Bernie Sanders blijft verrassen, Clinton past campagne aan

Zeven maand geleden werd Bernie Sanders’ kandidatuur nog genegeerd of als irrelevant weggezet in de Amerikaanse media. Hillary Clinton was de gedoodverfde Democratische kandidaat. Aan Republikeinse kant was dat Jeb Bush. Donald Trump wordt slechts nipt tweede bij de eerste voorverkiezingen in Iowa. De strijd voor de nominatie is nog lang niet beslist.

De allereerste voorverkiezingen voor de nominaties van de Republikeinse en de Democratische partij gaan traditiegetrouw door in de centraal noordelijke landbouwstaat Iowa. Die staat is in de VS bekend voor zijn productie van maïs en daarvan afgeleide producten, zoals siroop, dat als smaakverzachter in zowat alle bereide voedselproducten in de VS verwerkt zit.

Ooit was Iowa een Franse kolonie, wat nog te merken is aan de staatsvlag, die een kopie is van de Franse vlag met een embleem in het midden. Met iets meer dan 3 miljoen inwoners zijn deze voorverkiezingen niet zo belangrijk in het grote aantal. Het belang van deze voorverkiezingen is alleen dat ze de eerste zijn. Afgaande op de geschiedenis van de presidentiële voorverkiezingen is een overwinning hier allesbehalve een garantie. Barack Obama wist hier in 2008 wel Hillary Clinton verrassend te overvleugelen, maar had het daarna nog steeds zeer moeilijk om de uiteindelijke nominatie te veroveren.

Republikeinse verrassingen?

De Republikeinse voorverkiezingen in Iowa bevestigen in grote lijnen de peilingen die Donald Trump en Ted Cruz de beste kansen gaven, met een lichte voorsprong voor Trump. Ted Cruz wordt eerst met 27 procent. Verrassend is de derde in de lijst, Marco Rubio, net als Ted Cruz kandidaat met Cubaanse roots.

Rubio (23 procent) slaagde er nipt niet in om Trump (24 procent) van de tweede plaats te stoten. In ieder geval is Trump met 24 procent de grote morele verliezer, nadat hij in de berichtgeving van de laatste maanden zowat de enige kandidaat van de Republikeinen leek. Daarmee wordt bevestigd wat ernstige analysten al eerder zeiden, dat hij inderdaad een stevige achterban heeft van ongeveer een kwart van de Republikeinse stemmen, maar geen enkel groeipotentieel heeft daarbuiten.

Marco Rubio? Hij wordt misschien de kandidaat waar het Republikeinse establishment op rekent om Jeb Bush definitief te vervangen (US Congress/CC)

Ted Cruz wordt door het Republikeinse establishment uitgespuwd. In de media werd hij de voorbije maanden grotendeels genegeerd. Dat liet hij ook blijken door tijdens zijn overwinningsspeech te verklaren: “Ik ben niet de kandidaat van het media-establishment’. Hij dankte God voor deze overwinning en citeerde ruim uit de Bijbel. De echte politieke geloofsbrieven heeft Marco Rubio. Hij zou wel eens de uiteindelijke winnaar van de Republikeinse nominatie kunnen worden, met de steun van zijn partijapparaat, de media en de bedrijven.

Voor Jeb Bush, tot enkele maanden terug nog de gedoodverfde kandidaat om het tegen Hillary Clinton op te nemen, is dit zo goed als het einde van het verhaal. Een massale advertentiecampagne van 15 miljoen dollar in Iowa alleen bracht hem 3 procent op, een morele opdoffer die hij meer dan waarschijnlijk niet overleeft.

Winnen in Iowa is echter zeer relatief. Dat ondervinden nu Nick Santorum, die hier in 2012 nog won, en Mick Huckabee, de Republikeinse winnaar van in 2008.182.000 Republikeinse partijleden kwamen opdagen voor deze voorverkiezingen, een historisch record voor Iowa.

Hillary Clinton ‘feels the bern’

Hillary Clinton had willens nillens haar campagne al enige tijd aangepast. Waar zij negen maanden terug nog uitging van de zekerheid de enige kandidaat te zijn voor de Democratische nominatie, ziet zij zich verplicht haar retoriek aan te passen. Het plan was zich af te zetten tegen de Republikeinen en haarzelf voor te stellen als de persoon die de Amerikanen zou redden van de economische plannen van de andere partij. Bernie Sanders besliste dat het niet zo eenvoudig zou gaan.

Clinton zag zich al eerder verplicht een aantal zaken bij naam te noemen die ze graag blauw-blauw had gelaten: kernenergie, de Keystone XL pijpleiding, het federale minimumloon, ongelijkheid, het vrijhandelsakkoord TPP… Wie haar toespraken leest herkent echter de klassieke aanpak van Barack Obama, goed klinkende slogans die bij nadere lectuur volledig vrijblijvend blijken te zijn.

Sanders blijft daarentegen vriend en vijand verrassen. Zonder enige financiële steun van de grote bedrijven, zonder mega-advertenties in de grote media wist hij voldoende geld te verzamelen bij 3,5 miljoen Amerikanen die gemiddeld 27 dollar stortten voor zijn campagne. Dat geeft hem de middelen om door te gaan.

