In tegenstelling tot heel wat berichtgeving wordt op 10 juni 2015 niet over het TTIP gestemd in het Europees Parlement. Enkel een resolutie over de stand van zaken van de onderhandelingen zal besproken worden. “De onderhandelingen zijn nog aan de gang en zullen waarschijnlijk nog jaren duren”, aldus Belgisch Europarlementslid Kathleen Van Brempt (SP.A)

In de Commissie Internationale zaken (INTA-Commissie) van het Europees Parlement (EP) werd een resolutie goedgekeurd over het TTIP. Deze resolutie is een advies aan de Europese Commissie voor de tiende onderhandelingsronde die in juli 2015 start. Dit advies is – zoals de term aangeeft – niet bindend. Het door de bevolking van de EU-lidstaten rechtstreeks verkozen EP heeft over internationale verdragen enkel een ‘raadgevende’ rol. De Europese Commissie kan die raad volledig negeren.

Sociaal-democraten twijfelen nog

De voor- en tegenstemmers van deze resolutie zijn in feite al bekend. In de INTA-Commissie hebben de aanwezige leden van de conservatieve fractie in het EP (N-VA), van de Europese Volkspartij (EVP, waaronder CD&V en CDH) en van de liberale fractie (met VLD en MR) voor de resolutie gestemd. Voor België waren dat Mark Demesmaeker (N-VA) en Hilde Vautmans (VLD). De groene fractie en de fractie van verenigd links zullen net als in de INTA-Commissie volledig tegen de resolutie stemmen.

Alleen over het stemgedrag van de sociaal-democratische fractie in de plenaire vergadering van 10 juni bestaat nog enige twijfel. Het is nog niet zeker of zij allemaal hun sociaal-democratische collega’s in de INTA-Commissie zullen volgen. (Marie Arena (PS), het enige Belgische lid van de sociaal-democratische fractie in de INTA-Commissie was niet aanwezig bij de stemming in de commissie.)

Er zetelen vier Belgen in de sociaal-democratische fractie van het EP: Kathleen Van Brempt (SP.A), Marie Arena (PS), Hughes Bayet (PS) en Marc Tarabella (PS). Geen van hen verzet zich tegen een vrijhandelsakkoord tussen de VS en de EU op zich. Een en ander is volgens hen nog niet zo dringend.

“Gezien de complexiteit van de behandelde onderwerpen (normen en reglementeringen in heel wat gevoelige domeinen) en de Amerikaanse politieke context (parallelle onderhandelingen over het TPP-verdrag) is het onwaarschijnlijk dat het TTIP-verdrag zal worden afgesloten voor 2017”, aldus Marie Arena. Haar houding en die van haar twee Franstalige PS-collega’s tegenover het TTIP vat zij zo samen: “Handel, ja, maar niet tegen eender welke prijs.”

Voor een TTIP zonder ISDS

De voorbije maanden heeft de sociaal-democratische fractie in het EP gepleit voor een verwijdering van ISDS¹ en Regulatory Cooperation² uit het TTIP-verdrag. De recente resolutie heeft deze twee principes echter terug opgenomen en de sociaal-democraten in de INTA-Commissie hebben ze ook zo goedgekeurd.

Marie Arena verantwoordt dit als volgt: “(Zij) hebben aanvaard een verzwakte resolutie goed te keuren in de INTA-Commissie om in de plenaire vergadering (van 10 juni) alsnog een meerderheid te vinden om ze terug te ‘versterken’ met de steun van links en van gematigde leden van de conservatieve en liberale fracties (in het EP)”.

Marie Arena (PS) en Kathleen Van Brempt (SP.A) hebben een amendement (zie bijlage) op de resolutie ingediend voor de plenaire vergadering van 10 juni.  Daarin bevestigen ze dat ISDS volgens hen geen onderdeel kan zijn van het TTIP-verdrag. Als dat amendement geen meerderheid krijgt op 10 juni zullen zij tegen de resolutie stemmen, zo stellen zij.

Voor de bedrijven is ISDS de essentie

Zelfs als dat amendement het zou halen blijft het zeer twijfelachtig dat de Europese Commissie zich daar aan zal houden. ISDS (en Regulatory Cooperation) zijn niet zomaar onderdelen van het grote geheel van deze vrijhandelsakkoorden. Zij zijn er de kern van. Zonder ISDS hebben deze akkoorden nauwelijks enige zin. Dan kunnen ze evengoed verder met de al bestaande bilaterale handelsakkoorden.

Voorstanders van ISDS wijzen er op dat andere vrijhandelsakkoorden tot relatief weinig disputen hebben geleid én dat de uitspraken van ISDS-vonnissen evenwichtig in ‘beide’ richtingen verdeeld waren. Volgens hen zou ISDS van het TTIP even veel in het voordeel van de EU als van de VS uitdraaien. Dat is om twee redenen een verkeerde voorstelling van zaken.

Eerst en vooral blijkt uit de ervaring met andere akkoorden die ISDS bevatten een zware preventieve ontradende impact op de economische evolutie van een land. Staten gaan geen bestaande sociale wetgeving meer afdwingen omdat ze weten dat ze bij een ISDS-dispuut ongelijk gaan krijgen en zware boetes moeten betalen. Bovendien gaan lidstaten van deze vrijhandelsakkoorden wel twee keer nadenken voor ze nog nieuwe wetten goedkeuren die tegen deze verdragen zouden ingaan.

