Sinds 2000 woont en werkt Bruno Tersago in Griekenland. Het begon met een blog, enkele artikels op deze site en Bruno werd VRT-verslaggever ter plaatse. “Groeten uit Griekenland” weerlegt de mythes en beschrijft het menselijke drama dat de EU aanricht, ten bate van Franse en Duitse banken, terwijl de Griekse elite ongemoeid wordt gelaten

Reeds op de tweede pagina komt Tersago tot de kern van zijn motivatie voor dit boek: “Dat het grootste deel van de financiële noodhulp naar Duitse en Franse banken gaat, is hier en daar misschien bekend. Dat slechts 11 procent van de grootste noodlening aller tijden naar de Grieken zelf vloeit, is dat veel minder.”

Tersago schreef met ‘Groeten uit Griekenland’ een bundel verhalen van gewone mensen, bedelaars en taxichauffeurs, gepensioneerde artsen die hun praktijk heropenen, zwervers die vijf jaar eerder nog een eigen handelszaak hadden, en van oligarchen die rijker dan ooit worden, van corrupte politici en hun medeplichtigen in Brussel en andere Europese hoofdsteden… “een tableau vivant van een bevolking die gewurgd wordt”.

Ceci n’est pas un derdewereldland

In Griekenland zijn werkloosheidsuitkeringen goed voor 360 euro per maand en beperkt tot twaalf maanden, daarna verval je naar niets, zero. Bovendien, twee jaar nadat je je werk verliest heb je ook geen ziekteverzekering meer.

Cijfers en statistieken, ze komen telkens weer terug, niet in saaie lijsten en droge analyses, maar in de verhalen van mensen als wij, zoals de gepensioneerde Dimitris. Die verzamelt tijdens het seizoen elke dag olijven van de bomen in de stad. Daarmee kan hij zijn pensioen van 450 euro wat verhogen, waarmee hij zijn vrouw en zijn werkloze dochter onderhoudt, die terug thuis is komen wonen.

Antonis heeft helemaal géén werkloosheidsuitkering, nadat hij jaren voor de stad Athene heeft gewerkt. Die had echter ‘vergeten’ zijn sociale bijdragen te betalen. Verhalen volgen van mensen die uit hun huizen worden gezet omdat ze de huur of de hypotheek niet meer kunnen betalen.

“Een en ander is bijzonder cynisch voor een generatie van Grieken die in de jaren 1960 en 1970 is grootgebracht met het idee dat je zeker niet voor de communisten mocht stemmen, omdat die toch alleen maar je huis in beslag nemen.”

Tragisch én cynisch is het verhaal van Yiannis, die de gebouwen van de financiële politie bewaakt, jawel, “de instantie die zwartwerk en belastingontduiking opspoort”. Hij verdient er 520 euro per maand mee en zijn werkgever betaalt géén sociale bijdragen. Dit is ook het verhaal van Niki, die voor een supermarktketen werkt die collectieve arbeidsovereenkomsten heeft afgeschaft.

Tersago vertelt het allemaal zeer sec en dat werkt. De feiten zijn voldoende sprekend. Zo heeft hij het over de vele duizenden die in de winter geen brandstof voor verwarming meer kunnen betalen, omdat de subsidies voor brandstof door de EU werden afgeschaft. Je komt het werkwoord ‘afschaffen’ regelmatig tegen doorheen alle verhalen in dit boek.

Een Griekse tragedie

In 2005 had Griekenland een van de laagste zelfmoordcijfers ter wereld. Sinds het begin van de crisis is dat compleet veranderd. Jongeren zien geen perspectief meer in hun eigen land. “Schattingen gaan uit van ongeveer 120.000 nieuwe migranten sinds 2010.

Studie na wetenschappelijke studie toont ondertussen aan dat het austeriteitsbeleid uitsluitend focust op sociale inleveringen en de economische elite van het land buiten schot laat. Dit kon niet anders dan leiden tot de huidige menselijke catastrofe. Toch blijft de EU onverminderd doorgaan en dezelfde eisen stellen, die niet werken. Ondertussen verglijdt de openbare gezondheidszorg in Griekenland naar die van een derdewereldland, mét goedkeuring van ‘Brussel’.

De vorige Griekse regering reageerde ‘gepast’ op de nieuwe ellende en miserie in de openbare hospitalen. “De Griekse Raad voor Radio en Televisie (beval) in januari 2013 aan de massamedia om geen beelden van ellende meer te tonen op straffe van een boete”.

