Sinds eind mei 2015 komen elke vrijdag duizenden Hondurezen op straat in de hoofdstad Tegucigalpa en vijftig andere steden. Velen dragen fakkels. De betogers eisen de oprichting van een internationale commissie die een einde maakt aan de corruptie in het Centraal-Amerikaanse land, naar het voorbeeld van Guatemala, waar in 2007 een gelijkaardige commissie van start ging.

Grootste corruptiezaak in 50 jaar

Een nieuwe burgerbeweging, die zich de Oposición Indignada (verontwaardigde oppositie)  noemt, wordt aangevoerd door jonge indignados en brengt mensen van alle leeftijden samen, vooral uit de middenklasse.

De rechtstreekse aanleiding voor het protest is de ontdekte fraude van 200 tot 300 miljoen euro in het Instituto Hondureño de Seguridad Social (IHSS – Hondurese Instituut voor Sociale Zekerheid).

Volgens het onderzoek liet het IHSS patiënten betalen voor vervallen medicijnen, zijn er apparaten voor te hoge prijzen aangekocht en werd geld afgeleid naar de laatste presidentscampagne van de rechtse Partido Nacional (PN), die sinds 2010 aan de macht is. Het gaat om de grootste corruptiezaak van de laatste vijftig jaar in Honduras.

Gestorven familieleden

De Hondurezen zijn vooral boos omdat het hier over de openbare gezondheidszorg gaat en de openbare ziekenhuizen al jaren met een tekort aan medicijnen kampen. “We hebben allemaal vrienden van wie familieleden gestorven zijn omdat er een tekort aan medicijnen is. Dat verenigt ons,” zegt de 27-jarige Gabriela Blen, een van de oprichters van Oposición Indignada. “Via de sociale media vertelden we elkaar dat we hier niet onverschillig konden bij blijven. Zo ontstond het idee om fakkeltochten te organiseren.”

Aanvankelijk was hun aanhang beperkt. “We betoogden met nauwelijks vijftig tot honderd mensen voor het kantoor van de IHSS. “”Zie ze daar lopen, die gekke jongeren, zeiden ze. Maar nu, als bij wonder, is alles veranderd. Elke vrijdag zijn we met duizenden. We manifesteren met fakkels, vreedzaam, om te eisen dat er gerechtigheid komt, dat er een einde komt aan de straffeloosheid.”

Aanvankelijk zwegen de Hondurese media over het protest maar door de groeiende opkomst berichten zij nu ook over het protest, al doen ze vooral hun best om het te marginaliseren en in diskrediet te brengen.

Internationale bemiddeling

De regering stelde ondertussen een strijdplan voor tegen straffeloosheid en corruptie, maar daarin is geen sprake van een internationale commissie. De indignado’s wijzen het voorstel daarom af. Ze willen pas praten met de regering als er een internationale commissie komt. Ze vroegen al de steun van de VN en de VS voor de oprichting van zo’n commissie.

De president heeft nu de bemiddeling van de VN en de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) gevraagd. De VN stuurden al een verkennende missie. Over enkele weken volgt een rapport. Ook de OAS gaat in op de vraag.

Geld voor eigen verkiezingscampagne

Het is president Juan Orlando Hernández, die in 2014 zijn ambtstermijn begon, die aanvankelijk opdracht gaf tot het onderzoek naar de fraude. Hij had wellicht niet ingeschat dat de druppel die de emmer zou doen overlopen, net het geld was dat voor zijn eigen verkiezingscampagne had gediend. Hij ontkent zelf elke persoonlijke betrokkenheid bij het schandaal.

In het schandaal is momenteel sprake van tien cheques van elk 135.000 euro voor de PN-campagne. Experten zeggen echter dat dit bedrag nog kan oplopen naarmate het onderzoek vordert. Hernández verzekert dat zijn partij het geld zal teruggeven.

Een tiental mensen wordt momenteel verdacht, onder wie voormalige ministers van Volksgezondheid, een voormalig IHSS-bestuurder en een invloedrijk zakenman. De lijst zal nog langer worden en naar alle verwachting worden ook machtige figuren van de regerende partij in verdenking gesteld.

Een van de meest corrupte landen

Honduras telt 8 miljoen inwoners. 60 procent van de gezinnen leeft in armoede, 40 procent in extreme armoede. Meer dan 60 procent van het bevolking bestaat uit jongeren. Volgens Transparency International is Honduras een van de meest corrupte landen van Latijns-Amerika.

Een ander fundamenteel probleem vormen de hoge misdaadcijfers en de daarmee gepaard gaande straffeloosheid. In 2014 werden 68 moorden per 100.000 inwoners gepleegd. Daarmee is Honduras een van de meest gewelddadige landen ter wereld.

Staatsgreep, doodseskaders (toevoeging redactie)

Op 28 juni 2009 werd president Manuel Zelaya afgezet door het leger. De door het nieuwe regime gegeven reden was dat hij een ongrondwettelijk referendum wilde houden voor een nieuw mandaat. In werkelijkheid werd hij afgezet omdat hij meer en meer maatregelen nam om de sociale uitbuiting aan te pakken en de grotendeels nog semi-feodale machtsverhoudingen in het land te veranderen.

Sinds de staatsgreep van 2009 is het land terug afgegleden naar het aloude klassieke patroon van rechtse militaire dictaturen in Latijns-Amerika, met verkiezingen die volledig worden gecontroleerd door de machthebbers. Journalisten, vakbondsleiders, strijders voor de mensenrechten en eender wie zich politiek uitspreekt worden zwaar aangepakt.

Doodseskaders zijn sinds 2009 terug actief en hebben meerdere opposanten van het regime vermoord. Omdat het regime uitgesproken pro-VS is, verschijnt over de schendingen van de mensenrechten in Honduras in de westerse media nauwelijks enig kritisch nieuws.

Bron: Young Hondurans Lead Unprecedented Anti-Corruption Movement

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.