Bovendien is het fout ISDS voor te stellen als een rechtbank die handelsdisputen ’tussen de VS en de EU’ zou beslechten. Het TTIP is net als de meeste zogenaamde vrijhandelsakkoorden de facto een akkoord over de rechten van investeerders, niet over handel op zich.

Het TTIP is een verdrag dat de bedrijven in de VS en de EU zal voorrang geven op de belangen van de bevolking in de VS en de EU samen. ISDS in het TTIP-verdrag is met andere woorden een mechanisme van de bedrijven tegen de bevolking, niet van de VS tegen de EU.

De handelsstroom tussen de VS en de EU, de twee grootse economieën ter wereld, is nu al de grootste ter wereld en de EU – of liever Europese bedrijven, niet per se de bevolking – wint daar nu al meer bij dan de VS. Waarom dringt de VS daarom dan zo hard aan op een globaal handelsverdrag met de EU?

Het gaat om meer dan ‘vrijhandel’ alleen

De drijvende kracht achter TTIP is inderdaad veel meer de Amerikaanse regering dan de EU. Het antwoord op die vraag ligt eerst en vooral in Latijns-Amerika. President George W. Bush (2001-2009) was de eerste Amerikaanse president die mocht ondervinden dat de golf van nieuwe progressieve regeringen in Latijns-Amerika concrete gevolgen had.

Meerdere pogingen van zijn regering om een globaal vrijhandelsverdrag te sluiten met alle landen van Latijns-Amerika tezamen mislukten. Integendeel, Latijns-Amerika heeft meerdere nieuwe samenwerkingsakkoorden afgesloten waar de VS (en Canada) buitengesloten werden (zie Top CELAC en EU is historische stap). Bovendien heeft het economisch belangrijkste land van het continent Brazilië zich verenigd in een nieuw economisch samenwerkingsverband met Rusland, India, China en Zuid-Afrika (BRICS).

Ondertussen wordt China een steeds belangrijkere economische grootmacht, die zijn invloed uitbreidt in de eigen regio. Om te verhinderen dat de landen aan China’s grenzen nauwer gaan samenwerken wil de VS het TPP-vrijhandelsakkoord (Trans Pacific Partnership) sluiten.

Bovendien, tot voor het conflict in Oekraïne twee jaar geleden werden ook de economische banden tussen de EU en Rusland steeds inniger. De vrees voor een economisch verbond van Europa, Rusland en China (’the Eurasian land mass’) is al een leidraad van het Amerikaanse buitenlandse beleid sinds 1945.

Een tanende grootmacht

Ook al zijn de VS nog lang de sterkste economische grootmacht ter wereld, het land – of liever zijn regering en economische elite – zien hun politieke overmacht over de wereld tanen. Meer en meer worden de VS gedwongen te onderhandelen op voet van gelijkwaardigheid. In feite domineren de VS de wereld enkel nog op militair vlak.

De commerciële drijfveren achter deze vrijhandelsakkoorden moeten daarom niet geminimaliseerd of onderschat worden. De Amerikaanse en Europese bedrijfswereld ziet enorme voordelen in het TTIP-verdrag. Dat verdrag zal het economisch beleid van soevereine staten privatiseren en volledig in handen geven van de grote bedrijven. Investeringen worden daarmee bevrijd van de druk van verkiezingen en democratisch beleidskeuzes.

Ze zijn bovendien rechtstreeks betrokken bij de onderhandelingen met honderden adviseurs, die mee de teksten schrijven samen met de ambtenaren van de Europese Commissie. voor de rest van de samenleving zijn deze teksten geheim. Alleen dankzij WikiLeaks sijpelen delen van de onderhandelde documenten door.

De geopolitieke overwegingen van de VS en hun Atlantische partners zijn echter eveneens een belangrijke drijvende kracht achter TTIP, TPP en andere vrijhandelsverdragen.

1 ISDS (Investor-state dispute settlement) geeft investeerders de mogelijkheid om overeenkomsten met buitenlandse regeringen voor een arbitrageraad te brengen. Het komt er op neer dat investeerders het recht mogen opeisen om wetgeving van een land naast zich neer te leggen en niet toe te passen, wanneer dat de opbrengst van hun investeringen in gevaar zou kunnen brengen. Het gaat daarbij ook over mogelijke verliezen in de toekomst. Door ISDS te aanvaarden verklaren de betrokken staten zich akkoord om de regeling van deze disputen voor te leggen aan een panel van juristen, die niet gebonden zijn aan nationale regels. De nationale handelsrechtbanken hebben hier dan geen enkele bevoegdheid meer over.

2 Regulatory Compensation is het principe dat investeerders kunnen inzage krijgen in de wetgevende plannen van staten, om te kijken hoe die de opbrengsten van investeringen kunnen benadelen. Op die manier wordt de soevereine macht van het verkozen parlement om zelf een economisch beleid uit te stippelen onmogelijk gemaakt en in feite geprivatiseerd. Zowel ISDS als Regulatory Compensation bestaan al in andere vrijhandelsakkoorden. Uit de praktijk blijkt dat ze niet alleen nationale wetgeving over sociale rechten, voedselveiligheid e.d. ondermijnen maar eveneens een ontmoedigende invloed hebben op nieuwe wetgeving. Door het bestaan van beide mechanismes gaan staten hun plannen immers aanpassen. Zo wordt het bijvoorbeeld onmogelijk om nog een alternatief energiebeleid te voeren, omdat energiebedrijven stellen dat hun investeringen in traditionele energie daarmee verlieslatend worden.

Bijlages

• ttip-amendement-arena-en-van-brempt.pdf

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.