Het akkoord tussen de EU en Turkije voor de terugzending van vluchtelingen van de Griekse eilanden naar Turkije brengt voorlopig niet wat er van werd voorspeld. Slechts twee transporten gingen al door sinds 20 maart, de dag dat het akkoord startte. Bruno Tersago maakt een balans op van de situatie voor DeWereldMorgen.be.

“Er zijn nog maar twee transporten geweest, met een zeer beperkt aantal vluchtelingen. Het eerste transport op 22 maart was in feite een pr-oefening. Men heeft uitsluitend alleenstaande jongemannen op de ferry gezet naar Turkije. Het betrof vooral Noord-Afrikanen, Aziaten, geen Syriërs. Geen moeilijke gevallen dus, zeker geen gezinnen met kinderen. Personen die sowieso al geen kans op asiel maakten.”

“Op het tweede transport vorige week zaten ook maar 220 mensen. Ook hier ging het om mensen die nauwelijks kans maakten op asiel. Het transport gebeurde met de gewone kleine ferry’s die ook voor toeristen worden ingezet. Het is allemaal nogal chaotisch en adhoc, het echt uitgevoerde beleid is voorlopig nog zeer verward en onduidelijk.”

Hotspots werden gevangenissen

“De zogenaamde hotspots op Lesbos, Chios, Samos en Kos zijn nu de facto gesloten detentiecentra geworden, gevangenissen. Iedereen die voor 20 maart op de eilanden is geraakt is nu wel naar het vasteland gebracht. Die verwarring er ter plaatse is er niet meer. Wie na 20 maart toekwam zal terug moeten naar Turkije.”

“Op het Griekse vasteland bevinden zich nu officieel 53.925 vluchtelingen. Dat exacte cijfer geeft de indruk dat alles onder controle is. Maar dat is verre van zeker, er zijn er waarschijnlijk meer. Zij kunnen in Griekenland nu asiel aanvragen en een land van keuze vragen of aangeboden krijgen. De vraag is maar of die relocatie echt gaat werken.”

“Het globale akkoord van 20 maart omvat ook de verplichtingen dat alle EU-lidstaten hun deel van de vluchtelingen gaan opvangen. Maar er zijn nu al landen zoals Polen en Slowakije die ronduit weigeren ook maar één vluchteling op te nemen.”

Massale asielaanvragen

“De vluchtelingen van na 20 maart in de detentiecentra mogen dus ook asiel aanvragen, maar moeten in afwachting van de behandeling van hun aanvraag terug naar Turkije. Nu ze dat weten willen ze allemaal zo snel mogelijk asiel aanvragen. Er zijn een heleboel advocaten naar de eilanden vertrokken om de mensen te helpen met hun asielaanvragen.”

“De EU heeft nog altijd niet de beloofde mankracht gestuurd. Een aantal landen zoals België, Nederland en Frankrijk deden dat wel, maar landen als Polen en Slowakije doen niets. Dat hele proces van asielaanvragen indienen en dan teruggestuurd worden naar Turkije ligt nu dus stil.”

“De detentiecentra zijn niet opgewassen tegen deze hoeveelheid mensen. In Lesbos heeft men nu toch zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, kinderen en senioren – onder meer een mens van 93 jaar – naar de open faciliteit Kara TePe gebracht. De ngo’s en de vrijwilligers mogen de gesloten centra niet meer binnen. Artsen Zonder Grenzen, het Rode Kruis en de UNHCR (het VN-agenstschap voor vluchtelingen, nvdr) mogen er echter alleen werken onder toezicht en bevel van de Griekse politie. Artsen Zonder Grenzen weigert dat en heeft haar activiteiten in de centra daarom gestaakt.”

Idomeni

“Op het vasteland aan de grens met Macedonië zitten in Idomeni ondertussen nog steeds ongeveer 10.000 mensen vast. Die willen alleen maar doorgaan. Velen zitten daar in de hoop hun familie te kunnen vervoegen die eerder wel voorbij de grens geraakte. Ik sprak met een vrouw die haar kinderen eerder had laten vertrekken uit Syrië, omdat ze voor haarzelf geen 2000 euro meer over had. Later kon ze wel betalen, maar dat is nu te laat om nog door te kunnen, nu zit ze vast in Idomeni.”

“Er zijn wel een aantal degelijke kampen opgericht om die vluchtelingen op te vangen, maar die bieden plaats voor slechts 30.000 mensen. Duizenden anderen zitten in rudimentaire tentenkampen op plaatsen die totaal ongeschikt zijn, moerassig, vuil, vol ratten en schorpioenen. Daar lopen kleine kinderen in rond. De Griekse regering treft zeker schuld, ze waren veel te traag. Maar daar staat tegenover dat de EU ook compleet faalt in de beloofde toezeggingen voor steun aan Griekenland.”

