Docville blijft bevestigen als één van de beste festivals van documentaire films in België. Het festival gunde 101 documentaires de plaats waar ze het best tot hun recht komen: de bioscoop. DeWereldMorgen.be selecteerde er een aantal van.

Happiness

Het nauwelijks bekende Bhutan ligt wat verloren in de Himalaya tussen Nepal, India en Tibet (in China). Het leven in het dorpje waar de documentaire wordt gefilmd is onschuldig maar ook hard. Medische verzorging is onbestaand, een ongeval of ziekte betekent een snelle dood.

Het koninkrijk Bhutan hield pas in 2008 voor het eerst parlementsverkiezingen. Het verschilt van de regio omdat het nooit werd gekoloniseerd door de Britten. Centrale figuur is het jongetje Peyangki dat door zijn moeder naar het boeddhistisch klooster in het dorp wordt gebracht, omdat ze het als alleenstaande ouder niet kan bolwerken al haar kinderen te voeden. Peyangki is amper 8 en ondergaat zijn lot.

Ondertussen zijn er werken aan de gang in het dorp. De overheid heeft beslist alle dorpen van elektriciteit te voorzien, met televisie en internet. De mensen praten met elkaar over wat ze daar van verwachten. Zal het dorp nog hetzelfde zijn? Gaan we gelukkig zijn? (Volgens een onderzoek van het Amerikaans tijdschrift Business Week van 2006 is Bhutan het gelukkigste land ter wereld. Wie de prachtige beelden van het leven daar ziet, heeft geen moeite dat te geloven.)

De film eindigt met beelden van de bewoners voor hun tv. Hun naïeve verwondering is tegelijk hartverwarmend, ontroerend en verontrustend. Is dat wel echt waar we hier naar kijken? Tot je op het einde ziet waar ze naar kijken: een Amerikaanse programma over …

Trailer van ‘Happiness’

Beware of Mr. Baker

Hoofdpersonage ‘Mr. Baker’ is Peter Edward Baker (1939), omwille van zijn (ooit) wilde rode haardos bekend als ‘Ginger’ Baker. Jawel, de vijftigplussers onder ons denken er onmiddellijk ‘Cream’ bij, de allereerste ‘supergroep’ ooit met bas, gitaar, drum en loeiend harde amps, waar zovele minderen zich tot vandaag aan spiegelen. De groep is nog steeds zo beroemd dat het bijna niet te geloven is dat ze slechts twee jaar bestond. Denk aan de magistrale intro van ‘White Room’ met de typerende drumritmes van Ginger Baker. Met de uitleg die hij daar bij geeft, begrijp je waarom dit de man is die van de drums in de moderne muziek een volwaardig instrument heeft gemaakt.

Regisseur Jay Bulger had lange gesprekken met deze geniale, fascinerende, charismatische en tegelijk weerzinwekkend antipathieke man in zijn buitenverblijf in Zuid-Afrika. Baker heeft heel wat demonen te verwerken gehad. Zijn vader sneuvelde in de oorlog toen hij vierenhalf was, waar hij nu nog ontroerd over praat. Op school presteerde hij ondermaats, werd hij gepest (of pestte zelf), en was bestemd voor een doelloze toekomst, tot hij op een schoolbal even op een drumstel mocht spelen … daarna volgde de roem en de excessen van drug, seks en rock’n’roll (Baker haat dat laatste woord, hij noemt zichzelf jazzdrummer – wat hij ook is).

De film neemt je mee van Londen naar Afrika waar Baker in Lagos, Nigeria de allereerste grote opnamestudio van Afrika bouwt, naar de VS, terug naar Londen, terug naar Afrika. Tussendoor krijg je flarden van de geniale drumtechniek van deze man, die model staat voor elke moderne drummer. Dit is een bijwijlen hilarisch, soms ontroerend, soms agressief portret, misschien wat ontoegankelijk voor wie de muzikant Baker niet kent. Een fascinerende documentaire!

Trailer van ‘Beware of Mr. Baker’

Song From The Forest

Amerikaan Louis Sarno is gefascineerd door muziek en liederen van volkeren in de Centraal-Afrikaanse regenwouden. Hij blijft langer hangen dan oorspronkelijk gepland en sticht er een gezin. Hij belooft zijn zoon Samedi ooit mee te nemen naar zijn eigen land. De film vertelt het verhaal van die reis.

Dit is een zeer ingetogen documentaire, met weinig aanwijzingen of commentaren. Regisseur Michael Obert laat de beelden voor zich spreken. Af en toe voel je dat er wat aan de hand is: stropers en houthakkers verstoren het idyllische leven in het dorpje waar Louis woont.

