Het bezoek van de Griekse eerste minister Alexis Tsipras aan Russisch president Vladimir Poetin op 8 april werd door de leiders van de EU-instellingen met argwaan afgewacht. Het bezoek is vooral symbolisch, maar er zijn ook een aantal concrete afspraken gemaakt. We spraken erover met Bruno Tersago, onze correspondent in Athene.

In een recente tweet riep Europarlementslid Guy Verhofstadt (Open VLD) de Griekse eerste minister op om niet naar Rusland te gaan ‘omdat de EU er toch is om Griekenland te redden’. “Daar denken de Grieken sinds de voorbije vijf jaar wel anders over”, volgens Bruno Tersago.

“De Griekse media geven zware kritiek op de reis van Tsipras naar Moskou, maar die hebben bij de gewone Griek geen enkele geloofwaardigheid meer. De gewone Grieken bewonderen daarentegen Tsipras voor zijn volharding, al verwachten ze geen wonderen, ook niet na dit bezoek aan Poetin. De Griekse media moeten ondertussen voor het eerst 40 miljoen euro zendtaksen betalen. In feite pakt de regering zo de oligarchen aan, die de media bezitten. Die zijn dus niet geneigd Tsipras enig respijt te geven”

Tsipras heeft altijd gesteld geen geld te zullen vragen. President Poetin bevestigde dat. Stellen dat Tsipras dus van een kale reis terugkomt, is in feite een open deur intrappen. Hij weet immers ook wel dat Rusland daartoe voor het ogenblik de middelen niet heeft. Tsipras heeft echter wel een aantal afspraken gemaakt, die op langere termijn ten goede kunnen komen aan de Griekse economie.

Er werd een principe-akkoord getekend voor het doortrekken van de gaspijplijn Turkish Stream door Griekenland naar Hongarije. Ook Hongarije heeft dat akkoord ondertekend. Dit akkoord gaat lijnrecht in tegen EU-plannen voor een andere pijplijn.

Volgens commentatoren in Brussel is die pijplijn ‘economische onzin’. Niets is minder waar. Het is vooral een zware pretbederver voor een aantal Europese bedrijven die al geïnvesteerd hebben in andere pijplijnen. In Brussel heeft men een ideologische kijk op de zaak. Vrije markt kan zolang het alleen de eigen bedrijven ten goede komt.

Russische investeringen in Griekenland dienen vanuit die visie niet zozeer een lucratief als wel een geopolitiek doel. Dat is zeker zo. Alleen moet men dan wel zo eerlijk zijn te bevestigen dat de EU ook geopolitieke doelstellingen heeft met haar investeringen.

Sancties omzeilen zoals België

Griekenland gaat met Rusland bekijken hoe de Russische sancties – als antwoord op de EU-sancties – tegen de import van fruit uit de EU omzeild kunnen worden met behulp van een wettelijke constructie via een derde land.

“Het gaat dan vooral over de export van Griekse abrikozen naar Rusland. Die zouden via een omweg verkocht worden. Daar zouden heel wat Griekse boeren wel bij varen, want Rusland was hun voornaamste exportmarkt”, volgens Tersago. Erg ongewoon is deze manier van handelen niet. België omzeilt ook de Russische sancties door de zogezegd toegenomen verkoop van peren aan Wit-Rusland.

In de media wordt benadrukt dat Griekenland met dit bezoek zijn historische banden met het eveneens orthodoxe Rusland wil aanhalen. Tsipras had het zelf eerder over de solidariteit met de Grieken in het Oekraïense Mariupol.

“Dat eerste van die pan-orthodoxe solidariteit denken de katholieke/protestantse West-Europeanen graag, maar dat is echt zwaar overroepen. Daar zijn de Grieken noch de Russen mee bezig. De samenhorigheid tussen de nationale orthodoxe kerken wordt in Brussel zwaar overschat. Minder bekend in Brussel maar veel belangrijker is de band die de Grieken voelen met hun etnische broeders in de regio van de Oekraïense stad Mariupol. Dat betekent wel nog iets hier.”

De ‘stad van Maria’ in Oekraïne

In de regio rond Mariupol wonen al meerdere generaties lang etnische Grieken. Alle steden en dorpen in de regio met ‘pol’ hebben een Griekse oorsprong ((het Griekse ‘polis‘ is stad, Mariupol is ‘de stad van Maria’). Daar zijn na de Tweede Wereldoorlog bovendien verzetsstrijders naartoe gevlucht, die werden opgejaagd door de fascistische collaborateurs met de Duitse bezetter. Met behulp van het Britse leger grepen die toen de macht om de democratische oprichting van een linkse regering te verhinderen. “Dat leeft nog zeer sterk in Griekenland. De Grieken hebben dus niet zomaar een heel andere kijk op het conflict in Oekraïne.”

“Voor de extreem nationalistische etnische Oekraïense meerderheid zijn die etnische Grieken geen zuivere Oekraïners, ook al zijn die al generaties lang Oekraïense staatsburgers. Tsipras meent het dus als hij stelt te zullen pleiten voor de opheffing van de Europese sancties tegen Rusland. Dat is meer dan een pose. Of hij daarin zal slagen, is uiteraard bijzonder twijfelachtig. De Grieken vinden van deze regering echter dat ze tenminste probeert een en ander te bewegen. De vorige regeringen deden niet eens de moeite om over al deze zaken hun mond open te doen.”

Eerste minister Alexis Tsipras heeft in Moskou nogmaals verklaard dat Griekenland een soeverein land is dat het recht heeft zijn eigen buitenlands beleid te bepalen. Ook dat is iets waarin hij grondig verschilt van de vorige regeringen. Tsipras richt zich namelijk tot de EU, terwijl de vorige regeringen alleen de Grieken zelf aanspraken, met de vermaning te doen wat hun vanuit ‘Brussel’ werd opgedragen.

Privatiseringen, op de vrije markt?

Rusland heeft van Tsipras ook de toezegging gekregen dat Russische offertes voor de privatiseringen van een aantal belangrijke overheidsbedrijven op gelijke voet zullen worden behandeld als die van Europese bedrijven. Rusland is vooral geïnteresseerd in de haven van Thessaloniki. “Men kan daar in Brussel moeilijk openlijk tegen zijn. Het zou immers radicaal ingaan tegen hun retoriek van de vrije markt, waarbij de hoogste bieder het bod moet winnen”, merkt Tersago op.

Rusland ziet naast die economische voordelen verder de mogelijkheid om militair voet aan de grond te krijgen in Griekenland. Syrië is immers te onstabiel geworden voor het behoud van hun enige militaire basis buiten Rusland. Turkije is ondertussen een onbetrouwbare bondgenoot van de NAVO. Zowel de VS als Rusland hebben dus belangen in de regio die heel anders liggen dan die van de EU-instellingen in Brussel. Het is dus maar de vraag of de EU zijn keurslijf van strakke voorwaarden kan blijven aanhouden.

Griekenland is tot nader order nog altijd een belangrijke NAVO-bondgenoot. De Amerikaanse regering ziet dit alles met lede ogen aan. Voor president Obama wegen vooral de geopolitieke belangen van de VS. Daarom dat hij al meermaals bij de EU heeft aangedrongen om Griekenland wat meer ademruimte te geven.

Tsipras heeft daarenboven de bemiddeling gevraagd van Rusland in de Cypriotische kwestie, niet over het recente financiële dispuut, maar over het oude conflict met Turkije over de kwestie van Turks-Cyprus.

Over Griekenland en zijn nieuwe regering is het laatste woord nog niet gezegd.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.