Terwijl de Griekse crisis zich verder sleept, woedt nog een andere crisis aan de grenzen van de EU. De burgeroorlog in het oosten van Oekraïne gaat onverminderd door, de regering in Kiev zit sociaal-economisch aan de grond en één jaar na het neerschieten van Malaysia Airlines MH17 is er nog steeds geen zicht op de waarheid.

Het einde van de Griekse crisis is nog lang niet in zicht. Ondertussen is er veel minder aandacht voor een andere crisis, die potentieel nog gevaarlijker is voor de politieke stabiliteit in de EU dan wat zich in Athene afspeelt. Ook al komt Oekraïne voor het ogenblik nauwelijks in het nieuws, de situatie ter plaatste escaleert immers steeds verder.

Pravy Sektor

Extreem-rechts zegde recent zijn steun aan de regering in Kiev op en heeft net als twee jaar terug een aantal regeringsgebouwen bezet in steden in het westen van Oekraïne, aan de grens met Slovakije en Hongarije. Daarbij werden plaatselijke politici, die de regering in Kiev steunen, opgepakt en mishandeld.

De bekendste extreem-rechtse organisatie Pravy Sektor eist meer inspraak in de regering, meer subsidies en een hardere aanpak van de rebellie in het oosten (zie Extreem-rechts leider wordt militair adviseur regering Oekraïne). De organisatie eist bovendien een anti-Europese nationale revolutie.

Ondertussen zit de regering in Kiev financieel aan de grond. Door de burgeroorlog in het oosten kan de regering geen beroep doen op de steenkoolvoorraden van de Donbass-regio. Die wordt door het etnisch Russische Oekraïense verzet – met  ‘verborgen’ steun van Rusland – bezet, omdat dat verzet de legitimiteit van de regering in Kiev weigert te erkennen. Dat verplicht Kiev om zijn aankopen van steenkool in het buitenland te doen. Daar moeten ze veel duurdere marktprijzen voor betalen.

Burgeroorlog gaat door

Voor die burgeroorlog was de voorbije maanden omwille van de crisis in Griekenland nauwelijks aandacht. Nochtans wordt het vredesbestand van Minsk zowat dagelijks geschonden en vallen er voortdurend slachtoffers. De OSCE Special Monitoring Mission to Ukraine  van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE – Engelse afkorting OSCE) publiceert op geregelde tijdstippen de stand van zaken. In de recente periode stelde de organisatie nog meer dan 50 schendingen van het bestand vast.

Het verzet in het oosten heeft alle belang bij een status quo van de situatie. Voor de regering in Kiev geldt echter het omgekeerde. Hoe langer het bestand duurt, hoe definitiever de afscheiding van de Donbass wordt, hoe beter de ‘regering’ van het verzet zich kan organiseren en vestigen. De regering in Kiev wil dus af van het bestand, dat hen werd opgelegd door de VS en de EU. Het is daarom ook logisch dat de schendingen grotendeels provocaties zijn van het officiële Oekraïense leger.

Die schendingen krijgen nauwelijks of geen aandacht. Wanneer vanuit de opstandige Donbass wordt gereageerd en er aan de zijde van de regering in Kiev slachtoffers vallen wordt dat even nieuws. De manier waarop de schendingen van het vredesbestand in Oekraïne worden weergegeven, volgt een bijna identiek patroon als de berichtgeving over de blokkade van Gaza. Tientallen dagelijkse schendingen door het Israëlisch leger blijven onopgemerkt, terwijl elke schending door het Palestijns verzet in Gaza onmiddellijk nieuws wordt.

Sociale onrust

Er is ook zo goed als geen aandacht voor de onrust in de rest van Oekraïne zelf. De sociale protesten tegen het harde sociale inleveringsbeleid worden steeds bitsiger en talrijker. Deze anti-regeringsprotesten zijn er niet uit sympathie voor de burgeroorlog in het oosten, maar hebben alles te maken met de maatregelen die de regering neemt om zowat alle vormen van de bestaande sociale bescherming af te schaffen. Het IMF legt zware voorwaarden op voor zijn leningen aan de Oekraïense regering (zie De andere oorlog in Oekraïne. IMF tegen de volledige bevolking).

Net als in Griekenland komt er ondertussen niets van de beloofde verbetering van de economische toestand. Water werd in 2015 71 procent duurder, de prijzen van voedsel, transport en geneesmiddelen zijn met 50 procent gestegen en aardgas, de voornaamste bron voor verwarming en koken in de steden, is met 285 procent gestegen, een bijna vervierdubbeling.