Samedi begrijpt weinig van de vreemde materialistische wereld in de VS. Zal hij nog dezelfde zijn wanneer hij naar zijn leefwereld terugkeert? Is het zo onschuldig om een jong kind zomaar naar een totaal andere wereld over te zetten? Hoe lang zal het dorpje de oprukkende economische krachten nog weerstaan?  Een visueel mooie documentaire, maar een beetje vrijblijvend.

Trailer van ‘Song From The Forest’

Dirty Wars

Amerikaans onderzoeksjournalist Jeremy Scahill is voor de lezer van DeWereldMorgen.be geen onbekende (zie dit interview van 25 oktober 2011 en zijn commentaar op Obama van 31 januari 2014). Op Amerikaanse alternatieve zenders als Democracy Now! en TheRealNews.com is hij een veelgevraagde gast, de klassieke massamedia daarentegen …

Zijn documentaire ‘Dirty Wars’ is een filmische reflectie op zijn onderzoekswerk over de geheime oorlogen die de VS voert in Irak, Afghanistan, Pakistan en Jemen. Hij schreef daarover ook het gelijknamige boek Dirty Wars. The World is a Battlefield.

De zogenaamde ‘War on Terror’ van de VS blijkt een gigantische ‘war OF terror’ te zijn. Scahill toont hoe zijn land landen en mensen bombardeert, waarbij onschuldige mensen omkomen en ‘schuldigen’ zonder enig bewijs worden afgemaakt. De beelden zijn soms gruwelijk. Hallucinant om zien ook hij voor zijn revelaties in talkshows wordt geridiculiseerd door kerels als Jay Leno. Slechts één senator is bereid naar hem te luisteren tijdens een hoorzitting over geheime militaire operaties.

De film gaat minder diep door op de feiten, focust meer op het verhaal van de journalist zelf. Het gelijknamige boek is een uitstekende aanvulling op deze doordringende documentaire. Hierna luister je met andere oren naar Obama en consoorten, terwijl ze – krop in de keel – oproepen voor respect voor de mensenrechten en de misdaden van anderen aanklagen …

Trailer van ‘Dirty Wars’

Alphabet

Het klassieke onderwijs ‘leert’ kinderen examens afleggen, dat is het zowat. Voor het overige leert het onderwijs kinderen om zich te gedragen als passieve, kritiekloze burgers die iedere impuls tot een eigen mening netjes onderdrukken.

Ken Robinson legt uit hoe en waarom scholen de creativiteit van kinderen doden. Zeer illustratief zijn de gesprekken met een Duits-Franse leraar die kinderen in zijn atelier laat schilderen. Hij toont aan de hand van hun schilderijen hoe ze geleidelijk aan met het ouder worden hun eigen creatieve impulsen leren te onderdrukken.

Wat kan onderwijs dan wel zijn? Zoveel meer, zo anders. Een Duits filosoof wijst er op dat zogenaamde genialiteit helemaal niet zeldzaam is. Het is het klassieke onderwijs dat er een zeldzaamheid van maakt, door elke impuls tot zelfstandig en kritisch denken ‘deskundig’ te onderdrukken.

De oplossing: onderwijs dat niet op het slagen in uniforme examens is gericht maar elk kind zijn eigen weg laat gaan en niet zegt ‘hoe het hoort’. Wie deze documentaire ziet, denkt terug aan zijn eigen schooltijd en gaat nadenken over het onderwijs van zijn eigen kinderen. Zo kan het niet verder. Deze documentaire is vooral goed omdat hij nieuwe mensen bereikt, zij die wel al twijfelden maar nog niet echt beseften dat het echt anders kan (en moet).

Een film om in de scholen te draaien (en laat vooral de ouders meekijken!).

Alphabet heeft een Belgische distributeur: Imagine Film Distribution, Alsembergsesteenweg 980, 1180 Brussel, 023316431, t.bral@imaginefilm.be.

Trailer van ‘Alphabet’

Is the man who is tall happy?

Noam Chomsky kennen de meesten van ons van zijn politieke analyses van het binnen- en buitenlands beleid van zijn eigen land, de VS. Hij is op dat gebied een levende legende. Hij is dat echter ook in academische kringen voor zijn baanbrekend werk op gebied van linguïstiek, de studie van de menselijke faculteit ’taal’ – de uniek menselijke capaciteit om met gestructureerde keelklanken verstaanbaar en begrijpbaar met anderen te communiceren.

Michael Gondry, bekend als regisseur van Eternal Sunshine of the Spotless Mind, had met Chomsky lange gesprekken over taal en filosofie, die hij illustreerde met eigen geanimeerde tekeningen (vandaar de dubbelzinnige ondertitel ‘An animated Conversation with Noam Chomsky’).

Chomsky is 85 en spreekt met een zachte, schorre stem, wat in combinatie met de bewegende tekeningen en achtergrondgeluiden maakt dat hij soms moeilijk te verstaan is. (Engelse) ondertitels zouden de film meer tot zijn waarde laten komen.

