Het heeft enig rekenwerk gekost maar de sommen zijn gemaakt. De NMBS moet door de staking van 30 juni 1,3 miljoen euro verliezen derven. Het kan bevreemdend lijken dat de NMBS zoveel tijd nodig heeft voor een dergelijke rekensom. Blijkbaar weet de NMBS de rest van het jaar dus niet hoeveel er dagelijks binnen en buiten de deur gaat. Deze berekening werd volgens Cornu immers speciaal omwille van deze staking gemaakt.

Onderschatting

Dat cijfer is bovendien een onderschatting, het omvat alleen de totaalsom van de niet verkochte binnenlandse en buitenlandse tickets. Jo Cornu in De Standaard: “Voor alle duidelijkheid: we houden nog geen rekening met abonnementhouders, de compensatieaanvragen voor late treinen die eraan komen, de extra bussen die we moesten inleggen.” Die berekening volgt over enkele maanden.

Spoorexpert Herman Welter twijfelt er niet aan dat de vakbonden niet zullen betalen – hij gebruikt het meervoud, hoewel het in deze over één vakbond gaat, ACOD-Spoor. Bovendien stelt hij in De Standaard: “Ook de schade voor de hele economie is aanzienlijk.”. Vreemd genoeg roept hij niet op om ook deze schade te berekenen.

Een dergelijke berekening zou nochtans zeer interessant kunnen zijn. Als een dag staking een bedrag X aan de economie kost (mensen geraken niet op hun werk, bestellingen worden niet geleverd, het autoverkeer ondervindt extra hinder …), betekent dat immers dat de NMBS de andere dagen van het jaar minstens eenzelfde bedrag X opbrengt aan de nationale economie, 365 X. Een vergelijking van dat cijfer met het totale kostenplaatje van de NMBS voor de overheid zou een correct beeld geven van wat het spoor in feite betekent voor de Belgische economie.

Inkomsten en uitgaven

Met deze voorstelling van zaken wordt andermaal de indruk gegeven dat de NMBS een louter financiële operatie is, een bedrijf als een ander dat inkomsten en uitgaven in evenwicht hoort te hebben en liefst nog wat overhoudt aan het einde van de treinrit. De dagelijks verkochte tickets zijn in die voorstelling van zaken de enige verantwoordelijken voor het financieel evenwicht van de NMBS.

Nergens ter wereld bestaat echter een spoorexploitatie die zichzelf financiert uit de inkomsten van tickets (en van vervoer van goederen). Op al dan niet verborgen manier komt er overal ter wereld een aanzienlijke tussenkomst van de overheid bij kijken.

Een gigantische operatie

Eerst en vooral dienen enorme hoeveelheden gronden aangekocht, onder meer in stedelijk dichtbevolkt gebied. Op die gronden moeten spoorlijnen, seinposten, stations, wissels, overwegen, bruggen worden aangebouwd. Vervolgens moet het rijdend materiaal worden aangekocht. De stations en de treinen moeten vervolgens worden bemand met technisch geschoold personeel. Die infrastructuur en dat materiaal moet worden onderhouden door technici. Kortom, de privé-sector zou een dergelijke investering nooit aanvatten.

Zogenaamd succesvolle privatiseringen in het buitenland zijn telkens gebaseerd op de gedeeltelijke overname van de activiteiten, waarbij de vaste kosten bij de overheid blijven, alsof je de kassa van het grootwarenhuis een apart bedrijf zou maken. Winsten gegarandeerd.

Sociale strijd is een democratisch recht

Stakingen veroorzaken per definitie altijd economische schade. Dat is ook de grote kracht van stakingen, zo wordt de druk op de ketel gehouden. Met andere woorden, stellen dat vakbonden zouden moeten opdraaien voor de kosten is identiek aan het afschaffen van het stakingsrecht. Het argument van de economische kostprijs is zo oud als de sociale strijd zelf, van bij het begin van de industriële revolutie.

Zowat alle sociale voordelen die vandaag als evident worden beschouwd werden ooit door sociale actie afgedwongen. Ze werden niet gegund, ze werden afgedwongen. Allemaal, zoals ondermeer het recht op de vijfdagenweek en de achturendag werd met zwaar onderdrukte stakingen afgedwongen. De dag van de arbeid valt op 1 mei om die strijd te herdenken in Chicago. Hoeft het nog gezegd, de vijfdagenweek en de achturendag betekende inderdaad een zware economische aderlating – voor sommigen, de arbeiders zelf dachten er anders over.

Over de opportuniteit van specifieke stakingen valt altijd te discussiëren. Niet elke staking is per definitie opportuun of weloverwogen. Het argument van de kostprijs bovenhalen zonder op enige wijze te antwoorden op de sociale eisen, waarvoor deze staking werd georganiseerd, komt neer op het delegitimeren van de sociale strijd als democratisch recht.

Vakbonden zijn goed voor de economie

Bij het begin van de regering van de huidige Britse Conservatieve eerste minister David Cameron liet hij een studie uitvoeren naar de kostprijs van de vakbonden voor de economie. Het rapport van die studie werd uiteindelijk met stille trom afgevoerd. De resultaten waren immers niet wat de Conservatieve regering verhoopt had.  (Workplace representatives: a review of their facilities and facility time)

De Britse vakbonden waren in 2007 goed voor een economische productiviteitswinst van 1,1 miljard Britse pond (1,4 miljard euro) per jaar. Dat doen ze door voortdurend sociale conflicten op te lossen voor er stakingen uitbreken, door het bekomen van betere arbeidsvoorwaarden vermindert het aantal arbeidsongevallen en arbeidsziekten.

Door de betere, stabiele en zekere arbeidsvoorwaarden zijn werknemers ook beter gemotiveerd en productiever. De productiviteit stijgt ook doordat vakbonden werknemers er toe aanzetten hun personeel verder op te leiden. De productiviteitswinsten door deze betere werkomstandigheden wordt geschat op 12 miljard pond (15 miljard euro)  (The Facts About Facility Time for Union Reps).

Zelfs het IMF heeft onderzoek gedaan waaruit blijkt dat vakbondsonderhandelingen een belangrijk element van economisch stabiliteit zijn, door grote sociale ongelijkheden tegen te houden en door de schuldenlast van de gezinnen laag te houden door hun strijd voor de koopkracht van de werknemers.  (Inequality, Leverage and Crises’)

Nobelprijswinnaar econoom Paul Krugman zei in 2007: “Als we een samenleving willen waarin welvaart breed gedeeld wordt, dan moeten we de onderhandelingskracht van de werknemers terug herstellen, die ze de voorbije dertig jaar verloren hebben, zodat gewone werkende mensen net zo goed als supersterren de macht hebben om te onderhandelen voor goede lonen.”

Een berekening van de economische schade van de staking van 30 juni is om heel wat meer redenen interessant dan alleen maar de boekhouding van de NMBS.

• ‘Factuur zal vakbonden niet afschrikken’ (alleen toegankelijk voor abonnees van De Standaard)
• Treinstaking 30 juni kost 1,3 miljoen euro (alleen toegankelijk voor abonnees van De Standaard)
• Workplace representatives: a review of their facilities and facility time
• The Facts About Facility Time for Union Reps
• Inequality, Leverage and Crises’

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.