In Burkina Faso komt de bevolking massaal op straat tegen Blaise Compaoré, president sinds hij president Thomas Sankara vermoordde in 1987. Compaoré, een van de rijkste Afrikanen, regeert al 27 jaar over het straatarme Burkina Faso.

Blaise Compaoré veroverde de macht in zijn land in 1987 met de steun van Frankrijk onder socialistisch president Mitterrand (1981-1995) en buurland Ivoorkust onder toenmalig dictator Houphouët-Boigny (1960-1993). Die zagen de sociaal-progressieve koers van president Thomas Sankara niet zitten.

Thomas Sankara

Sankara was de man die in 1983 de postkoloniale militaire dictatuur van Opper-Volta omverwierp en het zijn Afrikaanse naam Burkina Faso gaf (‘land van oprechte mensen’). In nauwelijks drie jaar tijd slaagde hij erin Burkina Faso zelfvoorzienend te maken voor voedsel. Het land was tot dan volledig afhankelijk van voedselhulp om de voortdurende hongersnoden te bestrijden.

Sankara was de eerste Afrikaanse leider die vrouwen in zijn regering opnam (en niet zomaar voor ‘Vrouwenzaken’ of ‘Gezinsplanning’), polygamie verbood en wetten afkondigde tegen geweld in het gezin. Hij verdeelde ook land dat door de feodale tribale leiders ongebruikt werd gelaten onder de boeren.

Tevens was hij de eerste Afrikaanse leider die aids openlijk erkende. Hij begon een grootschalig project voor betere infrastructuur (wegen, scholen, hospitalen) en weigerde daar buitenlandse leningen voor. Hij veroordeelde het IMF en de Wereldbank als neokoloniale instrumenten.

De salarissen van de topfuncties – in handen van een kleine pro-Franse elite – werden drastisch teruggeschroefd. Hij verkocht de volledige Mercedesvloot van de overheid, verminderde zijn eigen salaris tot 450 dollar per maand en reed zelf met een kleine Renault R5.

Hij schafte daarenboven de wijdverbreide Afrikaanse gewoonte af om overal grote borden met foto’s van de staatsleider te plaatsen. Hij aarzelde niet om zijn collega’s staatshoofden in Afrika openlijk te bekritiseren.

Een brug te ver

Dat was voor Frankrijk en buurland Ivoorkust meer dan een brug te ver. Op 15 oktober 1987 werd Thomas Sankara vermoord door soldaten onder het bevel van stafchef van het leger Blaise Compaoré. De staatsgreep werd voorbereid in Abidjan, de hoofdstad van Ivoorkust, na overleg van Compaoré met militaire adviseurs van Frankrijk en Ivoorkust. Sindsdien laat de man zich om de zoveel jaar ‘herverkiezen’.

Alle sociale programma’s van Sankara werden onmiddellijk afgeschaft en buitenlandse multinationals, het IMF en de Wereldbank kregen terug onbegrensde toegang tot de grondstoffen van het land en tot de onderbetaalde en onbeschermde arbeidsmarkt.

Burkina Faso werd onder Compaoré weer een van de armste landen van Afrika. Compaoré zelf werd een van de rijkste Afrikanen, met onder meer uitgebreide landgoederen en huizen in Frankrijk en Zwitserland. De rijkdommen van Burkina Faso omvatten onder meer goud en zink, cement, dolomiet, graniet, marmer, fosfaten, puimsteen en zout. Kinderslavernij is endemisch, vooral in de goudindustrie.

’27 jaar is genoeg’

Blaise Compaoré liet zich twee maal verkiezen voor zeven jaar en (na een wijziging van de grondwet naar analogie met de Franse grondwet) twee maal voor vijf jaar. Het waren verkiezingen die nauwelijks aan internationaal aanvaarde normen van transparantie en eerlijkheid beantwoordden.

Onder internationale druk heeft Compaoré geleidelijk een aantal hervormingen ingevoerd, waardoor de politieke oppositie tegen zijn bewind wat meer speelruimte kreeg. Die oppositie voelt zich nu in 2014 sterk genoeg om hem van de macht te verdrijven.

Op dinsdag 28 oktober blokkeerden duizenden jongeren de enige hoofdweg van het land. Honderdduizenden betogers verzamelden zich op het centrale plein van de hoofdstad Ouagadougou. De organisatoren houden het op 1 miljoen betogers (het land heeft 17 miljoen inwoners). De betogingen werden door de politie hardhandig uiteengedreven.

Blaise, dégage!

Overal in het land worden protesten georganiseerd met de slogans ’27 ans, ça suffit’, ‘Judas, libéréz les lieux’, ‘Blaise dégage’ en ‘Article 37 intouchable. (27 jaar is genoeg – Maak plaats, Judas – Blaise, trap het af – Raak niet aan Artikel 37). Artikel 37 is het grondwetsartikel dat de limiet van twee opeenvolgende presidentiële mandaten vastlegt.

In 2011 waren er eveneens zware protesten, waarna de president zich verplicht zag enkele hervormingen door te voeren, de grondwet te wijzigen en het parlement meer macht te geven. De oppositie vond deze aanpassingen echter onvoldoende. Sindsdien bleef het onrustig in het land.

President Compaoré wil grondwetsartikel 37 nu terug laten wijzigen in zijn voordeel. Zestig procent van de bevolking van Burkina Faso is jonger dan 25 en heeft altijd onder Blaise Compaoré geleefd.

• Burkina Faso: Protesters Ask Compaoré to Give up Burkina Faso Reign
• Burkina Faso : manifestation massive contre le régime de Blaise Compaoré
• Political protests turn rough in Burkina Faso

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.