“De eis voor minimale dienstverlening is gericht tegen het stakingsrecht zelf. Zonder het recht op staken als stok achter de deur komen alle sociale rechten in gevaar. Onze mensen willen de reizigers veilig en kwalitatief vervoer aanbieden. Dat kan niet met deze besparingen”. DeWereldMorgen sprak met Jean-Pierre Goossens van ACOD-Spoor.

Gentenaar Jean-Pierre Goossens is voorzitter van de afdeling Spoor van de Algemene Centrale van de Openbare Diensten (ACOD) van de socialistische vakbond ABVV. “Onze mensen leven en werken voor de trein, alle dagen willen zij het beste voor de reiziger, het zijn stuk voor stuk mensen die geloven in deze openbare dienst, die er is voor iedereen, van arm tot rijk. Het spoor is niet zomaar een baan, dit zijn gemotiveerde mensen.”

“Niet iedereen deelt die mening. De huidige regering gelooft niet in het idee van de overheid als dienstverlener. Als de cijfers die nu circuleren de correcte zijn, dan kunnen investeringen niet meer doorgaan, zowel de werken die aan de gang zijn, als de geplande. Wat reeds voorzien is, zal veel langer duren. En voor nieuwe zaken is er dan geen enkele ruimte meer.”

Gewestelijk Expres Net

“Er is nog niet beslist hoeveel de NMBS en Infrabel afzonderlijk gaan krijgen. Luc Lallemand, baas van Infrabel, meldt al dat de investeringsplannen voor het Gewestelijk Expres Net (GEN) zullen moeten worden herbekeken. Ooit werd het GEN gelanceerd als een nieuwe aanpak voor de randstedelijke gebieden over heel het land. Nu denkt hij dat dat enkel in de kring van 30 kilometer rond Brussel nog relevant is.”

“Een aantal zaken zal duidelijk moeten worden in het nieuwe beheerscontract met de overheid. Eerst en vooral is het woon-werkverkeer. Waar gaan ze de prijsverhoging leggen, bij de werkgever of bij de werknemer? Dan alle andere abonnementen, scholieren, studenten, hoeveel gaan die meer moeten betalen? De 65-plussers zullen meer dan waarschijnlijk eveneens moeten inleveren.”

“Tevens gaat het tariefbeleid van de gewone tickets drastisch veranderen. De regering wil dat er een flexibel tarief komt, ook onze baas Jo Cornu is daarvoor te vinden. Tijdens de piekuren worden de tickets dan duurder en tijdens de daluren blijven ze op het niveau van nu, in ieder geval wordt er niets goedkoper.”

Fraudebestrijding

“Cornu wil de fraude van reizigers strenger aanpakken. Hij schat de verliezen door fraude op 30 miljoen euro per jaar. Volgens hem ligt het reële cijfer zelfs veel hoger. De vraag is hoeveel dat meer gaat kosten aan personeel en nieuwe infrastructuur. Wil hij overal poortjes zoals in de metro? Gaat hij meer ambulante controleteams inzetten? Die poortjes werken alleen als er ook personeel bij staat.”

“Helemaal in tegenspraak daarmee vindt Cornu dat er niet overal permanent controle moet zijn op de trein. Hij wil een soort vliegende brigades die van de ene op de andere trein overstappen. Dat is een fundamenteel probleem voor de veiligheid. Een treinbestuurder kan niet tussenkomen tijdens de rit als er iemand onwel wordt, een ruit stukslaat door een steen, als er ruziestokers zijn. Alleen een treinbegeleider kan de situatie inschatten. Ik denk dat de mensen aan de top van het bedrijf zelf nooit de trein nemen.”

“Over de lonen is nog niets gezegd. Wij dringen aan op een vernieuwd sociaal protocol, waarin de lonen worden vastgelegd. De top van de NMBS wil meer contractuelen aanwerven dan statutair, omdat dat op korte termijn goedkoper is. Wij stellen vast dat sinds de berichten over de plannen van de nieuwe regering circuleren, veel meer mensen dan vroeger hun vervroegd pensioen aanvragen, precies omdat zij ongerust zijn over de komende jaren.”

“Jongeren zijn goedkoper. Het bestuur heeft dat al opgemerkt omdat sinds 2008 de personeelskosten lager blijken te zijn dan begroot. Dat is dus in feite ook een besparing. Als die nieuwe mensen dan vooral contractueel worden aangeworven in plaats van met statutaire benoemingen, is dat een extra besparing. Na verloop van enkele jaren wordt dat juist duurder. En de efficiëntie daalt.”

Sociaal leven

“Ondertussen blijft de NMBS werken met te weinig personeel. Er zijn nu al meer dan 1 miljoen achterstallige verlof- en compensatiedagen omdat de mensen die niet kunnen opnemen wegens de voortdurende onderbezetting. Dit gaat in tegen het sociaal recht  om compensatie- en verlofdagen te mogen nemen binnen het jaar. Mensen hebben zo geen sociaal leven meer. Cornu vindt dat trouwens zelf ook. Hij vindt dat ieder personeelslid op 31 december al zijn wettig verlof moet kunnen nemen.”

“Voor ons mag het personeelskader gerust flexibeler worden, zodat bij manier van spreken het personeel van Brugge kan bijspringen in Gent als daar even een tekort is en omgekeerd. Dat moet echter gebeuren op basis van afspraken en met gelijke garanties voor iedereen. Ik voel dat de mensen ongerust zijn. De strijdvaardigheid verschilt van standplaats tot standplaats. De mensen verwachten dat wij – ik bedoel de vakbonden – hen duidelijk informeren, maar zelf hebben we nog lang niet alle informatie.”