Een overwinning blijft voor Sanders echter zeer onzeker. De media kunnen zijn kandidatuur niet langer negeren, maar putten zich nu uit in tegenargumenten. Die zijn zo goed als nooit inhoudelijk, mar focussen op het ‘onhaalbare, irrealistische’ van zijn voorstellen. Zijn voorstellen om de rijken te belasten worden samengevat als ‘stijgende belastingen’, met de suggestie dat dat voor iedereen zal gelden.

Hillary Clinton haalde met haar naambekendheid, massale financiële steun, massale media-aandacht 49,8 procent van de stemmen, tegen Sanders 49,6 (Derde kandidaat Martin O’Malley stapte met 0,6 procent wijselijk uit de race). Zeven maanden eerder werden de kansen van Sanders nog geschat op 7 tegen 68 voor Clinton, kleiner dan die van O’Malley.

Terwijl de media Marco Rubio met zijn derde plaats bij de Republikeinen de ‘morele overwinnaar’ noemden, werd Hillary Clinton gewoon ‘de overwinnaar’ bij de Democraten. Geen ‘morele overwinning’ voor Sanders. Zonder hem expliciet bij naam te noemen, stelde ze haar overwinningsspeech volledig in het teken van haar tegenstander: “Ik ben een progressief die er staat voor de mensen.”

De volledige cijfers moeten nog worden geanalyseerd, maar peilingen tonen een aantal merkwaardige tendenzen. Clinton haalt wel een ruime meerderheid boven de 60 procent bij de kiezers ouder dan 45, maar scoort tegelijk lager bij alle vrouwelijke kiezers dan Sanders. In de leeftijdsgroep van de jongste nieuwe kiezers tussen 18 en 25 jaar haalt Sanders zelfs 70 procent van de stemmen.

Op naar New Hamsphire

Voor de volgende voorverkiezingen in de noordoostelijke staat New Hamsphire heeft Sanders een ruime voorsprong in de peilingen op Clinton. Dat betekent echter nog niet dat hij aan een zegetocht door de primaries begint. New Hampshire is met 1,3 miljoen inwoners de helft kleiner dan Iowa. Het is een buurstaat van Vermont, de thuisbasis van Bernie Sanders. De kleine noordoostelijke deelstaten van New England stemmen altijd al progressiever dan de rest van de VS.

De zeer nipte ‘nederlaag’ van Sanders in Iowa zal hem zeker herinneren aan het prille begin van zijn politieke loopbaan. In 1980 werd hij verkozen als burgemeester van Burlington, de hoofdstad van de staat Vermont, met 10 stemmen verschil tegen zijn Democratische tegenkandidaat. Zetelend burgemeester Democraat Gordon Paquette ging er vanuit dat hij vanzelf voor de zesde maal zou worden verkozen. Sanders werd daarna nog drie maal herverkozen als burgemeester, ook al zetten Republikeinen en Democraten samen gemeenschappelijke tegenkandidaten in.

‘Linkse’ kritiek

Vanuit puristische linkse kringen komt nu al kritiek op Sanders dat hij geen echte socialist zou zijn etcetera. Dat is inderdaad waar, maar compleet naast de kwestie. Naar historische Europese maatstaven gemeten is Sanders inderdaad een gematigd sociaal-democratisch centrumpoliticus, die perfect in de Belgische SP.A zou passen. Dat is in de Amerikaanse politieke context dus behoorlijk ‘links’. Sociaal progressief liberaal is een betere manier om hem te omschrijven.

Critici wijzen er ook op dat hij op buitenlands vlak niet bepaald voor verandering staat. Ook dat is zeker correct. In zijn politieke loopbaan heeft Sanders altijd een middenkoers gevaren, waar ook heel wat gematigde Democraten zich kunnen in vinden. Wat bijvoorbeeld Israël en het Midden-Oosten betreft zou een president Sanders niet veel veranderen. Hij heeft in het verleden ook meermaals gepleit voor federale subsidies voor de wapenindustrie in zijn staat Vermont. Dat bevestigt eveneens dat hij naar Europese normen een traditionele sociaal-democraat is die ook in de Franse PS zou passen.

Sanders wil het onderwijs gratis maken, een federaal opgelegd minimumloon van 15 dollar (13,57 euro) en openbare gezondheidszorg door de overheid. Het geld daarvoor gaat hij halen bij de één procent. Hij pleit echter niet voor een inkrimping van het defensiebudget.

Zijn echte belang als kandidaat ligt op binnenlands sociaal vlak. Voor de gewone werkende Amerikaan zou hij een wereld van verschil kunnen maken.

De race is verre van voorbij. De grote bedrijven en de massamedia zijn nog altijd de grootste financiers van het verkiezingsproces. Hun Democratische kandidaat is en blijft Hillary Clinton. Aan Republikeinse kant is dat nog niet uitgemaakt, maar Marco Rubio wordt een kanshebber.

Sanders mag vanaf nu massale negatieve roddelcampagnes verwachten. Daar kennen de Amerikaanse pr-bedrijven alles van en heel wat Amerikanen hebben nog steeds tv als enige bron van ‘informatie’. Daar staat tegenover dat Sanders het zover heeft geschopt zonder diezelfde media.

Zover geraken tegen de massamedia in, dat heeft hij alvast gemeen met Podemos, met Syriza en met Jeremy Corbyn. Net als met deze drie fenomenen is het uiteindelijke resultaat zeer onzeker. Het kan echter nog steeds.

Bronnen:

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.