Over een maand, op 30 november 2015, start de 21ste klimaatconferentie in Parijs. Wat gebeurt er in feite op deze conferenties? Wie komt er samen? Welke beslissingsmacht hebben ze? Wat is hun impact op het beleid van nationale overheden? Dit overzicht plaatst de komende conferentie in zijn historische context.
Van 3 tot 14 juni 1992 kwamen de lidstaten van de VN samen in Rio de Janeiro, om de verontrustende impact van de broeikasgassen op de atmosfeer aan te pakken. Men begon te beseffen dat menselijke activiteit het klimaat op een gevaarlijk negatieve manier beïnvloedde. Daarom werd er een verdrag gesloten om dit probleem aan te pakken.
Een verdrag
Broeikasgassen zijn gassen die ontstaan als gevolg van luchtvervuiling. Uitgestoten gassen reageren met de natuurlijke elementen stikstof N, waterstof H en koolstof C in de atmosfeer. Daardoor ontstaan waterstoom, CO2, methaangas, NOx-gassen en ozon. Deze gassen zijn lichter dan gewone lucht en stijgen op in de atmosfeer. Op grote hoogte vormen ze een mistlaag die het zonlicht verstoort en de natuurlijke afkoeling van de aarde verhindert. Deze laag heeft zo een ‘serre-effect’ dat leidt tot de geleidelijke opwarming van de aarde.
Hoewel die opwarming aanvankelijk nog als een louter technisch probleem werd gezien, begonnen meer en meer wetenschappelijke studies er op te wijzen dat zelfs een relatief geringe opwarming van de aarde met een paar graden zeer belangrijke wijzigingen in het klimaat veroorzaakt. Het ecosysteem, de biodiversiteit, het zeewater, het ijs op de polen en uiteindelijk het leven van de mensen worden erdoor in gevaar bracht.
Op die eerste top van Rio werd een verdrag overeengekomen dat een aantal richtlijnen vastlegde voor de lidstaten, de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Dit verdrag heeft echter geen afdwingbare regels. Het werd wel het referentiekader voor verdere afspraken, die in nieuwe verdragen zouden worden vastgelegd. Die uitvoerende verdragen werden ‘Protocols’ genoemd. Sindsdien worden jaarlijk nieuwe VN-klimaatconferenties georganiseerd.
Klimaatconferenties
Deze conferenties gebruiken nieuwe vaststellingen, onderzoeken, ervaringen en beleidsmaatregelen om de bestaande richtlijnen van het UNFCCC verder aan te passen. De allereerste klimaatconferentie van de UNFCCC ging door in Berlijn van 28 maart tot 7 april 1995. Vanaf de tweede klimaatconferentie van 1996 in Genève werd de afkortingCOP (Conference of the Parties – de ‘parties’ zijn de landen die lid zijn van de UNFCCC) gebruikt.
Op de derde klimaatconferentie COP3 van 1997 in de Japanse stad Kyoto werd het Kyoto Protocol vastgelegd. Landen die geen lid zijn van het UNFCCC konden van dan af ook deelnemen aan de klimaatconferenties. In dat protocol werd afgesproken dat de betrokken landen hun uitstoot van broeikasgassen tegen 2008-2012 zouden verlagen tot een niveau dat 6 tot 8 procent lager zou zijn dan het niveau dat ze uitstootten voor 1990. Toenmalig Amerikaans president Bill Clinton tekende het verdrag maar het werd nooit geratificeerd door het Amerikaans parlement.
Een eerste bindend verdrag?
Sindsdien worden met wisselend succes – meestal zonder veel concrete resultaten – jaarlijkse VN-klimaatconferenties gehouden. De komende klimaatconferentie COP21 zal dus de eenentwintigste in de rij zijn.
Volgens de VN is het de ambitie om ditmaal voor het eerst een bindend verdrag af te spreken. De ultieme doelstelling is de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden Celsius boven het niveau van voor de industriële revolutie.
Of dat doel zal worden gehaald is zeer twijfelachtig. Een aantal wetenschappers stelt dat gezien de trage reactietijd van het klimaat op nieuwe maatregelen het keerpunt nu al is gepasseerd om die opwarming nog tegen te houden. Critici wijzen ook op het feit dat de conferenties in toenemende mate worden gesponsord door energiebedrijven, die in hoge mate de eerste verantwoordelijken zijn voor de klimaatopwarming.