In zijn Engelstalig boek ‘Bancocracy’ vat Eric Toussaint samen waarom het huidige financiële systeem doet wat het doet, omdat het zo is ontworpen en zo bedoeld is. Zolang dit systeem blijft bestaan zullen crisissen elkaar blijven opvolgen en zal kapitaal verder geconcentreerd worden in minder handen, ten koste van de democratie.

Toussaint schrijft in zijn boek Bancocracy geen droge theoretische analyse maar bekijkt de dingen zoals ze zijn, zoals ze werken. Hiermee toont hij hoe de crisis in 2008 kon beginnen. Dit is het logische gevolg van meerdere beslissingen die in de jaren ervoor werden genomen: deregulering van de banksector en de dagelijkse misdaden die de banken plegen in samenspraak met regeringen en centrale overheidsbanken.

De oplossing die Toussaint voorstelt: socialiseren, niet zomaar ‘nationaliseren’, van de banken en er openbare diensten van maken onder controle van de belastingbetalers. Alle openbare schulden die niet op wettelijke wijze werden aangegaan moeten worden afgeschaft. Dat lijkt zeer radicaal, maar wie vervolgens de echte werking van die banksector doorneemt, kan alleen maar met afgrijzen vaststellen dat het nog veel erger is dan hij/zij al vermoedde.

In 36 hoofdstukken, die elk afzonderlijk kunnen worden gelezen, legt hij uit waarom de financieel-economische crisis onvermijdelijk was en zich zonder fundamentele wijzigingen zal blijven verderzetten.

Hij begint met een historisch overzicht van het kapitalistisch systeem, waar de banksector het hart van is, vanaf de vroege jaren 1970. Daarna overloopt hij de twintig jaar die vooraf gingen aan de ineenstorting van 2008. De banken reageerden heel cynisch door redding door de overheden te eisen en te bekomen, zonder daar ook maar één toegeving tegenover te zetten, om bijvoorbeeld het eigen gedrag te veranderen dat de crisis had veroorzaakt

Daarna volgt een lange reeks manipulaties en misdaden die de banksector ongestraft blijft plegen. Toussaint toont de impact die dat heeft op de getroffen bevolkingen. De brutale klassenstrijd die nu wordt gevoerd plaatst hij in het kader van deze manier van werken door de banken.

Toussaint’s besluit is vernietigend: democratische vooruitgang heeft niet verhinderd dat de hedendaagse maatschappijen nog even hard ondergeschikt zijn aan de wil van de leidende één procent als in de stadsrepublieken van Venetië en Genua van de 16de eeuw.

De auteur ontkent niet dat ook grote bedrijven verantwoordelijk zijn voor wat nu gebeurt. Ook zij gebruiken hun nauwe banden met de staatsstructuren en zijn daar even geslepen in als de banken. Toussaint concentreert zich echter op die laatsten: de ‘bankocratie’.

Toussaint gebruikt geen omfloerste taal en gaat direct naar de essentie. “De openbare schuld is een permanent mechanisme geworden voor de transfer van welvaart van de bevolking naar de kapitalistische klasse.”  Dit gaat niet over rotte appels in de mand, de mand is rot.

Too big to fail, too big to jail

De banken zijn zo machtig geworden dat ze ’too big to fail’ zijn, te groot en te sterk om zomaar failliet te laten gaan. Dan zouden ze immers alles mee in de afgrond sleuren. De banken voor hun verantwoordelijkheid plaatsen kan niet eens. Bovendien, ook de mensen achter dit systeem, de bankiers, zijn ’too big to jail’.

De bedragen die de overheden in de banken hebben gepompt – zonder daar enige voorwaarde tegenover te stellen – zijn gigantisch. Het gaat hier over belastingsgeld, of beter gezegd over het geld van de bevolking. Dit gaat over geld dat niet meer – nooit meer – naar onderwijs, sociale zekerheid, gezondheidszorg en openbaar vervoer gaat. De banken moesten immers ten allen prijze (letterlijk) gered worden. Daar moest alles voor wijken. De Griekse bevolking kreeg die voorkeursbehandeling niet.

Over het algemeen is het boek zeer toegankelijk geschreven. Af en toe is het echter wel erg technisch. Het is ook een enorme brok informatie. Elk van de zesendertig hoofdstukken is in feite een boek op zichzelf waard.

Zo leer je onder meer wat termen als Quantitative Easing en Basel II betekenen. Hij toont hoe bedreven banken zijn in de kunst van de misleiding, wat de gevolgen zijn van speculatie op grondstoffen en op voedsel of hoe wisselkoersen worden gemanipuleerd voor kortetermijnwinsten. Intrestvoeten blijken immers geen exacte cijfers te zijn. De echte doelstellingen van de Europese Centrale Bank hebben zo goed als niets te maken met de officiële doelstellingen. Het Duitse model is er voor de banken en de elite alleen, enzovoort.

Soms is het zwaar om lezen, niet dat het moeilijk is, het is gewoon heel veel, al die informatie, overweldigend.

Dit systeem heeft echter één zwakte. Het heeft een instemmende bevolking nodig. In een democratische wereld waar deze informatie ruim verspreid zou worden zou de analyse van Toussaint’s dagelijks frontpaginanieuws zijn en dat blijven tot de hele bankocratie en allen die er mee verbonden zijn, hun terechte straf hebben gekregen, tot dit door en door verdorven systeem is afgeschaft. Om die informatie weg te houden van de bevolking zijn instemmende media nodig. Die doen dat ‘uitstekend’.

Je moet het niet eens zijn met de veertien voorstellen die Toussaint als mogelijke oplossingen aanbiedt. De lezer moet echter erkennen dat deze auteur zijn onderwerp door en door kent en begrijpt. Zijn voorstellen zijn niet uit de lucht gegrepen.

Wat nu gebeurt is een moreel abjecte operatie die de democratie van haar inhoud berooft. Deze bankocratie berooft de maatschappij systematisch van de middelen om een samenleving te behouden of op te bouwen die er voor iedereen is. Alle hard bevochten sociale rechten sinds de Tweede Wereldoorlog worden geviseerd.

Wie het boek uit heeft kan niet anders dan diepe verontwaardiging voelen, niet alleen over de morele verdorvenheid van dit systeem, maar even goed over de passiviteit en instemming van de politieke elite en de media, die deze informatie zo goed als compleet negeren. Een geïnformeerde bevolking zou dit nooit aanvaarden.

‘Bancocracy’ is de Engelse vertaling van het Franstalige ‘Bancocratie’ dat in 2014 verscheen. Bancocracy werd uitgebracht in juni 2015. Het boek kan gratis worden gedownload. Wie de organisatie Comité pour l’Annulation de la Dette du Tiers Monder (CADTM-Comité voor de afschaffing van de schuld van de Derde Wereld) wil steunen kan het boek ook in druk aankopen. Zie deze link voor het e-boek of voor het bestellen van het boek.