Volgens berichten in de Britse pers zou het Zweedse gerecht een aanvraag hebben ingediend om Julian Assange te ondervragen in de ambassade van Ecuador in Londen. Op 20 juni 2015 zal Assange drie jaar in de ambassade verblijven.

Het Zweeds gerecht heeft bijna vijf jaar na de feiten nog steeds geen aanklacht ingediend tegen Julian Assange. De onderzoekrechter wil hem enkel ondervragen om vast te stellen of er al dan niet redenen zouden zijn voor een aanklacht voor seksueel wangedrag (niet voor verkrachting). Een en ander is nog niet bevestigd, maar als de berichten kloppen is dit een complete ommezwaai van de Zweedse overheid over de zaak en een mogelijke doorbraak in de impasse.

Twee klachten

Alles begon vijf jaar terug tijdens een verblijf van Assange in Zweden. Twee Zweedse dames dienden klacht in tegen Assange, die op dat ogenblik in het land verbleef voor een lezingentournee en voor contacten met sympathiserende organisaties en personen. Beide dames begeleidden hem tijdens zijn verblijf in Zweden en dienden klacht in, nadat ze hadden vastgesteld dat Assange met hen beiden tegelijk een seksuele relatie had.

Assange meldde zich vervolgens aan bij de politie, maar die verhoorde hem niet en liet hem weten hem te zullen contacteren. Na een aantal weken wachten is Assange vertrokken naar Londen, nadat hij had verklaard beschikbaar te blijven voor ondervraging. Een eerste Zweedse onderzoeksrechter besliste echter de zaak zonder gevolg te klasseren, omdat de verklaring van beide dames volgens haar te weinig elementen bevatten voor een aanklacht.

Zaak wordt heropend

De hele zaak kwam echter in een stroomversnelling nadat een tweede onderzoeksrechter de zaak opnieuw opende en een internationaal uitleveringsbevel naar Groot-Brittannië stuurde ‘om Assange te horen’ in verband met de verklaringen van beide dames.

Ondertussen was WikiLeaks ter ore gekomen dat in de VS een klacht werd voorbereid tegen Assange voor spionage, op basis van een wet die de doodstraf als mogelijke sanctie bevat. Deze Amerikaanse wet voorziet tevens dat het onderzoek en een rechtszaak achter gesloten deuren gebeuren.

Klokkenluider wordt spion

Groot-Brittannië is de nauwste bondgenoot van de VS en de Britse regering deelt het oordeel van de Amerikaanse regering dat Assange geen klokkenluider maar een spion is. Uitlevering aan de VS vanuit Groot-Brittannië is echter geen optie. Eerst en vooral weigert Groot-Brittannië – net als de meeste EU-lidstaten – uitlevering voor misdaden waar de doodstraf op staat.

Bovendien moeten juridische uitleveringsprocedures in Groot-Brittannië in het openbaar worden gevoerd, heeft de betrokkene recht op verdediging en kan hij tijdens de procedure vrij blijven. Tevens moeten de VS hun argumentatie voor een aanvraag tot uitlevering eveneens openbaar verdedigen en kan de betrokkene daartegen in beroep gaan, wat de eventuele uitlevering opschort.

In Zweden verloopt een procedure voor uitlevering totaal anders. De beschuldigde persoon wordt onmiddellijk aangehouden en incommunicado gehouden tijdens de rechtszittingen over de uitlevering. Argumentatie voor en tegen uitlevering moet volledig achter gesloten deuren en de advocaten van de verdediging mogen niet over de zaak communiceren met de buitenwereld. Een beroep tegen uitlevering schort de uitlevering niet op.

Politiek asiel in Ecuador

Dit alles maakt dat Assange niet langer bereid is met de Zweedse autoriteiten te spreken in Zweden zelf. Hij verzette zich dus tegen de uitlevering. Belangrijk om weten is dat de Britse rechter zich niet uitsprak over de gegrondheid van het verzoek voor uitlevering, maar enkel over de wettelijkheid van de procedure.

Toen duidelijk werd dat Assange ook de beroepsprocedure zou verliezen, heeft hij asiel aangevraagd in de Ecuadoraanse ambassade in Londen. Ecuador was een van de landen die al eerder had laten weten bereid te zijn hem politiek asiel te geven.

Omdat zijn verblijf in de ambassade volgens de Britse rechter een overtreding is van zijn vrijlatingsvoorwaarden om onder toezicht in het land te verblijven, wordt hij nu ook door de Britse autoriteiten vervolgd. Zolang Assange binnen de muren van de ambassade verblijft, wordt hij beschermd door de diplomatieke onschendbaarheid van het gebouw van de ambassade.

Rogatoire commissie

Een en ander blijft verbazen, want de Zweedse autoriteiten hadden evengoed onmiddellijk een verzoek tot ondervraging van Assange kunnen indienen. De Zweedse onderzoeksrechter verklaarde dat Assange ondervragen buiten Zweden ‘niet effectief’ zou zijn. Dat is een bijzonder vreemd argument. Het verhoren van verdachten in het buitenland op beschuldiging van mogelijke misdrijven in het eigen land is immers een courante praktijk.

Er dienen een aantal procedurele regels te worden afgesproken voor het vragende land een ‘rogatoire commissie’ (een ‘vragende commissie’) kan zenden. Wie maakt er deel van uit? Welke vragen zullen worden gesteld, over welke aangelegenheden? Zal het plaatselijke gerecht aanwezig zijn bij de ondervraging? Hoelang zal de commissie in het land blijven? Dit zijn slechts administratieve aangelegenheden, die geen hinderpaal vormen voor de kern van de zaak: het verhoor van de verdachte.

Omdat Assange in een ambassade verblijft, is de zaak iets complexer. Ook het Ecuadoraanse gerecht moet formeel toestemming geven voor een verhoor. Ecuador heeft echter al meermaals laten weten volledig te zullen meewerken met de verzoek tot verhoor van Assange in Londen.

Bericht is nog niet bevestigd

Het is nog niet zeker of de Zweedse aanvraag wel degelijk werd ingediend, maar meerdere Britse bronnen bevestigen het. Als een verhoor van Assange doorgaat, moet het Zweedse gerecht beslissen of er al dan niet een aanklacht wordt ingediend. Assange heeft altijd ontkend strafbare feiten te hebben gepleegd. Volgt er geen aanklacht, dan betekent dat nog niet dat Assange onmiddellijk een vrij man is. Hij wordt nu immers ook vervolgd door de Britse autoriteiten voor het verbreken van de voorwaarden van zijn tijdelijke vrijlating, tijdens het Britse proces over zijn uitlevering aan Zweden.

Op basis van het feit dat hij niet langer vervolgd wordt voor strafbare feiten, kan de Britse justitie dan beslissen Assange buiten vervolging te stellen. Dat kan echter nog problematisch verlopen omdat Assange voor een rechtszaak de ambassade zou moeten verlaten om verhoord te worden in een Britse rechtbank, nog voor die haar vonnis heeft geveld.

Desalniettemin zou een Zweeds verhoor van Assange in de ambassade van Ecuador in Londen een belangrijke eerste stap zijn om zijn uiteindelijke vrijheid te bekomen.

Bronnen:

• Swedish prosecutors plan to question Assange in June or July
• Swedish prosecutors ask to question Assange in London within days

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be