“Het nieuwe transportplan vanaf december gaat de werkdruk nog verhogen. Er komt nieuw materiaal. Mensen moeten flexibeler op de lijnen gaan werken. Dat betekent dat je die mensen, de begeleiders en de bestuurders, daar extra moet voor opleiden. Die moeten dan een tijd uit de actieve dienst weg, vervangen worden, dat betekent nog meer niet-opgenomen verlofdagen en compensatiedagen”.

Minimale dienstverlening

“Dan is er die andere regeringsbeslissing. Als we niet ‘binnen een redelijke tijd’ via overleg tot een systeem van minimale dienstverlening komen, zal de regering zelf een wet invoeren. Minister Jacqueline Galant beseft waarschijnlijk niet wat een verantwoordelijkheid ze daarmee neemt  Dat is waarschijnlijk ook iemand die nooit de trein neemt.”

“Het is nu al elke dag tijdens de piekuren in de grote steden als Antwerpen en Brussel duwen en trekken om een plaatsje te vinden op de trein. Hoe gaat dat gaan met nog minder middelen? Minimale dienstverlening bestaat in Frankrijk en dat is iedere keer een complete chaos. Als je minimaal een IC per uur inlegt tussen Brussel en Antwerpen, dan moeten alle seinposten permanent bemand zijn, de dispatching moet werken, de veiligheid moet verzekerd worden. In de praktijk betekent dat een stakingsverbod.”

“De boodschap van een minimale dienstverlening is zogezegd dat de reizigers er niet mogen onder lijden. Als alle pendelaars dan effectief de trein willen nemen, gaan die enkele treinen dat niet kunnen slikken. Dat kan ronduit gevaarlijk worden. De mensen die dit beslissen weten dat volgens mij wel, maar hebben een andere agenda. Ze willen de toestand laten verrotten om dan volledige privatisering te eisen.”

“De minimale dienstverlening schept dus totaal verkeerde verwachtingen. De reiziger verwacht – je kan hem dat niet kwalijk nemen – dat het net zijn trein zal zijn die wel zal rijden. Tja, zo werkt minimale dienstverlening niet. En je mag niet vergeten dat de vakbonden altijd hun verantwoordelijkheid hebben genomen voor minimale dienstverlening in die sectoren waar dat menselijk vereist is, de ziekenhuizen en medische hulpdiensten in de eerste plaats. Wij zetten op stakingsdagen in die sectoren altijd extra mensen in om er daar voor te zorgen dat alles vlot verloopt. Je kan dat niet vergelijken met sectoren zoals het spoor.“

Wilde stakingen?

“Er is iets anders aan de hand. Een aantal mensen ziet het om ideologische redenen niet zitten dat een dienstverlening zoals het openbaar vervoer met de trein mee met hun belastinggeld wordt georganiseerd, terwijl ze dat zelf nooit gebruiken. Ze vergeten dan wel dat ook zij voordeel hebben bij de trein. Dankzij de trein zijn de wegen minder vol, de vrachtwagens die er wel rijden geraken vlotter op hun bestemming, er is minder luchtvervuiling.”

“Bovendien, mensen gaan naar hun werk, gaan winkelen, nemen de kinderen mee naar zee of naar de zoo. Dat doet de economie allemaal draaien. Er wordt altijd vlot geschermd met de economische schade van stakingen. Dat men dan zo logisch en eerlijk is om toe te geven dat de rest van het jaar het spoor een zeer aanzienlijke macro-economische meerwaarde heeft, die volgens ons groter is dan de dotatie die we daar voor krijgen.”

“Mag ik tussendoor opmerken dat de vakbonden eveneens tegenstanders zijn van wilde stakingen? Die zijn dikwijls een gevolg van slechte werkomstandigheden, van een verziekte atmosfeer, van een weigering van sociaal overleg, met andere woorden, gevolgen van de beleidskeuzes van directies. Het zijn ook altijd onze vakbondsmensen die dan ter plaatse gaan om de brandjes te blussen.”

“Elke kleine korte staking in één stelplaats van een paar uur wordt opgeteld, waardoor de perceptie ontstaat dat er voortdurend wordt gestaakt. In werkelijkheid wordt er nu veel minder gestaakt dan bijvoorbeeld in de jaren 1980. Onze slogan is altijd geweest dat als je de mensen ’s morgens naar hun werk voert, je dat ’s avonds ook moet doen.”

Voortrekkersrol NMBS

“Met de minimale dienstverlening bij het spoor wil men een precedent scheppen en het stakingsrecht zelf aanvallen. Onze mensen beseffen dat ook goed. Wij sluiten ons daarom aan bij de algemene acties van onze vakbond ABVV samen met de andere vakbonden. Concreet betekent dat dat wij ons op die actiedagen even hard gaan inspannen als alle andere dagen van de week om de mensen in Brussel te krijgen.”

“De huidige regeringspartijen willen ons treffen als voortrekkers van de vakbondsstrijd in alle andere sectoren. Wij zijn in aantallen niet de grootste vakbond. De BBTK en de AC hebben veel meer leden. Die zijn echter verspreid over veel bedrijven en ondernemingen. Wij zijn de enigen die een nationale impact kunnen hebben. Ook daarom willen ze per se die minimale dienstverlening er hier doorduwen.”

“Mensen vergeten dat stakingen er niet zomaar komen, daar gaan maanden, jaren aan frustratie aan vooraf, urenlang sociaal overleg om een redelijk akkoord te bereiken. Elke staking is in feite een mislukking voor iedereen.”

“Het stakingsrecht is fundamenteel. Het zijn niet zozeer stakingen op zich die het verschil maken, maar het feit dat je dat recht als stok achter de deur hebt. Dat wordt zwaar onderschat. Neem dat af en de sociale rechten verdwijnen als sneeuw onder de zon. Wie houdt de werkgevers dan nog tegen om er komaf mee te maken?”

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.