Na de derde militaire aanval van Israël op Gaza in vijf jaar wordt op 26 augustus 2014 een wapenbestand bereikt. De voornaamste eis van Hamas blijft de opheffing van de economische blokkade door Israël. Een overzicht van wat voorafging.

Gaza is 42 kilometer lang en 5 tot 11 kilometer breed. Er wonen 1,6 miljoen mensen, van wie 1 miljoen door de VN erkende vluchtelingen uit Israël en de Westelijke Jordaanoever. Bevolkingsdichtheid is 4750 mensen per km².

Ter vergelijking: de Belgische kust is 67 kilometer lang, de bevolkingsdichtheid is 345 inwoners/km²  en Mortsel, de dichtstbevolkte gemeente van Vlaanderen, heeft 3230 inwoners/km².

Voorgeschiedenis

• 1923-1948: Ottomaanse Rijk valt uit elkaar, Gaza onder Brits mandaat Volkenbond (voorloper VN);
• 1949: wapenstilstand legt de facto grens met pas opgerichte staat Israël vast, Gaza komt onder Palestijns bestuur, maar Egypte neemt macht over, duizenden Palestijnen vluchten uit hun huizen in ‘Israël’;
• 1956-1959: Israël bezet Gaza, geen annexatie;
• 1959-1967: na wapenstilstand bezet Egypte Gaza, geen annexatie;
• 1967-1994: tijdens Zesdaagse oorlog vluchten nog 200.000 Palestijnen naar Gaza; Israël bezet Gaza en bouwt 21 koloniale nederzettingen.

Palestijnse Autoriteit

• 1994: akkoorden Oslo geven bezette gebieden beperkt zelfbestuur, koloniale nederzettingen niet inbegrepen, militaire bezetting blijft; Palestijnse Autoriteit (PA) wordt opgericht als regering van delen van de bezette gebieden;
• 2000: tijdens Tweede Intifada (Palestijns verzet tegen bezetting) worden voor het eerst kleine raketten afgevuurd vanuit Gaza, door Hamas en andere verzetsgroepen; Israël begint economische blokkade;
• 2005: Israël trekt leger eenzijdig terug uit Gaza en ontmantelt alle 21 nederzettingen met 9000 kolonisten; luchtruim en territoriale waters bijven volledig onder Israëlische militaire controle; EU en VN blijven Israël als de ‘bezetter’ beschouwen.

Palestijnse verkiezingen

Op 25 januari 2006 organiseert de Palestijnse Autoriteit de eerste en tot nu enige democratische verkiezingen in de bezette gebieden. Die worden internationaal gemonitord en als vrij, eerlijk en transparant beoordeeld. Uitslag:

• Hamas: 440.409 stemmen, 44,45 procent = 74 zetels.
• Fatah: 410.554 stemmen, 41,43 procent = 45 zetels.
• Vier kleinere partijen halen 3, 2, 2 en 2 zetels.

De bevolking van Gaza stemt massaal voor Hamas, maar de partij haalt ook een aanzienlijke minderheid van stemmen op de Westelijke Jordaanoever. Israël, de EU en de VS hadden echter gerekend op een overwinning voor Fatah. Bestaande akkoorden met Fatah om de bezetting en kolonisering verder te zetten, met meer uitgebreid civiel Palestijns zelfbestuur, vallen in het water.

Hamas verklaart immers zich door die akkoorden niet gebonden te voelen. De overwinnaar van de democratische verkiezingen weigert de staat Israël te erkennen, zolang Israël geen Palestijnse staat erkent en zolang Israël koloniale nederzettingen bouwt op de Westelijke Jordaanoever.

Hamas weigert ook het eigen gewapend verzet op te geven zolang de militaire bezetting van alle Palestijnse gebieden en de economische blokkade van Gaza voortduurt.

EU en VS negeren resultaat verkiezingen

Israël, de EU en de VS weigeren het recht te erkennen van Hamas om de nieuwe regering van de Palestijnse Autoriteit te vormen. Israël geeft logistieke steun aan Fatah om de macht in Gaza militair over te nemen. Hamas weet echter de controle over Gaza te behouden.

De eenheidsregering van Fatah en Hamas wordt na korte tijd door Palestijns president Abbas (zelf van Fatah) ontbonden en vormt terug een regering met alleen Fatah. Deze regering op de Westelijke Jordaanoever wordt tot vandaag erkend als enige Palestijnse regering door Israël, de VS, de EU en een aantal Arabische landen, waaronder buurland Egypte. Dit gebeurt in tegenspraak met het resultaat van de verkiezingen van 2006. Vanaf dan functioneren de facto twee afzonderlijke Palestijnse regeringen over Gaza en de Westelijke Jordaanoever.

Palestijnse verdeeldheid

Fatah voert harde repressie tegen Hamas-kaders op de Westelijke Jordaanoever, Hamas doet hetzelfde in Gaza. Egypte sluit de enige zuidelijke grensovergang. De smokkel van wapens en onderdelen voor raketten wordt reeds sinds 2000 via tunnels naar Egypte georganiseerd. Die tunnels zijn echter ook cruciaal om de economische blokkade te omzeilen. Egypte ontmantelt in 2007 zestig van deze tunnels.

Hamas en andere verzetsgroepen in Gaza voeren het verzet tegen de militaire bezetting en de nog strengere economische blokkade door Israël op met raketaanvallen. Het ontbreekt deze raketten aan vuurkracht, reikwijdte (tot 40 km) en technologie om militair-strategische impact te hebben. Hamas en de andere verzetsgroepen zetten ze vooral in als symbool van hun onverzettelijkheid.