OK, dat is niet helemaal fair. Die regering heeft wel degelijk inspanningen gedaan om de gezondheidszorg te verbeteren … voor buitenlanders met financiële middelen. Privé-ziekenhuizen hebben immers veel Griekse patiënten verloren, die zich dat niet meer kunnen veroorloven en naar de slecht uitgeruste openbare ziekenhuizen moeten. Om de privé-ziekenhuizen te ‘helpen’ heeft de regering dus beslist om het medisch toerisme te stimuleren.

Politiek kliëntelisme en corruptie

Bruno Tersago schuwt ondertussen de zelfkritiek niet. Er is inderdaad heel wat verkeerd gelopen in Griekenland in de jaren voor 2008. Zo liep het platteland leeg omdat politici kwistig banen uitdeelden bij de overheid in de hoofdstad.

De corruptie is een rot dat alle lagen van de bevolking treft. Er zijn echter belangrijke morele verschillen.Voor de mensen onderaan de sociale ladder – het grootste deel van de bevolking – is corruptie een overlevingsstrategie, het verschil tussen armoede en net nog rondkomen.

Voor ‘Zij’ aan de top is corruptie echter de brandstof van de machine, die hen al rijk maakte voor de crisis. Sinds de crisis draait die machine even goed door, soms zelfs sneller dan tevoren. Tersago vertelt ook het verhaal van die andere Grieken, met hun cijfers, hun statistieken. Zij komen ruim aan bod in het tweede deel van het boek, kortweg getiteld ‘Zij’.

Cadeau’s van de kolonels

De EU heeft nog steeds niet geëist om de belastingvrijstelling van de scheepsreders af te schaffen. “De overeenkomsten die zijn aangegaan in de periode van 21 april 1967 tot 23 juli 1974 (de periode van het fascistische kolonelsregime) en die de scheepseigenaars vrijstelden van belastingen, blijven van kracht.”

De verwevenheid van politiek en zakenwereld is zo innig dat je eigenlijk niet van aparte sferen kan spreken. Tersago geeft er een uiterst gedetailleerd verslag van, dat leest als het vlot geschreven rapport van een onderzoeksrechter. Geen details daarover in deze recensie, lees hier slechts deze namen: Melissanidis, Marinakis, Kyriakou, Vardinoyiannis, Bobolas, Psycharis, Alafouzos en ontdek hun verhaal in het boek. Laat hun ‘cijfers’ bezinken. Dit is geschreven door iemand die Griekenland door en door kent.

Belastingontduiking: een nationale sport

In Griekenland is rondlopen met hopen cash geld blijkbaar nog steeds normaler dan bankkaarten gebruiken. Eenvoudige zaken zoals privé-zwembaden opsporen om zwartgeldcircuits en belastingfraude te ontdekken, het lijkt een makkie. Niet in Griekenland. Dit land heeft een kadaster van de grondeigendom dat sinds 1970 niet meer is geactualiseerd. In feite heeft het land geen kadaster die naam waardig.

Artsen geven 5000 euro inkomsten aan bij de belastingen, maar wonen en werken wel in de dure wijken van de stad en rijden er ostentatief met een Porsche Cayenne (de goedkoopste versie kost je 86.000 euro).

Tussendoor haalt Tersago een politieke mythe van een heel andere orde onderuit. De PASOK is een van de twee traditionele partijen die samen met de conservatieve Nieuwe Democratie (ND) alternerend aan de macht was sinds de val van de dictatuur in 1974.

PASOK is de Griekse afkorting van ‘Panhelleense Socialistische Beweging‘. “Veel binding, laat staan voeling, had Andreas Papandreou (oprichter van PASOK en vader van Georgos Papandreou) niet met andere socialistische partijen in Europa. Vele Griekse analisten beweren zelfs dat hij niet eens wist wat socialisme precies betekende.”

Het privatiseren van hemel en aarde

Het hoofdstuk ‘Bezetting’ gaat niet over de Tweede Wereldoorlog. “Dit is het verhaal van enkele anonieme boekhouders die uit hun vliegtuig uit Brussel stapten en de economie van een soeverein land overnamen … dit is ook het relaas van politici die de tekst (van het Memorandum dat de voorwaarden van de leningen vastlegt, nvdr) van meer dan vierhonderd pagina’s goedkeurden zonder hem te lezen, van het privatiseren van hemel en aarde, en van een bevolking die wordt uitgehold als een mergpijp.”

Dat van die politici mag je letterlijk nemen: “Zo vertelde toenmalig minister van Openbare Orde Chrysochoïdis, die het Memorandum mee moest uitvoeren, op televisie dat hij de tekst had ondertekend zonder hem te lezen.”

