde zich tweemaal aan voor ondervraging. Een eerste onderzoeksrechter vond de aanklacht echter te licht en sloot de zaak af, zonder Assange te ondervragen.
• Na Assanges vertrek naar Londen werd de zaak opnieuw geopend door Marianne Ny, onderzoeksrechter, die de zaak nog steeds behandelt. Zij schreef ook het bevel tot uitlevering van Assange “om hem te horen in een zaak van mogelijk seksueel wangedrag” (dus niet van ‘verkrachting’). Een formele aanklacht werd nog steeds niet ingediend.
• Het Zweedse gerecht weigerde tot nu een rogatoire commissie samen te stellen om Assange in Groot-Brittannië te verhoren. Dit is nochtans een geijkte procedure die Zweden (net als andere landen) reeds meermaals heeft toegepast voor veel zwaardere misdaden.
• Het waren de Zweedse tabloids Expressen en Aftonbladet die op basis van een tip binnen de politie het gerucht verspreidden dat Assange van ‘verkrachting’ werd beschuldigd, hoewel op het ogenblik dat zij dit gerucht verspreidden nog geen enkele aanklacht tegen Assange was geformuleerd door het Zweedse gerecht. Dit gerucht verspreidde zich daarop als een vuurtje over de Zweedse en vervolgende de internationale media.
• De betrokken Zweedse tabloids bezondigden zich volgens Helene Bergman aan de overtreding van een aantal elementaire journalistieke regels. De beschuldiging van verkrachting werd immers door geen enkel concreet bewijs ondersteund. Het hele verhaal werd ook in een pornografische stijl geschreven, waarbij details uit de verklaringen van beide betrokkenen uit hun context werden gehaald, om Assange verder te culpabiliseren.
• Bergman verklaart het gedrag van de media in Zweden en het buitenland als een typische geval van mediahype, waarbij ongecontroleerde beweringen zo dikwijls werden herhaald en herkauwd dat het verhaal een aura van ‘feitelijke waarheid’ bereikte. Zij verwijst daarvoor naar de analyse die Guardian-journalist Nick Davies in zijn boek Flat Earth News maakte. Eenmaal het gerucht dan de status van ‘feit’ verworven heeft, hadden de media moeite daar op terug te komen, omwille van het probleem dat dit zou scheppen voor hun geloofwaardigheid.
• Er werd op die manier in Zweden een sfeer geschapen waarbij iedere kritische stem werd weggehoond als ‘antifeministisch’ en in feite het zwijgen werd opgelegd. Bergman is nu een van de eersten die daar tegen in gaat.
• De zaak kan zeer snel afgehandeld raken als het Zweedse gerecht dat wil. Het volstaat dat onderzoeksrechter Marianne Ny naar Londen gaat om Julian Assange in de ambassade van Ecuador te ondervragen. Op basis van een dergelijk verhoor kan zij dan beslissen een aanklacht te formuleren en een gerechtelijk onderzoek te starten of de zaak seponeren. Ironisch genoeg zou een echt gerechtelijk onderzoek een veel sterker argument voor uitlevering van Assange zijn. Dat dit nog steeds niet is gebeurd wijst andermaal op de zwakte van het dossier.
• Bergman besluit: “De Zweedse media dragen een zware verantwoordelijkheid voor het feit dat Julian Assange opgesloten zit in de ambassade van Ecuador in Londen, nu reeds meer dan een jaar.”

Journaliste Helene Bergman doorbrak met haar artikel als eerste de Zweedse media-omerta rond de hele zaak. Ze werd daarop snel gevolgd door Johan Pehrson, woordvoerder van de Zweedse Liberale Partij. Hij stelt voor dat de onderzoeksrechter de zaak herbekijkt. “Niemand heeft er baat bij dat deze zaak nog verder aansleept”.

In het Zweedse tv-programma Agenda werd voor het eerst een debat gehouden waarbij ook stemmen aan bod kwamen die pleiten voor het sluiten van de zaak. Voormalig procureur Thomas Olsson stelde daarin dat Marianne Ny maar twee opties meer heeft: “Ga hem in Groot-Brittannië ondervragen of sluit de zaak af.”

Binnenkort komt bovendien een VN-team naar Zweden om de klacht te onderzoeken die Assange heeft ingediend bij de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN tegen de manier waarop deze zaak door het Zweedse gerecht wordt behandeld. In zijn verklaring van 2 september 2013 aan de VN somt Assange zijn argumenten op. In de punten 98, 99 en 100 van die verklaring verwijst hij naar de verklaring van één van beide betrokken vrouwen, waarin zij stelt dat de politie haar “in de val gelokt heeft” en dat er geen sprake van is dat zij hem van ‘verkrachting’ heeft beschuldigd.

De secretaris-generaal van de Zweedse Nationale Balie van Advocaten heeft er recent eveneens voor gepleit dat de onderzoeksrechter naar Londen zou gaan om Assange te ondervragen. Meerdere juristen wijzen ook op de zwakke argumenten die de onderzoeksrechter aanhaalt om niet naar Londen te gaan. Ze moet haar vragen op voorhand aan de Britse autoriteiten voorleggen en de ondervraging moet altijd in aanwezigheid van de Britse politie gebeuren. Dat klopt, maar het is de normale procedure voor elke rogatoire commissie.

Dit sterkt alleen maar het vermoeden dat de onderzoeksrechter ook vragen wil stellen die niet met de zaak zelf te maken hebben, iets wat zij bij een verhoor in Londen niet zou mogen doen. Bovendien kan zij Assange en zijn verdediging in Groot-Brittannië niet verbieden om de inhoud van dat verhoor openbaar te maken, wat in Zweden wel verboden is.

In principe moet ook Ecuador toestemming geven voor een verhoor in de ambassade. De Ecuadoriaanse minister van Buitenlandse Zaken heeft al in een schriftelijke verklaring aan de Zweedse regering geschreven een dergelijk verzoek onmiddellijk te zullen inwilligen. Assange zelf heeft zich meermaals bereid verklaard om “alle vragen te beantwoorden” van het Zweedse gerecht.

Eric Holder, de Amerikaanse minister van Justitie, komt op 4 en 5 februari 2014 op officieel bezoek voor gesprekken over samenwerking tussen de gerechtelijke en politiediensten van beide landen en voor een lezing in het parlement. Hij heeft zich in het verleden al meermaals in negatieve termen over WikiLeaks en andere klokkenluiders uitgelaten. Het lijdt geen twijfel dat achter de schermen vooral over de zaak Assange zal gepraat worden.

Dat net nu voor het eerst stemmen worden toegelaten in de Zweedse media die pleiten voor het afsluiten van de hele zaak, kan erop wijzen dat de politieke krachten die er van af willen, de overhand beginnen te krijgen.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.