Niet echt bedoeld voor de fans van de politieke Chomsky en voor zijn academische vakgenoten waarschijnlijk niet nieuw, maar al met al een zeer boeiende kijk in de denkwereld van een van de grootste denkers van de moderne tijden.

Trailer van ‘Is the man who is tall happy?’

Demonstration

De Russiche regisseur Victor Kossakovsky is leraar documentaire-filmen. Hij liet 32 van zijn studenten opnames maken tijdens de grote betoging van 29 maart 2012 in Barcelona, tegen het neoliberale besparingsbeleid van de Spaanse regering (zie Bijna miljoen Spanjaarden op straat tegen bezuinigingen).

Er wordt nauwelijks gesproken in ‘Demonstration’, je ziet een voortdurende aaneenschakeling van betogers, toekijkende toeristen, interveniërende politie, alles begeleid door de muziek van de opera Don Quixote, die diezelfde avond in de Opera van Barcelona speelt.

Je krijgt nooit exact te weten waartegen wordt geprotesteerd (tenzij je de Spaanse/Catalaanse slogans en banners verstaat). De gebouwen die door de betogers worden geviseerd zijn echter duidelijk genoeg: banken en grote bedrijven. Bepaalde incidenten krijg je vanuit verschillende hoeken opnieuw te zien, waardoor je verplicht wordt de beelden te herinterpreteren. Is de politie de betogers aan het uitdagen of zit ze zich te verdedigen?

Een oudere betoger verwondert door zijn koppig doorzettingsvermogen en zijn inzicht in het sociale onrecht. Op een bepaald ogenblik hoor je een stem (van één van de filmstudenten?) zeggen dat ze beter stoppen hem te filmen, omdat ze vrezen hem te provoceren tot overmoed. Hij riskeert immers zijn leven door zich voor voorbijrazende politiecombi’s te werpen. Ook een jongedame komt nadrukkelijk in beeld. Zij verliest een oog door een traangasgranaat die recht in haar oog werd afgevuurd.

Deze documentaire is een visueel sterke impressie van wat sociale actie en politierepressie is. Je betrokkenheid groeit naarmate de film vordert, tot aan het onverwachte einde in een filmzaal waar de oude heer en de jongedame met het éne oog samen kijken naar … ‘Demonstration’.

(Er is geen trailer beschikbaar voor ‘Demonstration’.)

Return to Homs

Net deze week (9 mei 2014) verlaten de laatste gewapende rebellen de Syrische stad Homs. Deze stad is bij uitstek het symbool van de burgeroorlog. Hier ontstonden de eerste geweldloze protestacties, hier begon het eerste gewapende verzet tegen het regime van president Assad. Hier vielen de meeste slachtoffers.

De documentaire volgt Basset, doelman van het nationale elftal, en Ossama, een jonge media-activist. Basset zet zijn populariteit in om leiding te geven aan de protesten. De film volgt zijn geleidelijke evolutie van vreedzaam betoger tot leider van het gewapend verzet in een bepaalde wijk van de stad. Basset riskeert meermaals zijn leven, wordt neergeschoten en moet vluchten om te herstellen.

De kijker wordt meegenomen op een dolle rit, beelden van schertsende, ontspannen, zingende jongens onder elkaar die flauwe grapjes maken wisselen af met de gruwel van vrienden die net aan flarden werden geschoten – dit is géén film voor gevoelige kijkers. De rauwe werkelijkheid van de burgeroorlog druipt van het scherm.

Wie zich afvraagt hoe brave mensen kunnen  evolueren tot staalharde verzetsstrijder moet deze film zien. Homs, ooit een industriële stad met een rijk verleden, waar soenieten, alawieten en christenen door elkaar leefden, is compleet verwoest. Alleen de armsten die niemand hadden om naar toe te vluchten of er de middelen niet voor hadden zijn gebleven. En de verzetstrijders natuurlijk.

Ossama, de media-activist geraakt ook zwaar gewond en is daarna dezelfde niet meer. Een tijd later verdwijnt hij – opgepakt door het regime. HIj is vandaag nog steeds vermist. Basset wordt depressief (het logische gevolg van zijn traumatische ervaringen) maar komt er weer bovenop. Hij keert terug naar Homs (waar hij bij het beëindigen van de film nog steeds was).

Dit gesprek met Basset werd kort na het verlaten van Homs tijdens de week van 9 mei opgenomen. Dit interview werd tijdens de evacuatie zelf opgenomen.

De Syrische burgeroorlog is naar de achtergrond van het nieuws aan het verglijden. De strijd gaat er echter onverminderd door. Deze documentaire is een wake-up call.

