Danny Schechter, pionier van de Amerikaanse alternatieve media, begon als journalist voor een lokale radio in Boston, werd televisieproducer bij de zenders ABC en CNN. Zijn ervaringen met die grote media maakten hem vanaf begin jaren 1980 een van de eerste kritische journalistieke stemmen die voor ‘andere’ media gingen ijveren.

Danny Schechter ging als jonge Amerikaanse student verder studeren in Groot-Brittannië, waar hij aan de London School of Economics in contact kwam met de Britse beweging tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Het enorme verschil tussen de publieke opinie en de manier waarop de media over Zuid-Afrika berichtten, werd een van de onderzoeksthema’s van zijn hele verdere loopbaan.

‘Ontleder van het nieuws’

Terug in zijn geboortestad Boston begon hij het programma The News Dissector bij lokale radio WBCN. Het was ongezien dat een radiostation een programma bracht waarin de nieuwsverstrekking door de media zelf een onderwerp van analyse was. Zonder het goed te beseffen doorbrak Schechter zo een van de grootste taboes van het medialandschap. Ideologische analyse van het nieuws, dat hoorde je niet te doen. Nieuws was immers per definitie ‘objectief en neutraal’. Schechter was de allereerste journalist die vanaf 1971 critici als Noam Chomsky en anderen een stem gaf.

Dankzij het succes van zijn programma, kon hij aanvankelijk de stap zetten naar de grote media. Bij ABC en heel even bij CNN stootte hij echter op de limieten van de kritische journalistiek. Zijn bazen waren geïnteresseerd in zijn succes, maar niet in zijn inhoud. Dat het een niet zonder het ander kan, begrepen ze niet. Over die ervaring schreef hij in 1997 één van zijn twaalf boeken met de programmatische titel The More You Watch, The Less You Know.

Zijn mediakritiek in dit boek – geschreven net voor de doorbraak van het internet – kan je nog steeds toepassen op het huidige medialandschap. “Tv-nieuws gaat over het verkopen van consumptiegoederen – waaronder vooral zichzelf –, niet over het stimuleren van bewustwording … het is nu algemene praktijk geworden dat de media bepalen wat sociaal relevant is of niet, wie waard is om als sociale actor gehoord te worden. Zo wordt het democratisch proces ernstig verstoord… in interview na interview vertelt het nieuwsanker tijdens de voorbereiding telkens hoe hij instemt met je stellingen, waarna hij bij de start van de uitzending naar ‘advocaat van de duivel’-modus overschakelt… de mediabusiness zelf is haast nooit een onderwerp voor de media.”

“Het gebeurt uiterst zelden dat iemand de telefoon oppakt om een of andere producer te zeggen dat hij het nieuws moet ‘aanpassen’. De raad van bestuur faxt haast nooit een bevel naar de nieuwsredactie. Dat hoeft ook niet, want ze werven alleen professionals aan die dezelfde visie op de wereld delen, dezelfde ’taal’ spreken, dezelfde ‘betrouwbare’ bronnen consulteren en hun berichtgeving uit zichzelf al in de ‘juiste’ richting vorm geven.”

“Regelmatige opvolging van nieuws, genuanceerde uitleg of context ontbreekt meestal volledig. Dan is het geen wonder dat de mensen niet wijs geraken uit complexe gebeurtenissen.”

In zijn boek citeerde Schechter een mediastudie van de University of Massachusets tijdens de (eerste) Golfoorlog (1990-1991). Het bleek dat hoe meer mensen exclusief afgingen op televisie voor hun informatie, hoe minder ze begrepen van de oorlog en zijn oorzaken. “Tegelijk hebben net die mensen die uitsluitend televisie kijken zeer uitgesproken meningen over alles en nog wat.”

Schechter zag als producer hoe inhoud het steeds weer moest afleggen tegen vorm en verkoopbaarheid. “De vorm is de inhoud. Mediaformats brengen vooringenomen informatie door geen tijd te laten voor nuance, andere meningen, degelijke uitleg.”

“Tv-nieuws moedigt passiviteit aan, omdat het zelden bericht over wat mensen kunnen doen tegen wat ze te zien krijgen, ze krijgen ook zelden mensen te zien die het systeem proberen te veranderen. Er is geen opvolging, er volgen zeker geen meer diepgaande uitzendingen.”

Amerikaanse mediadominantie

Schechter was een van de zeldzame Amerikaanse journalisten die de negatieve impact inzag van de dominantie van Amerikaanse media. “(Onze berichtgeving) is niet alleen oneerlijk tegenover buitenlanders, ze verhindert ook de kans van Amerikaanse kijkers op een andere kijk op de wereld en op zichzelf.”

Danny Schechter was er echter de journalist niet naar om zich te laten kisten en liet een goedbetaalde baan met zicht op een florissante carrière staan. Hij koos voor het onzekere bestaan van freelance kritisch onderzoeksjournalist, met zijn eigen mediabedrijfje Globalvision. Schechter werd een van de toonaangevende journalisten van de anti-apartheidsbeweging in de VS, maakte documentaires over racisme in de VS, dat hij vergeleek met het racisme in Zuid-Afrika. Zijn laatste boek When South Africa Called, We Answered: How Solidarity Helped Topple Apartheid dat verscheen in januari 2015 ging over hetzelfde onderwerp.

Hij maakte ook documentaires over de desastreuze gevolgen van het kapitalisme in de Derde Wereld en in de arme wijken van de Amerikaanse steden. In 2004 won zijn documentaire over de massamedia WMD: Weapons of Mass Deception nog prijzen op documentairefestivals. Van 1999 tot 2010 was hij tevens ‘blogger-in-chief’ van MediaChannel.org.

Belgisch Congo

Schechter kende ook de Belgische geschiedenis goed. Hij situeert zijn politieke bewustwording zelf in een gebeurtenis in 1961, toen hij negentien jaar oud was. Een aantal Afrikaanse studenten aan zijn universiteit in Boston vroegen zijn medewerking aan een mars om te rouwen voor de net vermoorde Patrice Lumumba, de allereerste premier van het onafhankelijke Congo.

“Die mars ging redelijk kalm door, met Afrikanen in hun eigen klederdracht. Op de voetpaden stonden echter rijen conservatieve, openlijk lachende blanken die pancartes droegen met steun voor ‘Belgian colonialism’ en met spotprenten van blanken die door zwarten in een pot werden gekookt.”

Schechter had nog plannen voor een documentaire film over Belgisch Congo en hoe het vandaag met dit getormenteerde land gesteld is. In december 2009 was hij daarom voor verkennende gesprekken in Kinshasa. Hij leed toen al aan de ziekte die hem op 19 maart fataal is geworden.

Danny Schechter is zelf nooit een icoon geworden. Hij hield zich meer op de achtergrond. Zijn documentaires en boeken blijven een onmisbare bron van inspiratie. Deze man verdient een plaats in het pantheon van echte journalisten, voor wie onderzoeksjournalistiek geen aparte ‘niche’ is, maar de essentie van ‘journalistiek’, de enige echte.

Trailer van Plunder: the Crime of Our Time (2010)

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.