De huidige patstelling tussen de EU en Rusland – door het conflict in Oekraïne – over de levering van gas kan alle kanten uit, van een complete stopzetting van leveringen tot volledige heropening van de pijplijnen, alsof er nooit iets gebeurd was. Er is echter meer aan de hand.

Men mag ervan uitgaan dat de vorige EU-Commissie onder leiding van José Manuel Barroso het terrein heeft geëffend voor Jean-Claude Juncker, die zopas op 1 november zijn taak overnam. Juncker is een traditionele machtspoliticus, 18 jaar eerste minister van het groothertogdom Luxemburg én minister van Financiën – een combinatie die niet ongewoon is in dit kleine landje met 550.000 inwoners, ongeveer de helft van het Brussels Gewest.

Je kan Juncker van heel wat dingen verdenken – zijn jarenlange gulle logistieke steun bijvoorbeeld aan Europese bedrijven om Luxemburgse banken als belastingparadijzen te gebruiken – maar niet dat hij een man van morele of andere standvastige principes zou zijn. Deze kerel zal met evenveel gemak openlijk vijandig staan tegenover Rusland als een totale ommezwaai verdedigen. Hij is bijgevolg de ideale man voor de nabije toekomst.

Koerswijziging in de maak

Politieke conflicten van dergelijke omvang worden natuurlijk niet zomaar beslist door de ene of de andere politieke leider, die toevallig op het juiste ogenblik aan de macht is, zeker niet bij de Europese Commissie. Echter, zijn voorganger kon na al zijn vijandige uitspraken over Rusland en de Europese sancties nooit nog geloofwaardig pleiten voor een andere koers. Juncker kan dit wel, wat nog niet betekent dat hij effectief voor een andere aanpak zal gaan.

In het openbaar zullen de regeringen van de EU-lidstaten het nooit toegeven, maar achter gesloten deuren zijn ze het al enige tijd met elkaar eens dat het conflict in Oekraïne veel verder uit de hand is gelopen dan ze hadden geanticipeerd. Bovendien hebben ze nu wel begrepen dat de grote bondgenoot van over de grote plas hen in een onhoudbare positie heeft gelokt.

In de conferentiezalen van het Berlaymontgebouw, huis van de Commissie, heeft men nu stilaan door dat zij een staatsgreep in Kiev hebben gesteund die een corrupte en onbetrouwbare pro-Russiche oligarchie heeft verjaagd voor een corrupte en onbetrouwbare pro-westerse oligarchie. Nu zitten ze met die ‘eigen’ smeerlappen opgezadeld.

De VS zijn ondertussen best tevreden met de dreigende gastekorten van de komende winter in Brussel en andere Europese steden. Wel, niet zozeer in Brussel zelf, daar gaat men dat niet zo erg voelen. België haalt slechts 40 procent van zijn gas uit Rusland, gas is niet de voornaamste brandstof voor verwarming en er is een reserve van meerdere weken voor noodgevallen.

Maar voor de Baltische staten en Finland (100 procent afhankelijk van Russisch gas), Bulgarije, de Tsjechische Republiek, Slowakije (Meer dan 80 procent) ziet de situatie er niet zo rooskleurig uit. Daar staat tegenover dat er aan de andere kant van het ‘gasspectrum’ ook zeven EU-lidstaten zijn die helemaal geen Russisch gas kopen.

De VS waren altijd al ongelukkig over wat zij zagen als te veel Europese afhankelijkheid van Russisch gas. Wat Washington wil, is meer afhankelijkheid van hen (en vette contracten voor hun schaliegas). Het is te vergezocht om te beweren dat dit de voornaamste reden zou geweest zijn voor de Amerikaanse steun voor de staatsgreep in Kiev, in gang gezet door de afslachting op het Maidanplein. Voor de Amerikaanse regering is dit wel een mooi meegenomen neveneffect van deze crisis.

Compromis

Ik verwacht een of ander compromis in de komende weken dat het conflict in Oekraïne minstens over de winter heen zal trekken. Maar zelfs als (een grote ‘als’) de EU van plan zou zijn definitief te stoppen met de aankoop van Russisch gas, dan nog zou dat maanden voorbereiding en overgang vergen. Ten gronde is het probleem niet die doelstelling zelf maar die onvermijdelijke overgangsperiode die eraan vasthangt. Wanneer je zo afhankelijk bent voor je energievoorziening, zou een dergelijke transitie enorme problemen creëren die zo groot en onvoorspelbaar zijn dat het hele idee van tafel zal worden geveegd.

Als het conflict met Rusland echt alleen maar over gas zou gaan, dan was dit conflict in een mum van tijd opgelost. De geschiedenis leert ons echter dat conflicten nooit te herleiden zijn tot één oorzaak. Voor de rechtstreeks betrokken EU-burgers kan het vooruitzicht op een koude winter zonder verwarming er kil uitzien, er spelen hier andere factoren die veel zorgwekkender zijn.

Koude oorlog, kernoorlog

Amerikaans dissident denker Noam Chomsky heeft al gewaarschuwd dat het huidige agressieve NAVO-beleid ons op de rand van een kernoorlog met Rusland brengt. Zijn analyse is welbekend in progressieve middens en wordt ruim verspreid door alternatieve media.

Henry Kissinger, niet bepaald een gelijkgestemde ziel, keihard Westers supremacist, was voormalig Amerikaans minister van Buitenlandse zaken, verantwoordelijk voor de meest agressieve oorlogen tijdens de Koude oorlog, van Vietnam tot Chili. Dit is een man die meermaals de Sovjet-Unie en China voor schut zette.

Als deze man de aanpak door het westen van de crisis in Oekraïne “een fatale fout” noemt, als hij zegt dat “het nog langer ontkennen van dit gevaar kan leiden tot een tragedie”, dan is dat niet zozeer zorgwekkend maar zonder meer angstaanjagend. De fanatieke Republikeinse meerderheid in beide parlementen van het Amerikaans Congres is dat eveneens.

• Kissinger warnt vor “Neuauflage des Kalten Krieges”
• “The worst-case scenario, of course, would be a nuclear war”

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.