Het Europees Parlement heeft zijn advies aan de onderhandelaars van de Europese Commissie over het TTIP-handelsverdrag goedgekeurd met een ruime meederheid. Een compromis over het ISDS-mechanisme werd zo vaag opgesteld dat de onderhandelaars er alle kanten mee uit kunnen.

Tussen de debatten door over de Griekse crisis heeft het Europees Parlement ook gestemd over het rapport van de parlementaire Commissie Internationale Zaken (INTA-Commissie) inzake het vrijhandelsakkoord TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) met de VS. Die stemming was oorspronkelijk gepland voor 10 juni 2015 maar werd toen uitgesteld.

De campagne van de civiele maatschappij tegen dit verdrag, meer bepaald tegen het ISDS-mechanisme¹ in dit verdrag, neemt toe. Maar de conservatieve fractie (waarvan de N-VA lid is) blijft volledig achter dit verdrag staan, samen met de fractie van de Europese Volkspartij (waar CD&V en CDH bij horen en de liberale fractie (met VLD en MR).

Campagne tegen het TTIP neemt toe

Maar de sociaal-democratische fractie (S&D) geraakt steeds meer verdeeld onder invloed van deze publieke campagne. Waar de S&D-fractie aanvankelijk van plan was samen met de andere drie grote fracties het TTIP-verdrag als een routinezaak te laten passeren, beginnen een toenemend aantal leden van de fractie van mening te veranderen onder druk van hun nationale kiezers.

Ook de Belgische leden van de sociaal-democratische fractie hebben geleidelijk hun standpunt gewijzigd. Zij scharen zich nu achter het idee van een TTIP zonder ISDS. Op 10 juni 2015 kon de voorzitter van het Europees Parlement, de Duitse sociaal-democraat Martin Schulz, niet anders dan vaststellen dat het rapport van de INTA-Commissie – dat openlijk pleitte voor het behoud van ISDS in het verdrag – niet éénstemmig zou worden goedgekeurd door zijn eigen fractie.

Daarom liet hij op 10 juni de stemming uitstellen en werkte hij een compromis. Dat compromis blijft bijzonder vaag over de aard van het toekomstig ISDS-mechanisme in het verdrag: “… het ISDS-systeem vervangen door een nieuw systeem voor het oplossen van handelsdisputen tussen investeerders en staten … waar mogelijke zaken worden behandeld … door openbaar aangestelde, onafhankelijke professionele rechters … en waarin een beroepsprocedure voorzien is.” Hoe dat precies in zijn werk moet gaan, wat bijvoorbeeld een ‘professionele rechter’ is, wordt volledig in het vage gelaten.

De Belgische sociaal-democraten Kathleen Van Brempt (SP.A), Marie Arena (PS), Hughes Bayet (PS) en Marc Tarabella (PS) hebben op 8 juli ook tegen dit compromis gestemd. De bedoeling van het uitstel van Schulz, om terug eenstemmigheid te bekomen in de eigen politieke fractie is daarmee mislukt. Ook Nederlandse leden van de PvdA hebben tegen gestemd.

Vrijblijvend advies

Het nu goedgekeurde advies aan de Europese Commissie is niet bindend. Het staat de onderhandelaars nog steeds vrij er geen rekening mee te houden. Daar de onderhandelingen volledig achter gesloten deuren gebeuren is er geen enkele manier waarop het Europees Parlement kan controleren in hoeverre met zijn advies rekening werd gehouden.

Het is dus perfect mogelijk dat de Europese Commissie na het vastleggen van een TTIP mét ISDS naar het parlement komt met de uitleg dat het weglaten van ISDS voor de VS onaanvaardbaar was. Hoeveel inspanningen de Europese onderhandelaars daar al dan niet voor zullen gedaan hebben, valt niet te controleren. Afgaande op de lekken – vooral dankzij WikiLeaks en de organisatie Corporate Europe Observatory – blijkt eerder het tegendeel waar te zijn.

Op maandag 6 juli kwam uit dat de Europese regelgeving voor genetisch gemanipuleerde organismen (ggo) wel deel zou uitmaken van dit verdrag, in weerwil van wat de Europese commissie eerder had beweerd. In werkelijkheid blijken de Europese onderhandelaars druk te overleggen met de biotech-industrie om in het TTIP voorzieningen op te nemen die de bestaande Europese ggo-rgelgeving zullen omzeilen (zie TTIP: nieuwe ggo’s zijn geen ggo’s meer).

Bedrijven versus overheden

Het TTIP wordt steevast voorgesteld als een verdrag tussen de EU en de VS. In werkelijkheid is dit een verdrag dat volledig achter gesloten deuren wordt onderhandeld en uitgeschreven tussen aan de ene kant de bedrijven (Amerikaanse en Europese samen) en de overheden (VS en EU samen) aan de andere kant. De civiele maatschappij wordt volledig buiten deze onderhandelingen gehouden.

1 ISDS (Investor-state Dispute Settlement) geeft investeerders de mogelijkheid om overeenkomsten met buitenlandse regeringen voor een arbitrageraad te brengen. Het komt er op neer dat investeerders het recht mogen opeisen om wetgeving van een land naast zich neer te leggen en niet toe te passen, wanneer dat de opbrengst van hun investeringen in gevaar zou kunnen brengen. Het gaat daarbij ook over mogelijke verliezen in de toekomst. Door ISDS te aanvaarden verklaren de betrokken staten zich akkoord om de regeling van deze disputen voor te leggen aan een panel van juristen, die niet gebonden zijn aan nationale regels. De nationale handelsrechtbanken hebben hier daar geen enkele bevoegdheid meer over.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.