Europese filmregisseurs – onder wie Ken Loach, Pedro Almodóvar en Wim Wenders – vragen in een open brief aan Russisch president Poetin om hun collega Oleg Sentsov vrij te laten in afwachting van een eerlijk proces. Sentsov wordt sinds 11 mei 2014 vastgehouden in Moskou op beschuldiging van terrorisme.

Oleg Sentsov (1976) is een jonge Russischsprekende Oekraïense filmregisseur, die na zijn opleiding in Moskou twee veelbelovende korte documentaires uitbracht. In 2013 werd zijn eerste film Gaamer, over een aan computerspelletjes verslaafde jongen, lovend onthaald op het International Film Festival in Rotterdam (zie trailer onder aan dit artikel). Deze zomer zou hij beginnen aan het verfilmen van zijn eerste grote productie Rhino.

Aanhechting

Sentsov woont in Semforopol, de hoofdstad van de Krim, waar hij ook geboren is. Begin 2014 onderbrak hij het voorbereidend werk voor zijn nieuwe film om deel te nemen aan de Maidan-protesten in Kiev. Hij werkte mee aan de voedselleveringen voor geïsoleerd geraakte Oekraïense soldaten in de Krim, tijdens de periode dat de provincie werd afgescheurd. Hij is een openlijk en uitgesproken criticus van de aanhechting van de Krim bij Rusland en weigert de Russische nationaliteit aan te nemen.

Samen met drie andere personen werd Sentsov op 11 mei 2014 door de Russische staatsveiligheid FSB (opvolger van de KGB uit de Sovjet-periode) aangehouden in Semforopol en naar Moskou overgebracht. Daar wacht hij in de gevangenis op zijn proces. Hij wordt beschuldigd van ‘het plannen van terroristische activiteiten’, waarvoor hij twintig jaar gevangenschap riskeert. Deze beschuldigingen werden hem pas drie weken na zijn aanhouding medegedeeld.

Rechtsgang

Onder de hoofding van de European Film Academy richtten een aantal filmregisseurs zich tot Russisch president Poetin met een open brief, waarin zij hem vier verzoeken deden:

1. Het verzekeren van de fysieke veiligheid van Sentsov.
2. Het openbaar maken van de plaats waar hij gevangen wordt gehouden.
3. Het formuleren van een officiële beschuldiging van een herkenbaar misdrijf of zijn vrijlating.
4. Een onmiddellijk, onpartijdig en volledig onderzoek naar de blijkbaar willekeurige aanhouding door de FSB om de verantwoordelijken voor het gerecht te dagen.

De ondertekenaars spreken zich met dit initiatief niet uit over schuld of onschuld van hun collega. Wat zij vragen, is niet meer of minder dan een eerlijke rechtsgang met de vrijwaring van het recht op verdediging en het kennen van de aanklacht of, bij gebrek aan dat laatste element, zijn vrijlating.

Overdracht

Rusland weigert consulaire bijstand van Oekraïne voor Sentsov toe te staan, een bij verdrag vastgelegde, verplichte procedure voor de assistentie van aangehouden burgers in het buitenland. Rusland erkent echter het Oekraïense staatsburgerschap van Oleg Sentsov niet en behandelt hem als een Russisch staatsburger.

Het internationaal recht voorziet dat bij overdrachten van landen (of delen van landen) naar andere staten, de betrokken individuele burgers niet automatisch mee van nationaliteit veranderen. Zelfs als een overdracht internationaal wordt erkend, behouden individuele burgers het recht hun eerste nationaliteit te behouden, al dan niet in combinatie met de nieuwe nationaliteit (indien de betrokken landen dubbele nationaliteit toestaan). De annexatie van de Krim wordt niet erkend door Oekraïne.

De ondertekenaars van de brief gaan op dit aspect van de zaak niet in. Waarschijnlijk hopen zij nog op een meer diplomatische oplossing die een uitwijzing van Sentsov uit Rusland inhoudt zonder proces. Dat zou ook voor Rusland de meest elegante uitweg zijn voor een zaak die het international imago van Rusland geen goed doet. Of dat in de huidige omstandigheden de grootste zorg is van president Poetin, is wel de vraag.

Ondertekenaars van de brief:

• Agustín Almodóvar, producer, Spanje
• Pedro Almodóvar, regisseur, Spanje
• Roberto Benigni, acteur/regisseur, Italië
• Stephen Daldry, regisseur, GB
• Mike Downey, producer, GB
• Agnieszka Holland, regisseur, Polen
• Aki Kaurismäki, regisseur, Finland
• Mike Leigh, regisseur, GB
• Ken Loach, regisseur, UK
  
• Wojciech Marczewski, regisseur, Polen
• Rebecca O’Brien, producer, GB
• Daniel Olbrychski, acteur, Polen
• Antonio Saura, producer, Spanje
• Volker Schlöndorff, regisseur, Duitsland
• Jerzy Stuhr, acteur/regisseur, Polen
• Béla Tarr, regisseur, Hongarije
• Bertrand Tavernier, regisseur, Frankrijk
• Andrzej Wajda, regisseur, Polen
• Wim Wenders, regisseur, Duitsland
• Krzysztof Zanussi, regisseur, Polen

Trailer van Gaamer (2013):

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.