Het Oekraïense leger heeft om gelijkaardige redenen te kampen met desertie. Steeds meer jonge Oekraïeners weigeren te gaan vechten in het oosten. Dat heeft evenmin iets te maken met enig meevoelen met de rebellen in het oosten. Zij hebben eerder andere zorgen aan het hoofd, zoals overleven in een economie die hen geen enkel perspectief meer biedt. Een voorstel voor een wet om desertie met executie te bestraffen werd onder Europese druk afgevoerd.

Monsanto en co

De uitgestrekte landbouwgebieden in het westen van Oekraïne, ooit de graanschuur van de Sovjet-Unie en tot voor kort bijna volledig collectief bezit, wordt zowat volledig voor een appel en een ei uitverkocht aan grote bedrijven zoals Monsanto (zie Monsanto koloniseert Oekraïne met steun van de EU). Dat zal in de komende jaren onvermijdelijk tot een grote leegloop van het platteland leiden.

Een nieuwe vluchtelingenstroom valt in de komende maanden en jaren niet uit te sluiten. Oekraïeners hoeven immers slecht de grens met Polen, Slowakije, Hongarije en Roemenië – allemaal EU-lidstaten – over te steken. De Oekraïense grenswacht is berucht voor zijn corruptie en incompetentie.

MH17

Er is evenmin vooruitgang in het onderzoek naar de vliegramp van 17 juli 2014. Op 17 juli 2015 is het één jaar geleden dat boven het oosten van Oekraïne, midden in het conflictgebied van de burgeroorlog, vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd neergeschoten, waarbij alle 283 passagiers en 15 bemanningsleden om het leven kwamen.

Eén jaar later – een normale gemiddelde periode voor onderzoek van luchtvaartrampen – is het onderzoek naar de feiten nog steeds niet afgerond. De definitieve en volledige resultaten van dat onderzoek zullen waarschijnlijk nooit bekend raken. Het is immers onder een negatief gesternte gestart, dat de objectiviteit en neutraliteit van het onderzoek zwaar hypothekeert.

Nederland, België, Oekraïne en Australië, de vier landen die samen het onderzoek voeren, hebben vanaf de eerste dag weinig animo betoond om naar de werkelijke daders te zoeken. Van bij het begin werd immers de these van het Russische bevel om het toestel neer te schieten als de enige mogelijke naar voren geschoven.

Als dat inderdaad zo zou zijn, is het dan ook zeer bevreemdend dat de vier landen van het onderzoeksteam een akkoord hebben gesloten om elk deelnemend land afzonderlijk het recht te geven om de geheimhouding van delen van of het geheel van de onderzoeksresultaten geheim te houden (zie Regering Nederland: akkoord over onderzoek MH17 blijft geheim).

Als de schuld toch volledig bij de vijand ligt, in casu Rusland, zou men er eerder van uitgaan dat het onderzoek naar een zo snel mogelijke openheid van de bewijzen zou streven. Het enige land van de vier dat bij die geheimhouding baat kan hebben is Oekraïne zelf.

Een jaar na de feiten blijven de mogelijke hypothesen over wat precies gebeurd is dezelfde. Geen enkele ernstige hypothese gaat uit van een moedwillige beslissing. Meer dan waarschijnlijk gaat het om een vergissing van onvoldoende getrainde rebellen, die een militair toestel van het Oekraïense leger wilden treffen.

Oorlogsmisdaden

Als dat inderdaad is wat gebeurde, waarom dan niet snel volledige openheid van de bewijzen geven? Ook het per vergissing neerschieten van een passagiersvliegtuig blijft immers een zware oorlogsmisdaad. Er is echter meer. Meer dan waarschijnlijk wilden de rebellen een militair toestel van het Oekraïense leger treffen dat in het kielzog van het burgertoestel vloog om zich zo te verbergen op de radar.

Een militair toestel heeft een waarschuwingssysteem aan boord tegen inkomend geschut. Een passagiersvliegtuig heeft dat uiteraard niet en maakt bij een aanval geen schijn van kans. Een militair piloot die in een conflictgebied vlakbij een burgertoestel gaat vliegen – al dan niet op hoger bevel – neemt bijgevolg een bewuste beslissing om een onschuldig en ongewapend burgertoestel in groot gevaar te brengen. In het kielzog vliegen van burgertoestellen is juist daarom in alle omstandigheden verboden voor militaire toestellen (enige uitzondering is een openlijke bewakingsopdracht, waar de burgerpiloot van op de hoogte is).