Het resultaat van de Europese ‘besparingen’ is hallucinant. Dit boek lezen is zelf voor de reeds geïnformeerde lezer confronterend. Hoe is dit kunnen gebeuren, zonder dat wij daar hier tegen protesteerden?

Wat Tersago beschrijft is niet meer of niet minder dan de afschaffing van de democratie en zijn grootste historische verwezenlijking, de sociale welvaartsstaat – ‘democratie’ en ‘sociaal’, ironisch genoeg zijn dat Griekse woorden (net als ‘ironie’).

Het is nochtans niet dat dit werd doodgezwegen. De protesten van de Griekse bevolking op het Syntagmaplein en de brutale repressie in Athene gingen de wereld rond.

In zijn boek neemt Tersago ook de tijd om allerlei wilde verhalen over Griekenland en de Grieken te weerleggen. Zo zouden Grieken massaal geen tol betalen op de autostrades. Dat klopt. Alleen is er meer aan dat verhaal, die deze burgerlijke ongehoorzaamheid in een ander daglicht stelt.

De Grieken moeten betalen voor subsidies die de privé-bouwbedrijven krijgen om nieuwe wegen te bouwen. Die tolwegen worden echter zo gebouwd dat er geen alternatieve wegen zijn. Op heel wal plaatsen is de tolweg de enige verbindingsweg.

Mensen moeten dan zelfs tolwegen nemen voor korte lokale afstanden, om naar de supermarkt te gaan of de kinderen van school te halen. De opbrengst van de tol gaat bovendien niet eens naar het onderhoud van die wegen. Het staat letterlijk in de privatiseringscontracten dat de nieuwe eigenaars vrij beslissen wat ze met de tolwinsten doen.

Wanneer de overheid beslist om subsidies te geven aan de bedrijven om mensen aan te werven, gaan die bedrijven vervolgens over tot het aanwerven van personeel zonder loon. Dat hoeft niet, vinden ze, want ze hebben toch de overheidssubsidie al. Dat wordt niet bestraft. Je aanwerving weigeren om die reden daarentegen, dat kan niet. Dan verlies je alle sociale rechten, hoe karig die ook zijn.

Syriza of extreem-rechts

Bij al die miserie blijven de Grieken allerminst passief. Boerenmarkten, gemeenschappelijke keukens, ruilbeurzen, herstelateliers, de Grieken zetten het systeem een neus en behelpen zich. Er is zelfs een ’time bank’ waar mensen ’tijd’ die ze voor elkaar aan iets besteden met elkaar kunnen uitwisselen. Failliete bedrijven worden in zelfbeheer verder gezet.

Daar staat tegenover dat grote buitenlandse mijnbouwbedrijven met Europese goedkeuring hun winsten versluizen naar andere EU-lidstaten, waar ze minder of geen belastingen betalen.

Het boek eindigt met een overzicht van uiterst rechts in Griekenland en Tersago waarschuwt: als Syriza mislukt, dan is de kans groot dat extreem-rechts de volgende verkiezingen wint.

“Als dit boek bijdraagt tot het creëren van een begin van begrip, dan is mijn opzet in ieder geval geslaagd.”

Daar is Bruno Tersago met ‘Groeten uit Griekenland’ in geslaagd. Wie dit boek leest kan niet langer onwetendheid veinzen over de humanitaire tragedie die de Griekse bevolking overkomt. Wie dit boek leest en toch blijft vasthouden aan het neoliberale beleid van de Europese instellingen bekent definitief kleur: meer voor ons, niets voor de rest.

Heel veel zal afhangen van de steun en solidariteit die de Grieken krijgen van onderuit, niet van de EU-regeringen maar van de EU-burgers. Om die solidariteit te kunnen mobiliseren is in de eerste plaatse andere informatie nodig dan wat we dagelijks in de mainstream media lezen, horen en zien. Dit boek is een uiterst belangrijk wapen in die strijd voor een ander Europa.

Met Bruno Tersago ter plaatse hebben Vlaanderen en Nederland de unieke inkijk van een ‘Griek’ in Griekenland, die zelfs de meest ervaren ‘buitenlandcorrespondent’ niet kan evenaren. Hij schrijft bovendien heel vlot. Geen droge analyse maar menselijke verhalen met cijfers en statistieken.

Dit boek dient vertaald te worden in het Frans, het Engels, in alle talen van de EU. Ook in het Grieks.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.