Sinds Mo Yan in 2012 de Nobelprijs Literatuur kreeg zit Chinese fictie in de lift. Na vertalingen van bekende schrijvers is er nu ook meer aandacht voor nieuw jong talent. Xu Zechen toont met ‘Rennend door Beijing’ dat hij potentieel heeft om een groot schrijver te worden.

Het succes van Xu Zechen (1978) in China zelf heeft zich nog niet echt ‘vertaald’ naar het buitenland. Zijn verhaal Rennend door Zhongguancun werd als allereerste vertaling in het Engels uitgebracht. Sinds kort wordt hij ook vertaald naar het Spaans, Koreaans, Japans en Mongools.

Zhongguancun is een wijk in het district Haidian van Beijing, de hoofdstad van China. Daar zijn sinds de jaren 1980 veel nieuwe IT-bedrijven gevestigd. De wijk trekt heel wat jonge ondernemers aan die er met wisselend succes hun professionele leven starten. Twee grote universiteiten zijn in de buurt gevestigd. Van de grote bedrijven die er hun basis hebben is Lenovo de bekendste.

Straten, restaurants, campussen en bedrijfsgebouwen van Zhongguancun zijn de achtergrond voor de verhalen van Xu Zechen. Zhongguancun bekt niet zo goed voor een niet-Chinees, bovendien is de naam Beijing hier wel bekend, vandaar de begrijpelijke omtaling van de titel van Xu Zechen’s verhalenbundel naar Rennend door Beijing, dat naast het originele verhaal Rennend door Zhongguancun nog twee verhalen bevat.

De rennende titel mag je letterlijk nemen. Rennen door de stad om tijd te winnen en te besparen op openbaar vervoer en taxi’s, dat doet Dunhuang, een van de personages letterlijk, elke dag opnieuw, urenlang, met een rugzak vol illegale dvd’s.

De drie verhalen in het boek kan je afzonderlijk lezen maar ook al verschillen de namen van de karakters, het gaat in feite steeds om dezelfde mensen, om jonge Chinezen die migreren uit westelijk China naar de grootsteden van het oosten aan de Stille Oceaan.

Dit zijn geen kinderen van arme boeren van het platteland die uit bittere armoede migreren – en er in de arme wijken van Beijing meestal niet beter af zijn. Xu Zechen vertelt over jongeren zoals hijzelf, met een opleiding, die reeds in enige beperkte welvaart leven, maar zich daar afkeren van het provincialistisch ‘zekere’ bestaan en de grote uitdaging van het oosten aangaan.

Zijn verhalen zijn niet letterlijk autobiografisch maar zeker op het eigen leven gebaseerd. Zo is een van de personages iemand die tevergeefs probeert zijn kortverhalen te slijten aan literaire tijdschriften. Zechen is nu lid van de redactie van het People’s Literature Magazine, maar heeft zelf eerst jarenlang vruchteloos gepoogd zijn manuscripten gepubliceerd te krijgen.

Tegelijk ambitieus en onzeker over zichzelf

Alle personages zijn onrustige jongeren met brandende ambitie om het te maken, maar evengoed met twijfels. Voortdurend wegen ze de keuze onzekerheid/mogelijk grootse toekomst in Beijing af tegenover de zekerheid/middelmatig bestaan in de verre provincie van hun familie, hun broers en zussen, hun ouders.

Namaak van diploma’s, paspoorten, CV’s met ‘aanbevelingen’ is een boomende business waar durvers zich snel mee weten te verrijken, verkoop van illegaal gekopieerde dvd’s een andere. Soms is het tragikomisch, als een van de karakters bijvoorbeeld een ‘diploma’ van een bekende Amerikaanse universiteit verkoopt aan een kerel die geen woord Engels verstaat. Het is niet zonder risico’s want om hun waar aan te prijzen moeten de verkopers ‘adverteren’. Straatverkoop is vluchtig. Bestellen en afspreken via de gsm is iets veiliger, maar die ‘advertenties’ op brugpijlers, bushokjes en palen leest de politie natuurlijk ook.

Vergeet je vooroordelen over de strenge politiestaat China. Zolang je niet aan politiek doet en de partij – het enige machtsapparaat – niet raakt doet een gewone Chinees eigenlijk zijn zin. Financieel overleven, daar is de jonge Chinees mee bezig. De stadspolitie van Beijing blijkt in deze verhalen eerder braaf, passief, administratief traag en vooral niet te hard bezig. Val ons vooral niet te veel lastig is zowat de boodschap.

Het personage Beijing

Beijing, de stad, of liever een deel van de stad, is een personage in het geheel. Zandstormen en luchtvervuiling zijn alom aanwezig. Zandstormen zijn er in bepaalde Chinese regio’s altijd geweest, maar de industriële landbouw heeft het veel erger gemaakt.

Komt daarbij de drukkende smog en het levensgevaarlijke autoverkeer – sinds China massaal van de fiets overstapte op de auto – die maakt dat rennen door de stad niet bepaald een gezonde, aan te bevelen activiteit is, ook al doet Huandang, een van de voornaamste karakters, het met veel overtuiging om zijn dvd’s aan de man/vrouw te brengen.

Relaties komen in de hectische wereld van Beijing op de tweede plaats, iedereen denkt wel aan trouwen en kinderen, maar uitstellen is toch de regel. Xu Zechen weet romantisch te vertellen zonder melig te worden. Uiteindelijk neemt de ambitie en de drang om het te maken echter altijd de overhand.

Ik heb nog niet genoeg Chinese literatuur gelezen om te weten of het een algemene tendens is onder Chinese mannelijke schrijvers, maar ook bij Xu Zechen zijn de vrouwelijke karakters eerder vage achtergrondfiguren. Enerzijds zeer gewillig om te komen overnachten, anderzijds ontrouw en zeer onwillig om een vaste relatie aan te gaan. Lijkt eerder de beschrijving van de wensdromen van jonge mannen die nog niet aan een keuze voor het leven toe zijn.

Nieuw talent

Om de personages beter aan te voelen tijdens het lezen zou een lijst in bijlage met namen en korte toelichting welkom zijn. Ik heb dergelijke verklarende naamlijsten al in Latijns-Amerikaanse, Scandinavische of Turkse literatuur gezien. Dat helpt, ook omdat de niet-Chinese lezer niet altijd doorheeft of een naam bij een vrouw of een man hoort, Dunhuang, Kuang Xia… Omgekeerd geldt dat zonder twijfel ook. Germaanse/Romaanse namen en voornamen zijn voor een gemiddelde Aziaat ondoorgrondelijk (en onuitspreekbaar).

Xu Zechen heeft talent, schrijft vlot en kan goed vertellen. Je loopt letterlijk met zijn verhalen mee door de stad. Het is nog wat te vroeg om te bepalen of hij een nieuw groot schrijver wordt maar met de verhalenbundel Rennend door Beijing zit hij op de goede weg.

Wie een ander China wil kennen, weg van de stereotypes van media, reclame en film, krijgt met dit boek een boeiend beeld van jonge mensen, die tegelijk on-Europees en zeer herkenbaar zijn.

De uitstekende vertaling werd uitgevoerd door een team onder redactie van Anne Sytske Leijser. Het nawoord van Annelies Stiggelbout, een van de vertalers, geeft achtergrond bij de verhalen en bij recente evoluties in de Chinese literatuur.

Xu Zechen, Rennend door Beijing, De Geus, Amsterdam, 2016, 287 pp. ISBN 978-90-445-3658-4