Het volgen van een burgertoestel door een militair toestel in een gevechtssituatie is met andere woorden eveneens een oorlogsmisdaad. De kans is groot dat een degelijk, volledig en objectief onderzoek een gedeelde verantwoordelijkheid zou vaststellen. Dit betekent niet dat dit inderdaad is wat er gebeurde. Alle hypothesen liggen nog steeds open.

Medeplichtige media

Het Nederlands onderzoeksteam dat voor de vier betrokken landen het onderzoek uitvoert, verspreidt ondertussen regelmatig berichten die de these van rechtstreekse Russische verantwoordelijkheid als een evidentie voorstellen, zonder dat concrete bewijzen volgen. Eén medium lanceert een gerucht, dat dan wordt herhaald en door de herhaling een aura van feitelijkheid krijgt. Dat wordt telkens als een primeur voorgesteld, zoals dit bericht van CNN op 15 juli 2015. Daarin wordt geen enkel nieuw element of bewijs geciteerd, maar worden wel allerlei dingen gesuggereerd.

Dat CNN-bericht werd overgenomen in onder meer De Standaard van 15 juli 2015:“… (in het rapport) zou staan dat pro-Russische rebellen verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van vlucht MH17. Dat zegt CNN op basis van een anonieme bron die het rapport heeft gezien… Volgens een van hen voert het rapport bewijzen op die erop wijzen dat pro-Russische rebellen verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines”… “In het honderden pagina’s dikke document staat een minutieus verslag van de crash. Daarbij wordt onder andere verduidelijkt welk type luchtdoelraket is afgevuurd, vanuit welk gebied dat is gebeurd, en wie toen dat gebied onder controle had”… “De OVV (het onderzoeksteam, nvdr) wil zelf voorlopig niet reageren op het bericht. Het definitieve rapport wordt pas verwacht in oktober 2015.”  

De titel van het artikel ‘Onderzoeksrapport: pro-Russische rebellen haalden vlucht MH17 neer‘ geeft de indruk dat dit een citaat is. In het artikel blijkt het echter om een stelling te gaan van een anonieme getuige die naar eigen zeggen “het rapport heeft gezien” en die stelt dat in het rapport “zou staan dat pro-Russische rebellen verantwoordelijk zijn…”

Tegenover deze versie staat die van de Russische media, die aan dezelfde ziekte lijden, zij het in de andere richting. Elke hint naar enige Russische betrokkenheid bij de gebeurtenissen in Oekraïne – waaronder de crash van de MH17 – wordt of weg gecensureerd of volkomen verdraaid weergegeven.

Er is echter een belangrijk moreel verschil tussen beide mediaversies. Rusland is niet bepaald een functionerende democratie. Dissidente media en journalisten kunnen hun baan verkiezen, worden fysiek bedreigd of riskeren het voortbestaan van het eigen medium. Hun instemming met de ‘juiste’ versie gebeurt met andere woorden onder druk van het regime. Dat excuus hebben westerse media niet. Hun instemming met pro-westerse eenzijdigheid gebeurt vrijwillig.

De nabestaanden van de slachtoffers verdienen meer dan ooit het kennen van de volledige ongefilterde waarheid en de vervolging van de echte daders. Het ziet er voorlopig echter niet naar uit dat de vier regeringen betrokken bij het onderzoek dat als hun prioriteit zien.

Geen nieuwe Oranje Revolutie

Wat begon als oprecht volksverzet tegen een verrot en corrupt regime is ontaard tot een toestand die voor de gewone Oekraïeners nog veel slechter is dan ooit tevoren, sinds het land in 1991 onafhankelijk werd.

De EU heeft met zijn eenzijdige steun aan de huidige regering in Kiev meer gekregen dan het voorzien had toen onder meer Verhofstadt werd uitgezonden om naast extreem-rechtse leiders op het podium te gaan staan.

Wat oorspronkelijk door de EU, de NAVO en de VS was ingeschat als een herhaling van de Oranje Revolutie van 2004 is ontaard tot een gevaarlijke conflicthaard aan de grenzen van de EU. De EU staat voor heel wat meer problemen dan alleen maar de Griekse crisis.

• Ukrainian far-right group claims to be co-ordinating violence in Kiev
• Ukraine clashes raise questions over Right Sector militia
• Thousands of Ukrainians protest Kiev regime’s draconian utility price hikes
• First on CNN: Sources say MH17 report blames Russian missile for shooting down plane
• ‘Onderzoeksrapport: pro-Russische rebellen haalden vlucht MH17 neer’
• Voorlopig rapport van het Nederlands onderzoeksteam van september 2014

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.