Israël plaatst daar de gesofisticeerde wapens van een van de best uitgeruste moderne legers ter wereld tegenover, met onder meer door de VS en de EU geleverde raketten, drones, tanks en gevechtsvliegtuigen, wat tot een disproportioneel aantal Palestijnse slachtoffers leidt.

Collectieve bestraffing bevolking Gaza

• Januari 2008: Israël voert de economische blokkade verder op en wordt internationaal veroordeeld voor het toebrengen van collectieve bestraffing aan het Palestijnse volk.
• Maart 2008: bij een aanval op Gaza door Israël vallen 110 Palestijnse doden, van wie 45 volgens Israëlische vredesbeweging B’Tselem niets met de gewapende strijd te maken hebben, onder wie 15 kinderen.
• Een wapenstilstand word afgesproken, die ondanks voortdurende openlijke schendingen door Israël vijf maanden stand houdt.

Operation Cast Lead 2008-2009

Nadat in oktober-november 2008 Hamas met vernieuwde raketaanvallen reageert op de voortdurende schendingen van het wapenbestand door Israël, gaat Israël over tot een militair offensief op 27 december 2008 en een invasie op 3 januari 2009.

Operatie Gegoten Lood (Cast Lead) laat 22 dagen later 1400 Palestijnen dood achter tegenover 13 Israëli’s. Tienduizenden huizen, 15 van de 27 hospitalen in Gaza, 43 van de 110 verzorgingsinstellingen, 800 waterputten worden vernield. Meer dan 50.000 Palestijnen hebben geen huis meer, 500.000 Palestijnen hebben geen toegang meer tot leidingwater, 1 miljoen Palestijnen moeten minstens 21 uur per dag zonder stroom leven.

De wapenstilstand is alleen militair. De militaire en economische blokkade gaat onverminderd door en wordt geïntensifieerd. Voedingsmiddelen en cement, essentieel voor de wederopbouw worden niet doorgelaten, pijnstillers, röntgenapparaten en kinderspeelgoed worden geblokkeerd. Zelfs krijt voor schoolborden komt er niet door.

De militaire wapenstilstand wordt voortdurend geschonden door beide zijden, maar gezien de zeer onevenwichtige krachtsverhoudingen is de impact voor de Palestijnse bevolking aanzienlijk groter.

Operation Pillar of Defense 2012

Vermits tijdens de wapenstilstand de verstikkende economisch/militaire blokkade (en de bouw van koloniale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever) onverminderd doorgaat, blijven Hamas en andere verzetsgroepen in Gaza raketten afvuren op het zuiden van Israël.

Dit escaleert tot een nieuw militair offensief van Israël op 14 november 2012. Operatie Zuil van Verdediging (Pillar of Defense) duurt acht dagen. Vier Israëlische burgers en twee soldaten komen om, tegenover 158 Palestijnen, onder wie 102 burgers.

Een nieuwe wapenstilstand wordt onderhandeld. Die wordt voor het eerst door Hamas verbroken op 25 februari 2013, nadat Israël datzelfde bestand reeds meer dan honderdmaal had geschonden.

Kinderslachtoffers

• 15 mei 2014: Een Israëlisch soldaat doodt zonder aanleiding twee Palestijnse jongens, die ongewapend over straat liepen. Niets ongewoons in de bezette gebieden, sinds 2000 werden meer dan 1405 kinderen vermoord door Israëlische soldaten of door zionistische kolonisten. Ditmaal zijn er echter camerabeelden van het incident. Het leidt echter niet tot internationale verontwaardiging. EU-regeringsleiders roepen op tot ‘kalmte’ aan beide zijden.
• 2 juni 2014: Fatah en Hamas komen na zeven jaar interne strijd terug tot een politiek akkoord voor een eenheidsregering. Die wordt onmiddellijk door de EU, de VN, de VS, China, India, Rusland en Turkije erkend. Israël weigert categoriek, in lijn met de beleidsstrategie die het land volgt sinds 1949. Die strategie is erop gericht de Palestijnen te verdelen en te verzwakken voor onderhandelingen. Eerste minister Benjamin Netanyahu kondigt militaire represailles aan.

Operatie Protective Edge 2014

Op 13 juni 2014 worden drie Israëlische scholieren uit een kolonie op de bezette Westelijke Jordaanoever ontvoerd. De internationale reactie is massaal. De misdaad wordt unaniem veroordeeld door alle regeringsleiders van de EU (en door de VS). Tot vandaag is niet bekend wie de daders zijn. Toch wijst de Israëlische regering Hamas onmiddellijk als verantwoordelijke dader aan. Later blijkt dat ze bijna onmiddellijk werden vermoord.

De situatie escaleert nogmaals en Israël zet zijn derde militaire aanval op Gaza in sinds 2008. Operatie Protective Edge start op 8 juli 2014. Na talloze eerdere pogingen wordt op 26 augustus een wapenstilstand bereikt. Volgens het ministerie van Volksgezondheid van Gaza vallen er meer dan 2100 Palestijnse doden, onder wie minstens 1700 burgers. Er komen ook 64 Israëlische soldaten en vier burgers om.

De details van het bestand van 26 augustus 2014 zijn nog niet bekend. Hamas eist het einde van de economische blokkade en de bouw van een zee- en luchthaven voor economische ontwikkeling. Israël eist de volledige demilitarisering van het Palestijns verzet en de repatriëring van twee dode Israëlische soldaten.

Of het akkoord ditmaal stand zal houden, moet in de komende dagen blijken.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.