Bernie Sanders heeft zich achter Hillary Clinton geschaard en steunt vanaf nu haar campagne. Gevoelens van teleurstelling bij Sanders-supporters zijn begrijpelijk. Clinton is voor hen op vele vlakken onverteerbaar. Toch is Sanders’ steunverklaring niet zomaar eentje in de rij van zovele andere in de Amerikaanse politieke geschiedenis.

Hoe begrijpelijk de eerste gevoelens van teleurstelling ook zijn, enige nuchtere analyse leert dat de steunverklaring van Sanders voor Clinton niet zomaar een totale opgave is van alles waar zijn campagne voor stond.

Bernie Sanders is ‘links’ in de VS

Eerst en vooral moet men zich toch goed realiseren dat Bernie Sanders naar West-Europese normen allesbehalve een linkse socialist is, ook al noemt hij zichzelf zo. In pakweg de Vlaamse SP.A zou hij perfect in het politieke midden van de partij passen. De meeste van zijn ideeën over onderwijs, openbare gezondheid, sociale huisvesting, de economische rol van de overheid in het scheppen van werkgelegenheid zijn mainstream ideeën van de centrumlinkse sociaaldemocratie in Europa.

Het is echter fout Sanders met die Europese bril te bekijken. Naar hedendaagse VS-normen is hij met zijn ideeën in de VS wel degelijk extreem-links. Dergelijke termen zijn sowieso relatief. Kijk naar de Franse PS of de Nederlandse PvdA¹ bijvoorbeeld die zich ook nog steeds ‘links’ noemen. De sociaaleconomische agenda van Bernie Sanders maakt voor de gewone werkende Amerikaan een wereld van verschil.

Erkenning van vakbonden en collectieve arbeidsovereenkomsten, gratis lager en middelbaar onderwijs in degelijk gefinancierde openbare scholen, overheidsinvesteringen in openbare infrastructuur, openbare gezondheid door de overheid… het zijn stuk voor stuk nog steeds rechten waar de meeste Amerikanen in 2016 alleen kunnen van dromen.

Sanders’ campagne heeft het mogelijk gemaakt dat miljoenen Amerikanen voor het eerst op de mainstream media een politicus op een positieve manier hoorden debatteren over hogere minimumlonen, en over openbare gezondheidszorg, over hervorming van de financiering van verkiezingen.

Hillary Clinton werd tot aanpassingen gedwongen

Hoe gering haar toegevingen ook mogen zijn, Hillary Clinton werd door Sanders’ campagne wel degelijk gedwongen openlijk een aantal zaken te zeggen waar ze het in feite mee oneens is, maar vooral, zaken waar ze gewoon had willen over zwijgen tijdens de campagne.

Denk aan fracking, TPP (de evenknie van het vrijhandelsakkoord TTIP aan de westkust van de VS), minimumloon, gezondheidszorg, maar ook zaken als het verkiezingssysteem zelf en Citizens United, de beslissing van het Hooggerechtshof die onbeperkte financiering van de verkiezingen door privé-bedrijven toelaat. Stuk voor stuk zijn het thema’s waar Clinton liever nooit over gesproken had tijdens de campagne.

Media konden zijn thema’s niet meer doodzwijgen

Ook al was de redactionele lijn van zowat alle mainstream media negatief voor Sanders (op een veel grondigere en consistentere manier dan wat Jeremy Corbyn meemaakt in Groot-Brittannië), toch verplichtte hij hen over thema’s te spreken waar ook zij liever over hadden gezwegen.

Voor het eerst konden de Amerikanen op hun tv-schermen discussies beluisteren over het feit dat de verkiezingscampagnes voor de media zeer grote bronnen van inkomsten zijn én dat dat niet goed is.

Sanders heeft een traditionele visie op buitenlands beleid

Op deze website werd nooit ontkend dat Bernie Sanders op vlak van buitenlands beleid niet staat voor een fundamentele verandering. Hij heeft het tijdens zijn campagne nauwelijks over buitenlandse thema’s gehad.