Trailer van ‘Return to Homs’

Twin Sisters

Mia en Alexandra zijn twee Chinese babys die onmiddellijk na hun geboorte afzonderlijk geadopteerd werden door gezinnen in de VS en Noorwegen. Wanneer ze acht jaar oud zijn, maken ze voor het eerst kennis met elkaar.

Dat loop aanvankelijk niet zo vlot als gedacht. Ze spreken elkaars taal niet, de Noorse ouders van Alexandra moeten als tolk fungeren. Bovendien groeit Mia op in de drukke stad Sacramento (California), haar ouders brengen haar overal met de auto naar toe, van de vioolles naar de danscursus. Alexandra groeit op bij een plattelandsgezin in een onooglijk dorpje aan een prachtige fjörd, met nauwelijks 250 inwoners, ze gaat heel alleen fietsen, gaat alleen naar school, naar de winkel (de enige in het dorp). De interesse voor elkaar overwint echter veel. Zelfs ruzie maken ‘als echte zussen’ vinden ze leuk. De ouders van Mia herkennen kleine maniertjes van hun dochter Mia in Alexandra en omgekeerd.

Deze relatief korte documentaire (58 minuten) vermijdt de sentimentaliteit, géén lange close-ups van wenende ouders bij het afscheid. De filmmakers zijn er in geslaagd een warm portret te schilderen, zonder echt in het privéleven van beide gezinnen door te dringen. Je weet bijvoorbeeld niets over het beroepsleven van de ouders.

Af en toe laat het publiek in de zaal een lichte voorkeur voelen voor de Noorse ouders, bijvoorbeeld wanneer de Amerikaanse vader van Mia zich er over verwondert dat er zo weinig te doen is in het dorp en dat de mensen dat blijkbaar OK schijnen te vinden.

Verwacht geen diepe analyse over pleegouderschap, adoptie, genetische verwantschap, dit is geen wetenschappelijk onderzoek. Gewoon een aangename kijk in de leefwereld van gewone mensen die met de beste bedoelingen hun specifieke ideeën over het leven trachten door te geven aan hun kinderen.

Trailer van ‘Twin Sisters’

Master of the Universe

Rainer Voss verdiende miljoenen euro’s als jonge ‘investeringsbankier’. Vandaag is hij werkeloos maar verre van bankroet. HIj moet ‘rondkomen’ met een som gelijk aan vijf jaar loon. Hoe groot die som is komen we niet te weten, maar het is blijkbaar wel genoeg om hem zorgeloos te laten over zijn toekomst (dat blijkt ondermeer aan de wagen waarmee hij op het einde van de documentaire wegrijdt).

Van op het dak van een verlaten kantoorgebouw stelt hij zich de vragen die hij nooit stelde toen hij nog in het systeem zat. Dat gebouw werd verlaten na de fusie van twee niet nader genoemde banken en staat al zes jaar leef. Ondertussen worden in de onmiddellijke buurt nog nieuwe wolkenkrabbers gebouwd.

Voss vertelt over wat zijn ‘werk’ was, over de illusies die werden verkocht. Toch veroordeelt hij dat verleden niet. Het komt er op neer dat zij die zich lieten bedriegen dat deden uit blinde hebzucht. Wie denkt in deze film iemand te horen die het financiële systeem moreel veroordeelt, komt hier niet aan zijn trekken. Af en toe is Rainer Vos zelfs behoorlijk irritant wanneer hij zijn zogenaamde expertise over de toekomst van Europa uit de doeken doet.

Hij is zich duidelijk niet bewust van de echte relevantie van zijn getuigenis. Hier is een man aan het woord die in een zeepbel van maatschappelijk isolement leefde (leeft). Daar bedoel ik niet het isolement mee dat hij zelf aanhaalt, dat hij geen sociale contacten meer had die zich over dingen zoals de prijs van een etentje op restaurant druk maakten.

Deze man heeft geen flauw benul van het bestaan van een echte economie daar buiten, waar dingen worden geproduceerd (zoals de computers, de meubels, de liften, de gebouwen, de auto’s, het eten … of het kuispersoneel, allemaal zaken die voor zijn ‘werk’ onontbeerlijk zijn ), waar mensen werken voor een loon, voor een afbetaling, voor de studies van de kinderen (of géén werk hebben!).

Dit soort mensen heeft de economische crisis mogelijk gemaakt en is niet bereid dat te erkennen. Dat hoeven ze niet want zij zijn de meesters van het universum … Deze documentaire laat je even in hun denkwereld doordringen.

Trailer van ‘Master of the Universe’

Op het festival werden ook de Vlaamse documentaire ‘9999’  – over de lamentabele behandeling van dementerende criminelen in België – en ‘The Art of Becoming’ – over drie jonge ‘illegalen’  – gedraaid . Lees hieronder de afzonderlijke recensies van deze documentaires.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.