Uruguay heeft beslist niet langer deel te nemen aan de onderhandelingen voor het vrijhandelsakkoord TISA. Dat akkoord gaat over de privatisering van de openbare diensten. Voorlopig is Uruguay het enige land ter wereld dat beslist niet tot grote vrijhandelsakkoorden toe te treden.

Uruguay is het eerste land ter wereld dat een dergelijke stap zet. Dit belangrijke precedent krijgt zo goed als geen enkele weerklank in de internationale media. Voor de tegenstanders van vrijhandelsakkoorden is dit nochtans een bijzonder relevant precedent.

TPP, TTIP…

Op dit ogenblik zijn drie grote wereldwijde vrijhandelsakkoorden aan voltooiing toe of nog in onderhandeling. Het TTIP-verdrag (Transatlantic Trade and Investment Partnership) tussen de EU en de VS wordt nog steeds in het grootste geheim onderhandeld, maar komt onder steeds grotere druk van de publieke opinie.

Het TPP-verdrag (Trans-Pacific Partnership) verenigt de VS en Canada met tien andere landen rond de Stille Oceaan (Australië, Brunei, Canada, Chili, Japan, Maleisië, Mexico, Nieuw-Zeeland, Peru, Singapore, deVerenigde Staten, en Vietnam). Voor het ogenblik lopen de ratificaties door de betrokken parlementen. Het volksverzet tegen dit verdrag blijft echter aanhouden.

Minder bekend is het TISA-verdrag (Trade in Services Agreement) dat een liberalisering en privatisering voorziet van een groot aantal diensten zoals juridisch advies van advocaten en notarissen, internet, elektronische betalingen en handel, boekhouding, fiscaal advies, architectuur en stedenbouw, technische en wetenschappelijke onderzoeken en testen, diergeneeskunde, technische opleidingen, vrachtluchtvaart, pakjesdiensten, overheidscontrole op vergunningen en technische standaarden, zeetransport, telecommunicatie, stockering en behandeling van persoonsgegevens en professioneel advies, maar ook essentiële diensten zoals water, energie, onderwijs en gezondheidszorg.

… en TISA

Het verdrag wordt onderhandeld tussen de EU, de VS, Australië, Canada, Hong Kong, IJsland, Israël, Japan, Liechtenstein, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Taiwan, Zuid-Korea, Zwitserland, Colombia, Costa-Rica, Mexico, Panama, Peru, Turkije, Pakistan en (tot voor kort ) Uruguay.

Uruguay?

Uruguay, geprangd tussen Argentinië en Brazilië, is het tweede kleinste land van Latijns-Amerika. Klein is relatief in dit werelddeel. Het land is vier maal zo groot als België maar heeft slechts 3,3 miljoen inwoners, waarvan meer dan de helft in de stedelijke zone van de hoofdstad Montevideo wonen.

Het land staat eerste op de ranglijst van Latijns-Amerikaanse landen op vlak van democratie, interne vrede, afwezigheid van corruptie, levenskwaliteit, e-government, inkomensgelijkheid, persvrijheid en welvaart van de middenklasse. Van alle Latijns-Amerikaanse landen is de bevolkig van Uruguay het meest tevreden over de werking van de democratie. Per hoofd van de bevolking heeft het land het grootst aantal soldaten in VN-vredesmissies ter wereld. De voornaamste exportproducten van de 3,3 miljoen Uruguayanen zijn wol, rijst, sojabonen, rundvlees en mout (gegiste gerst die als grondstof dient voor bier, jenever en whisky).

Het land wordt sinds 2005 geleid door de linkse presidenten Tabaré Vázquez (2005-2010), José Mujica (2010-2015) en sinds 2015 opnieuw door Vázquez. Mujica was lid van de guerrilla Tupamaros tegen de door de VS gesteunde militaire dictatuur, die in 1984 ten val kwam. Beide presidenten voeren een sociaal-democratisch beleid met grote overheidsinvesteringen in sociale zorg, onderwijs, hospitalen en scholen. Uruguay is het eerste land ter wereld dat de productie, verkoop en gebruik van cannabis heeft gelegaliseerd, evenals abortus en euthanasie. Volgens de Economist is het de meest social ontwikkelde natie van Latijns-Amerika.

Terwijl de rest van Latijns-Amerika nog steeds wordt geteisterd door het brutale geweld van drugsbendes en daaraan gerelateerde corruptie van het overheidsapparaat heeft Uruguay dit geweld onder controle gekregen. Drugsgebruikers worden in het land behandeld als zieken en krijgen ruime faciliteiten om af te kicken.

Sociale welvaartstaat

Dit kleine Uruguay is met andere woorden een voorbeeld van sociale welvaart voor de wereld. Het land heeft zopas ook neen gezegd aan de zogenaamde vrijhandel. Uruguay is niet betrokken bij het TTP en het TTIP, maar besliste nu zijn deelname aan de onderhandeling over het TISA-verdrag stop te zetten.

Dat gebeurde niet zonder slag of stoot, maar is een gevolg van intense druk van het maatschappelijk middenveld, leefmilieuorganisaties, sociale organisaties, culturele organisaties en anderen. Deze stap is zo goed als nergens terug te vinden in de berichtgeving van de internationale media. Alleen kleine alternatieve media maken er melding van.

Volgens onthullingen van WikiLeaks beschouwen de VS dit verdrag als een essentieel onderdeel van het triumviraat van TISA, TPP en TTIP. In tegenstelling tot deze twee laatste vrijhandelsakkoorden is over TISA echter zo goed als niets geweten.

De tekst van het TPP-akkoord is na de ondertekening door de staatshoofden van de betrokken staten openbaar geworden. In de ontwerptekst van TISA staat, eveneens volgens de onthullingen van WikiLeaks, echter dat de verdragtekst nog vijf jaar na de ondertekening geheim moet blijven.

Uit de onthullingen van WikiLeaks blijkt verder nog het volgende:

1. Het TISA-verdrag zal de privatisering van diensten zoals drinkwater, elektriciteit, gezondheidszorg en onderwijs blokkeren in privé-handen. Zelfs als privé-bedrijven falen, mag de overheid het beheer van deze diensten niet terug overnemen.
2. De overheid mag niet langer regulerend optreden op vlak van milieunormen, afvalverwerking, erkenning van scholen en universiteiten, licenties voor media, erkenning van gezondheidsinstellingen en laboratoria. De normering moet volledig aan de privé-sector worden overgelaten.
3. De overheid moet de regulering van alle financiële diensten an de sector zelf overlaten. Zo mogen de toxische financiële producten die de crisis van 2008 hebben veroorzaakt niet door de overheid aan banden worden gelegd.
4. De overheid mag geen kapitaalcontrole invoeren om kapitaalvlucht te voorkomen.
5. Uitwisseling van privé-gegevens op het internet mag door de overheden niet gecontroleerd of gereguleerd worden. Persoonlijke gegevens moeten vrij op de markt verhandeld worden zonder inspraak of kennis van de betrokkenen.

De beslissing van Uruguay om niet tot TISA toe te treden toont dat het wel degelijk mogelijk is voor kleine naties om zich uit grote vrijhandelsakkoorden terug te trekken en kan andere landen – of liever hun bevolking – aanzetten om hetzelfde te doen met TISA, TPP en TTIP.