Op 10 en 11 juni 2015 komen staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten van de CELAC en de EU samen in Brussel om te praten over verdere samenwerking. In de schaduw van deze top gaat ook een ‘Top der Volkeren’ door waar Latijns-Amerikaanse en Europese organisaties elkaar ontmoeten.

De Comunidad de Estados Latinoamericanos y Caribeños (Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische staten) is een organisatie die 33 staten verenigt. Het idee voor een eigen unie naar voorbeeld van de Europese Unie werd gelanceerd met een voorstel op een informele top van de betrokken landen op 23 februari 2010. De officiële oprichting van CELAC volgde op 3 december 2011 in Caracas, de hoofdstad van Venezuela.

Aanvankelijk was CELAC een reactie op de onvrede met de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Deze organisatie werd opgericht in 1948 en had zijn hoofdkwartier in Washington, de hoofdstad van de VS. De OAS is al die jaren een vehikel geweest van de VS om zijn wil aan het continent op te leggen.

Toenemende onmin met de OAS

Op de zesde topconferentie van de OAS in Colombia van 14-15 april 2012 en de zevende topconferentie in Panama van 10-11 april 2015 bleek de gegroeide kloof tussen de VS – met Canada in zijn kielzog – en Latijns-Amerika niet langer besluiten in de weg te staan. In Colombia had de OAS unaniem op de VS en Canada na besloten tot de opheffing van de blokkade van Cuba en zijn herintegratie in de organisatie, de decriminalisering van illegale drugs, de erkenning van de Malvinas (Britse Falklands) als Argentijns territorium. Pogingen van de VS om CELAC te ontkrachten of te omzeilen mislukten.

Ook toen de VS kort voor de laatste OAS-topconferentie alsnog besliste de blokkade van Cuba op te heffen en Cuba op de bijeenkomst toe te laten, heeft CELAC niet aan belang ingeboet. De wil om Latijns-Amerika sociaal, economisch en cultureel te integreren los van de invloed van de VS is onomkeerbaar geworden.

Al is CELAC in eerste instantie ontstaan vanuit deze nieuwe dynamiek van linkse regeringen zoals in Venezuela, Ecuador, Uruguay, Bolivia en in mindere mate Brazilië en Argentinië, toch zijn de nog overblijvende bondgenoten van de VS zoals Chili, Honduras, Mexico, Colombia en anderen met overtuiging mee in de boot van CELAC gestapt. Bij de oprichting van CELAC in 2011 werden de linkse president Chávez van Venezuela en de rechtse president Piñera van Chili de twee eerste covoorzitters.

Reële soevereiniteit

CELAC is met andere woorden symbolisch voor de tanende politieke en economische overmacht van de VS en de wil tot reële soevereiniteit van Latijns-Amerika. Die Amerikaanse overmacht is nog altijd bijzonder groot, maar niet meer van dien aard om nog eenzijdig zijn wil op te leggen. De intentie tot reële integratie los van de VS werd verder benadrukt door het feit dat de overblijvende Britse, Nederlandse en Franse kolonies in de regio werden uitgesloten van lidmaatschap in CELAC.

Voorafgaand aan CELAC waren de voorbije jaren al andere kleinere regionale organisaties opgericht zonder inbreng van de VS (en Canada), zoals Mercosur, Banco del Sur, ALBA, Unasur, Petrocaribe. CELAC is in feite een initiatief om al deze samenwerkingsverbanden te bundelen. (Bovendien is Brazilië, de grootste economische speler van Latijns-Amerika, actief betrokken bij het BRICS-samenwerkingsverband tussen Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika.)

President Morales van Bolivia wond er van bij het begin geen doekjes om: “Een unie van Latijns-Amerikaanse staten is een wapen tegen het imperialisme. Het is noodzakelijk een regionaal orgaan op te richten dat de VS en Canada uitsluit… Overal waar er militaire basissen van de VS zijn die de democratie niet respecteren, overal waar er een politiek imperium is met zijn aftroggelaars en zijn onderdrukking, daar is geen ontwikkeling van dat land. Daar is vooral geen sociale vrede. Daarom is het nu het beste ogenblik voor de eerste ministers van Latijns-Amerika en de Caraïben om deze grote nieuwe organisatie op te richten, zonder de VS, om zo onze volkeren te bevrijden.”

Een Latijns-Amerikaanse ‘EU’

De ambitie van CELAC is zeer groot. In feite streven de betrokken landen de oprichting na van een unie, gemodelleerd naar de Europese Unie. CELAC wil onder meer de Latijns-Amerikaanse samenwerking stimuleren op gebied van handel en infrastructuur.

De lidstaten van de CELAC en de EU zijn reeds een eerste maal samengekomen in de Chileense hoofdstad Santiago op 26 en 27 februari 2013. De tweede topontmoeting CELAC-EU gaat door in Brussel op 10 en 11 juni 2015. Hoewel de CELAC een jonge organisatie met nog relatief zwakke eigen structuren, kan de symboliek van deze topontmoeting tussen de EU en Latijns-Amerika zonder de VS (en Canada) niet onderschat worden. De EU is nu al de grootste investeerder in de CELAC-landen en hun tweede grootste handelspartner.

Top der volkeren

 

In de schaduw van de officiële CELAC-EU-topontmoeting gaat in Brussel op 10 juni 2015 ook een Cumbre de los pueblos(top der volkeren) door. Delegaties van sociale organisaties uit Latijns-Amerika en de EU zullen elkaar ontmoeten in de Passage 44 aan de Kruidtuinlaan. Zij zullen er met elkaar van gedachten wisselen over diverse thema’s als vrede en soevereiniteit, klimaatverandering, vrijhandelsakkoorden, verdere integratie van CELAC, mensenrechten, sociale bescherming en de rol van de massamedia.

’s Avonds sluit deze sociale topontmoeting af met een plenaire zitting waar in een slotakkoord het eindresultaat van de discussies overdag wordt gebundeld. Een aantal staatshoofden van CELAC-landen zal deze slotzitting van de Cumbre bijwonen.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.