Griekse solidariteit blijft onverminderd

“In de haven van Piraeus zitten ook nog 4000 mensen in de terminals en op de kade. Er staan daar wel wat chemische toiletten. Veel mensen hebben al een maand geen douche meer gehad. Sommigen gaan zich dan wassen in het zeer vuile zeewater van de haven. Ook in de oude luchthaventerminal, die na de Olympische Spelen is dichtgegaan, zitten duizenden mensen in wat ik alleen maar derdewereldtoestanden kan noemen. Die gaan nu terug naar de haven omdat het daar niet te doen is. Je ziet die dan in groepjes door de stad terug naar de haven trekken.”

“Tussen al die ellende door lijdt de Griekse bevolking ook zwaar onder de bikkelharde sociale inleveringen die de EU en het IMF hen opleggen. Want dat gaat ondertussen gewoon door. Het is dan ook bewonderenswaardig hoe groot de solidariteit met de vluchtelingen is. Mensen die zelf werkloos zijn laten vluchtelingen bij hen thuis eten of een douche nemen.”

“Het is ook frappant dat de extreem-rechtse fascisten van Gouden Dageraad hier geen garen bij spinnen. Samen met hun volksvertegenwoordigers hebben hier recent een 400-tal extremisten betoogd tegen de ‘islamisering’ van Griekenland. Er waren schermutselingen met tegenbetogers, maar uiteindelijk dropen ze af. De betrokken parlementsleden worden voor het ogenblik vervolgd voor aansporing tot geweld en bendevorming. Blijkbaar hebben ze hun electoraal plafond bereikt en is hun succes toch vooral gebaseerd op een anti-EU-sentiment. Er zijn zelfs kiezers van Gouden Dageraad die ook hulp bieden. Het zijn zelf vaak 2de of 3de generatie vluchtelingen.”

Wederzijdse provocaties

“Ondertussen houdt de Macedonische politie pogingen tegen om de grensafsluiting te doorbreken? Dat doen ze met traangas, rubberkogels en waterkanon. Ze aarzelen daarbij ook niet om de grens over te steken. Dat is gezien de historische onmin tussen Macedonië en Griekenland op zich al problematisch.”

(In Griekenland hoor je niet ‘Macedonië’ te zeggen voor het buurland maar FYROM, wat staat voor Former Yugoslav Republic of Macedonia. De meeste Grieken zeggen ‘Skopje’, naar de hoofdstad. In Griekenland heet de eigen aangrenzende provincie ook ‘Macedonia’. Er wonen in het aangrenzende land Macedonia nog steeds mensen die eigendomspapieren hebben voor bezittingen in de gelijknamige Griekse provincie. De zaak ligt heel gevoelig, nvdr).

“Minister van defensie Kammenos behoort tot de nationalistische rechtse partij ANEL (Griekse Onafhankelijken), de kleine coalitiepartner van Syriza in de regering. Hij verzon het om daar nu op te reageren met militaire oefeningen vlak bij de grens. Dat had tot gevolg dat de vluchtelingen in Idomeni werden opgeschrikt door het schrille geluid van laagvliegende jets boven hun hoofden. Dit zijn dus mensen die voor een oorlog met bommenwerpers zijn gevlucht.”

“Zolang er geen degelijke opvang is in het binnenland kunnen die vluchtelingen niet weg. De Griekse overheid poogt nu om ze geleidelijk te overtuigen. Daartoe hebben ze een folder opgesteld in het Arabisch, Pashtun en Dahri (zie de brochure in bijlage onder dit artikel). Die mensen zien echter via de sociale media foto’s van die slechte kampen en willen dus niet weg.”

Alternatieve vluchtroutes

“Er circuleren wel geruchten dat smokkelaars terug de vluchtroute over de Adriatische Zee naar de hiel van Italië gaan gebruiken (een levensgevaarlijke tocht van meer dan negen uur met een motorboot).”

“Albanië heeft nu de beschikking over Italiaanse Carabinieri om hun grenzen af te sluiten, want ook langs daar zouden mensen aan de Adriatsiche Zee kunnen geraken. Die grenszone is zee ruw en bergachtig en nauwelijks te controleren. Voorlopig is er echter niets te merken van een nieuwe stroom in die richting.”

“Het risico dat alternatieve vluchtroutes zullen ontstaan is echter reëel, gezien de leefomstandigheden en de wanhoop van de vluchtelingen in Griekenland.”