Zijn standpunten over Israël/Palestina bijvoorbeeld zijn wel evenwichtiger dan wat in de cenakels van de Amerikaanse politieke elite aanvaardbaar is, maar ook niet meer dan dat. Een duidelijke keuze tegen de bezetting en kolonisering van Palestina maakt Sanders niet. Verkozen president van Venezuela Hugo Chávez noemde hij een dictator en over Latijns-Amerika in het algemeen wijkt hij nauwelijks af van de mainstream.

Sociale media versus mainstream

Bernie Sanders’ onverwachte succes tijdens de Democratische campagne voor de nominatie valt samen met de enorm toegenomen impact van de sociale media. Die waren voor miljoenen Amerikanen een alternatieve bron van informatie.

Van bij het begin van zijn campagne viel het op dat Sanders zonder enige reclame in de klassieke media duizenden mensen bij elkaar wist te brengen op zijn meetings. Aanvankelijk werden die bijeenkomsten compleet genegeerd door de grote media, daarna geminimaliseerd tot de recordcijfers niet langer ontkend konden worden.

Met een eerlijke, evenwichtige berichtgeving van bij het begin is er geen enkele twijfel dat Sanders wel degelijk had kunnen winnen, zelfs als alle andere hinderpalen – de actieve tegenwerking van het volledige politieke establishment en de zakenwereld – dezelfde bleven. Ook al heeft hij het nu niet gehaald, zijn campagne heeft onmiskenbare gevolgen voor de politieke bewustwording van miljoenen Amerikanen.

“Dit gaat niet over mij”

Hij heeft het altijd gezegd, ook nu bij zijn ‘endorsement’ van Clinton: “Dit gaat niet over mij, maar over wat miljoenen Amerikanen willen. Dit is een politieke revolutie.” We kunnen dat vanuit Europa theatraal gezwollen retoriek vinden, voor miljoenen Amerikanen is dit een boodschap die aanslaat.

Sanders zondigde ook tegen alle regels van de welvoeglijke politieke etiquette door zelfs nadat Clinton voldoende delegates had behaald voor de nominatie toch nog onverminderd door te gaan. Dat is ongezien. Hij werd er door de media en het politieke establishment voor neergebliksemd, Clinton inbegrepen. Het mocht niet baten, zelfs nadat de nominatie voor Clinton vastlag heeft hij nog een aantal staten gewonnen. Zijn doel was immers zoveel mogelijk delegates te behalen voor de partijconventie.

Intern debat in de partij

Voor het eerst sinds de Democratische verkiezingscampagne van George McGovern in 1972 werd er terug ernstig gedebatteerd in de Democratische Partij over de platformtekst (voorlopige versie vind je hier) voor de partijconventie.

In theorie legt die het politieke mandaat van de presidentskandidaat vast. In de praktijk was het altijd slechts een vodje papier, een pure formaliteit, een tekst waar de ene platitude de andere nietszeggende wollige uitspraak volgde en waar de media niet de minste aandacht voor hadden. Wie heeft de platformteksten van Obama in 2008 en 2012 ooit gelezen en vergeleken met zijn werkelijk beleid als president?

Dat dit ditmaal niet zo was, was uitsluitend de verdienste van de Sanders-vertegenwoordigers in het comité dat de partijconventie voorbereidt. Die onderhandelingen waren bijwijlen bikkelhard en heel wat linkse eisen konden enkel tegengehouden worden met nipte meerderheidsstemmingen van de Clinton-vertegenwoordigers. Dat is nog iets dat ongewoon is, interne stemmingen om partijstandpunten te bepalen. Op een aantal vlakken is de platformtekst een zware teleurstelling: over TPP en Palestina was Clinton onwrikbaar.

Interne onderhandelingen binnen de partij waren vroeger nooit nodig. Hillary Clinton en Barack Obama waren inhoudelijk zo goed als volledig uitwisselbaar. Discussie over een platformtekst was toen overbodig. Overigens was Clinton op ontelbare vlakken ‘progressiever’ dan Obama, in tegenstelling tot wat de mediamythes mogen beweren. Ze is uiteraard net als hij een rechtse neoliberaal, maar toch iets minder dan hij. Alleen op vlak van buitenlands beleid is ze agressiever en unilateraler dan Obama (wat dus niets goeds voorspelt).

