Sinds Braziliaans interim-president Michel Temer geschorst president Dilma Rousseff heeft vervangen struikelt zijn regering van het ene schandaal in het andere. Zijn bikkelharde sociale inleveringsplannen lokken groeiend protest uit. Ook Temer zelf wordt nu vervolgd voor het aanvaarden van smeergeld.

Procureur-generaal Rodrigo Janot, de hoogste magistraat van het Braziliaanse gerecht, heeft op 7 juni 2016 bij het Hooggerechtshof een arrestatiebevel ingediend tegen voorzitter van de senaat Renan Calheiros (foto), senator Romero Juca en voormalig president van de republiek José Sarney (1985-1990), alledrie lid van de PDMB, de partij van interim-president Michel Temer. Het is de eerste maal in de Braziliaanse geschiedenis dat de aanhouding wordt gevorderd van zowel een voormalig president als een zetelende voorzitter van de senaat.

Die aanhouding wordt gevraagd op basis van gelekte bandopnames van telefoongesprekken, waarin senaatsvoorzitter Calheiros de afzetting van procureur-generaal Janot voorstelde om het corruptieonderzoek waarin hij betrokken is te blokkeren.

Bandopnames

Uit die gesprekken blijkt echter vooral dat de leiders van de drie PDMB-politici bedragen kregen tot 70 miljoen Braziliaanse reals (17,5 miljoen euro) voor het regelen van contracten voor bouwbedrijven ten bate van het Braziliaanse overheidsbedrijf Petrobras en voor het vernieuwen van de vloot bij Transpetro, de rederij van Petrobras die instaat voor het vervoer van petroleum en gas van het bedrijf (30 miljoen R$ voor Renan en 20 miljoen elk voor Juca en Sarney). De gesprekken waren opgenomen door Sergio Machado, de voorzitter van Transpetro. Hij wilde ze aanvankelijk gebruiken om een wettelijke erkenning als klokkenluider af te dwingen bij het gerecht, om zo zelf aan vervolging te ontsnappen.

Interim-president Michel Temer werd recent al veroordeeld voor een andere zaak. Hij heeft in 2014 de toegelaten financiële limiet voor verkiezingscampagnes overschreden. Daarom werd hij nu veroordeeld tot een zware boete en een verbod op het uitoefenen van een openbaar mandaat gedurende 8 jaar. Deze straf kan echter pas toegepast worden als zijn onschendbaarheid wordt opgeheven door het parlement. Die kans is onbestaande.

Het tekent wel de absurde situatie waarin Brazilië verkeert. De president van Brazilië mag 8 jaar lang geen kandidaat zijn voor het ambt dat hij nu bekleedt. In een andere nog niet gevonniste zaak wordt Temer ondertussen beschuldigd van het ontvangen van 5 miljoen dollar smeergeld.

Het gerecht vond ook bewijsmateriaal op de in beslag genomen gsm van José Pinheiro Adelmário, CEO van het Braziliaanse bouwbedrijf OAS, dat grote bouwcontracten voor Petrobras in de wacht sleepte. Pinheiro had op zijn gsm zijn WhatsApp-communicatie opgeslagen over zijn deals met politici, waaronder de betalingen aan interim-president Michel Temer (die toen al vice-president was onder Dilma Rousseff).

Dure verkiezingscampagnes

In Brazilië worden verkiezingscampagnes net als in de VS zwaar gesubsidieerd door de bedrijfswereld. Het is haast onmogelijk als kandidaat om in de media te komen zonder dure advertenties. Die media zijn eigendom van dezelfde bedrijven die de campagnes financieren. In de VS is een en ander wettelijk geregeld. In Brazilië werkt een gelijkaardig systeem sinds de val van de militaire dictatuur in 1985, echter zonder enig wettelijk kader.

Bovendien hebben de Braziliaanse kiezers zeer weinig impact op wie effectief verkozen wordt. Zij kunnen wel kiezen op de lijst van een partij, maar het zijn de partijen die bepalen wie dan namens de partij effectief parlementslid wordt. Politici die veel geld inbrengen voor de partij krijgen dan de voorkeur. Dat heeft als gevolg dat in het parlement talrijke personen zetelen die voor het Braziliaanse publiek onbekend zijn, zoals interim-president Michel Temer zelf.

Protest tegen de staatsgreep

Ondertussen neemt het verzet tegen de schorsing van president Dilma Rousseff toe. Aanvankelijk was er enige aarzeling omdat Rousseff zelf de voorbije twee jaar veel krediet had verloren door haar harde besparingsbeleid. De voorbije twee jaar waren gekenmerkt door zwaar sociaal protest tegen haar beleid.

Nu de intenties van de interim-regering van Temer duidelijk worden en de bevolking nog veel hardere sociale inleveringen te wachten staat is dat protest zich aan het reorganiseren, ook in het buitenland. Het protest van de ploeg van de Braziliaanse film Aquarius op het filmfestival in Cannes heeft immers navolging gekregen in andere landen. Recent werd nog een protest georganiseerd in Düsseldorf door Braziliaanse kunstenaars.

In zowat alle steden volgen betogingen en manifestaties elkaar op. Op 10 juni kwamen meer dan 100.000 betogers samen in de stad São Paulo om te protesteren tegen de ‘staatsgreep’. Ze bezetten de centrale Avenida Paulista. De bekende zanger Chico César trad op aan het einde van de betoging. Ook voormalig president Lula was aanwezig.

Zelfs de Beweging van Landloze Boeren (MST) eist nu de terugkeer van Dilma Rousseff. Dat is merkwaardig want de MST was de voorbije twee jaar zeer kritisch voor haar beleid dat ze als anti-sociaal bestempelden. De betogers protesteren tegen de afbraak van sociale programma’s als Bolsa Familia (familiebeurs) en Minha Casa Minha Vida (mijn huis, mijn leven), tegen de plannen om de sociale zekerheid te ‘hervormen’, om te snijden in de gezondheidszorg en in het onderwijs. Ook vakbondsleiders Carina Vitral, voorzitter van de Nationale Studentenvakbond UNE, en Vagner Freitas, voorzitter van de Algemene Arbeidersvakbond CUT namen het woord.

Bronnen:

• Janot pede a prisão de Renan, Cunha, Sarney e Jucá, do PMDB
• Em conversa gravada, Renan defende mudar lei da delação premiada; ouça
• Procuradoria pede a prisão de Renan Calheiros, Eduardo Cunha, Jucá e Sarney
• Por que Michel Temer viajou às pressas para se encontrar com Gilmar Mendes num sábado à noite?
• Cunha diz que Temer recebeu 5 milhões em propina
• Protestos contra Temer espalham-se por espetáculos no país e no exterior
• Em São Paulo, 100 mil pessoas tomam a Paulista contra o golpe