De reacties op de websites van de grote media zijn overwegend negatief. De staking is de hele dag (30 juni 2014) het hoofdpunt van het nieuws. Gestrande reizigers en de top van de NMBS komen ruim aan bod. Over de sociale motieven van de staking nauwelijks een woord.

Kleur bekennen

De kwestie is niet dat de grote media selectief omgaan met het nieuws en hun gekleurde visie geven van sociale acties. Dat zou geen enkel probleem zijn, als die media er ook openlijk zouden voor uitkomen dat zij dat doen. Dat doen ze niet. Ook deze website kiest een kant, maar komt daar openlijk voor uit. Dat is een fundamenteel verschil.

Als de grote mediabedrijven menen dat ze het standpunt van de andere grote bedrijven, de werkgeversorganisaties, de Europese Commissie en dergelijke voorrang moeten geven, is dat hun volste recht. Het probleem is echter dat ze zich verbergen achter een mythe van neutraliteit en objectiviteit en zo hun lezers/kijkers/luisteraars en verkeerde indruk geven.

Mediabedrijven zijn het eens dat informatie geen democratisch recht is maar een commercieel goed op de markt. Vanuit die logica kunnen sociale acties niet op goodwill rekenen, omdat ze uitgaan van principes die niet vermarktbaar zijn: solidariteit, collectief engagement, belangeloze inzet.

Vakbonden alleen voor de leden

Dat blijkt onder meer uit de opinie van 27 juni van journalist Bart Eeckhout in de krant De Morgen, over de staking van 30 juni 2014: “Telkens weer laten vakbonden het belang van hun leden voorgaan op dat van de samenleving.”

Met als enige uitzondering de VS, worden nergens ter wereld – dus ook niet in eigen land – sociale rechten afgedwongen en verworven voor vakbondsleden alleen. Zelfs niet-stakers, tot stakingsbrekers toe, krijgen dezelfde loonsverhogingen, betere arbeidsvoorwaarden en andere sociale rechten als vakbondsleden.

Deze titel suggereert dat syndicale belangen per definitie tegengesteld zouden zijn aan de belangen van de samenleving. Bovendien geeft dit de bizarre indruk dat het fout zou zijn dat een organisatie opkomt voor de rechten van zijn eigen leden. Het komt erop neer dat de betrokken journalist zich ergert aan het feit dat vakbonden doen wat van hen wordt verwacht, waarvoor ze zijn opgericht.

Vakbonden zijn niet de enige organisaties die ‘het belang van hun leden laten voorgaan’. De organisatie Trein Tram Bus is het fundamenteel oneens met deze staking. TTB stelt zich grote vragen bij het principe zelf van het stakingsrecht: “Het recht op staken eindigt waar het de vrijheid van werken niet meer erkent.” Dit is een argumentatie die al zo oud is als de sociale strijd, sinds het begin van de industriële revolutie.

Ook de Vlaams ondernemerswereld heeft zijn grieven. Uit onvrede met de gang van zaken bij de federale onderhandelingen dreigt meer dan de helft van de Vlaamse ondernemers met een ondernemersstaking. Dat gaat soms heel ver, getuige dit citaat uit een interview van Karel Van Eetvelt van de werkgeversorganisatie UNIZO.

Verandering is makkelijker na een grote schok, een catastrofe. Dat beschreef Naomi Klein in haar boek The Shock Doctrine. Na een natuurramp kan je bijvoorbeeld een heel grondgebied herverkavelen, terwijl daar daarvoor veel verzet tegen bestond.Van Eetvelt zegt dat sommige Vlaamse ondernemers broeden op zo’n schok. “Denk aan Spanje. Daar valt een bank om, met catastrofale gevolgen voor de staatsfinanciën. Dan verandert er iets; dat moet wel. Dat zou hier ook kunnen gebeuren, bijvoorbeeld met Dexia. Ik heb vorige week ondernemers voor het eerst horen zeggen: laat ons ook zo’n schok organiseren. Dat is redelijk dramatisch. Ik zei: jongens, dat zijn scenario’s die je niet moet nastreven. Je creëert armoede en sociale onrust en dat is voor een ondernemer ook geen leuke omgeving. Maar zij zeiden dat er echt iets moet veranderen, anders is het niet meer de moeite waard om te ondernemen. Ze zien niet meer genoeg potentieel om in Vlaanderen te kunnen groeien.”

Tien jaar productiviteitsstijging

In 2004 waren 40.223 spoorwerkers goed voor 165 miljoen vervoerde reizigers, per persoon was dat 4.102 reizigers. In 2013 vervoerde de NMBS 223 miljoen mensen. De maatschappij deed dat met 34.452 personeelsleden, wat neerkomt op 6.472 reizigers per personeelslid. Dit betekent een productiviteitsstijging met 57,86 procent over tien jaar, gemiddeld 5,79 procent per jaar.

Stakingen zijn inderdaad het ultieme actiemiddel. Voor zowat alle andere actievormen is verscheidenheid een troef. De vakbonden doen er echter geen goed aan stakingen in verspreide slagorde te voeren. Dat doet niets af aan de onderliggende eisen.

Bovendien laten de vakbonden nog te veel kansen liggen door een gebrek aan mediastrategie. Mediacontacten organiseren, gesprekken met het personeel waar toekomstige stakers hun verhaal kunnen doen, concrete voorbeelden van collega’s die op 30 juni niet met hun gezin op vakantie kunnen wegens de onderbezetting.

De TTB heeft ook gelijk wanneer ze stelt: “Als een 24-urenstaking dan al niet te vermijden zou zijn, moet ze binnen een etmaal vallen.” Met andere woorden, een staking van 22 uur tot 22 uur is niet verkoopbaar. De boodschap aan de reiziger is immers twee dagen na elkaar dubbelzinnig. De NMBS brengt u ’s morgens waar u moet zijn, maar niet ’s avonds. De dag erop is de boodschap omgekeerd. U ziet maar hoe u er geraakt. ’s Avonds brengen we u wel terug thuis.

De media gaan uit van een perceptie die niet is gebaseerd op journalistiek en/of wetenschappelijk onderzoek en stellen die perceptie voor als een evidentie, waaruit opnieuw conclusies worden getrokken. Degelijk onderzoek over wat er leeft onder de publieke opinie, vraagt werk en inzet van veel meer middelen.

Veroordeelt de meerderheid van de publieke opinie deze sociale actie? Misschien. Dat kan echter onmogelijk gesteld worden op basis van wat vandaag en de voorbije dagen werd gepubliceerd.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.