Sanders heeft tot voor de steunverklaring aan Clinton van 12 juli altijd gesteld dat hij geen stemadvies zou geven aan zijn kiezers. “Het zijn volwassen mensen die zelf wel kunnen bepalen wat ze zullen doen.” Ook dat is ongewoon in de Amerikaanse politieke cultuur.

Overigens is dat van hem ook een pragmatisch standpunt. Heel wat van zijn delegates hebben al laten weten dat ze niet van plan zijn voor Clinton te zullen stemmen op de conventie en heel wat kiezers van Sanders zouden wel eens kunnen thuis blijven op de dag van de presidentsverkiezingen.

De strijd is nog niet gestreden

De kans dat Clinton het haalt tegen Trump is met de ‘endorsement’ van Sanders iets groter geworden, maar zeker is dat niet. Nooit eerder waren twee zo onpopulaire kandidaten als Clinton en Trump kandidaat voor de presidentsverkiezingen

Minder aandacht gaat ondertussen naar de parlementsverkiezingen die tegelijk met de presidentsverkiezingen doorgaan. Een groot deel van het federale House of Representatives en de helft van de Senaat² worden ook vervangen op dezelfde verkiezingsdag. (Sanders zetel in de Senaat en wordt in 2019 herverkozen, hij blijft zolang nog Senator).

Als Bernie Sanders zijn campagne verderzet met dezelfde politieke eisen kan hij kandidaat-parlementsleden helpen verkozen te geraken en kan het nieuwe Congres meer progressieve Democraten bevatten. Als er door zijn campagne ook meer Democraten zetels veroveren op Republikeinen, kan de Republikeinse meerderheid in het Congres worden verbroken. Een minder rechts Congres kan president Hillary Clinton meer onder druk zetten om zich aan haar platformtekst van de verkiezingen te houden.

Tactisch stemmen

Heel wat Sanders’ kiezers reageren teleurgesteld of afwijzend op Sanders’ endorsement. De steun van zijn kiezers voor Clinton is dus allesbehalve verzekerd. Wat Sanders kiezers kunnen doen is in de ‘battleground states’ of ‘swing states’ (waar de overwinning van een van beide partijen zeer nipt is) voor Clinton te stemmen en in de staten waar op voorhand vaststaat dat een van beide partijen een grote meerderheid zal behalen te stemmen voor andere kandidaten. Jill Stein van de American Green Party is een zeer degelijk alternatief. De kans is echter groot dat heel wat Sanders’ kiezers gaan thuisblijven.

De grilligheden van het Amerikaanse verkiezingssysteem sluiten ondertussen niet uit dat de kandidaat met de minste stemmen toch verkozen raakt. George W. Bush was in 2000 al de derde president met een minderheid van stemmen in de Amerikaanse geschiedenis.

De vraag zal ditmaal niet zijn wie de meeste stemmen haalt, maar welke kiezers gaan thuisblijven. Vele Republikeinse kiezers moeten niet van Donald Trump weten, maar zien Hillary Clinton ook niet zitten. Heel wat kiezers van Bernie Sanders zien eveneens noch Clinton noch Trump zitten. De race is nog allesbehalve beslist.

• Platformtekst van de Democratische Partij (voorlopige versie)
• Bernie’s Big Pivot: Sanders Will Now Campaign Nationally to Elect Progressives and Reform DNC Super Delegate Process

Cenk Uygur van The Young Turks becommentarieert Sanders’ toespraak:

Democracy Now! over de endorsement van Sanders:

1   Niet de Belgische PVDA (met vier hoofdletters) maar de Nederlandse PvdA (twee kleine letters).

2   De Senaat en het Huis van Afgevaardigden zijn samen het ‘Congres’. De leden van het Huis worden Congresmen/Congreswoman genoemd en het Huis wordt dikwijls ook het ‘Congres’ genoemd, een beetje verwarrend, ook voor Amerikanen zelf.