Het Olympisch Comité heeft 68 Russische atleten een verbod opgelegd om aan de komende Olympische Spelen deel te nemen in Brazilië. Niemand die er aan twijfelt dat de Russische sportoverheid doping voor hun atleten organiseert. Toch is deze beslissing hypocriet, ze ontwijkt immers de fundamentele vraag over wat er mis is met moderne topsport.

Dat ten tijde van de Koude Oorlog de toenmalige Oostbloklanden, de Sovjet-Unie, China en andere grote landen massaal zochten naar methodes om de atletische prestaties van hun deelnemers aan internationale sportevenement op te vijzelen is historisch bekend. De ouderen onder ons herinneren zich nog de meer dan robuuste Oost-Duitse zwemsters.

Twee soorten doping, die van hen, die van ons

Sportprestaties blijven hoog staan op de prioriteitenlijst van landen. Terecht of onterecht, er wordt een groot prestige verbonden aan het winnen van gouden medailles. Een en ander moet immers de verdienste van de eigen maatschappij in de verf zetten. Dopingschandalen waren er toen ook. Ze werden tijdens de Koude Oorlog echter op een fundamenteel andere manier bekeken, naargelang ze zich voordeden aan deze of gene zijde van de Berlijnse muur.

Waar dopingschandalen in de Sovjet-Unie of China steevast werden veroordeeld als een bewijs van de perversiteit en slechtheid van de betrokken regimes, werden dopingschandalen in pakweg België, de VS, Frankrijk bekritiseerd als ‘misdadige atleten’, ‘meedogenloze trainers’, ‘gewetenloze dokters’. Kortom, in het ene geval werd gewezen op het structureel probleem van een regime, in het andere ging het over individuele excessen in landen waar voor het overige alles in orde was.

Na het einde van de Koude Oorlog is dat even veranderd. Ex-Oostbloklanden werden geconfronteerd met hun weinig fraaie verleden. Atleten die leden onder de gevolgen van jarenlang misbruik van doping kwamen uit de kast. Strenge dopingcontroles door onafhankelijke organismen werden de norm. Ondanks strengere controles bleven de betrapte landen echter goed scoren op internationale meetings.

Geen Russisch monopolie

Er waren ook buiten het Oostblok zeer veel grote dopingschandalen, zo vielen topatleten als Ben Johnson door de mand. Hetzelfde gebeurde met de wielrenners Lance Armstrong en Floyd Landis. Het World Anti-Doping Agency werd opgericht na het schandaal met een volledige wielrennersploeg in de Ronde van Frankrijk van 1998. In recentere jaren werden Spaanse renners betrapt op doping (cero, cero, cero…).

Het Amerikaans bedrijf Bay Area Laboratory Co-Operative (BALCO bleek gespecialiseerd in het leveren van producten aan atleten in de VS en Groot-Brittannië. Ook de ploegsport voetbal is niet vrij van schandalen. In de VS wordt de basebalcompetitie regelmatig geplaagd door grote dopingrevelaties. Recent werd sprinter Justin Gaitlin betrapt. De lijst is eindeloos.

Dan zijn er ook nog de atleten die nooit werden betrapt maar waarvan nog steeds wordt vermoed dat ze niet in orde waren. Ben Johnson was jarenlang een subtopper tot hij plots wereldrecords ging breken, hij werd betrapt, tweemaal zelfs. Nooit betrapt is echter atlete Florence Griffiths. Zij was een redelijk goede subtopper tot zij in 1988 vriend en vijand verbaasde met het ene wereldrecord na het andere. Zij draagt nog steeds het wereldrecord op de 100 en 200 meter vrouwen. Zij werd nooit betrapt, maar overleed tien jaar later plots op 38-jarige leeftijd.

Het echte probleem wordt alsmaar erger

Controles tegen dopinggebruik worden alsmaar strenger en technisch gesofisticeerder. Toch blijven atleten en sporters nieuwe omwegen vinden, zij het door de controles te omzeilen, zij het door nieuwe producten te vinden, die nog niet traceerbaar zijn of nog niet als ‘doping’ aanzien worden. Steeds weer blijken die controles ontoereikend om de innovatieve verbeeldingskracht van louche dokters en ambitieuze atleten bij te houden.

Er wordt bij dit alles een fundamentele vraag vermeden. Is doping echt het centrale probleem van topsport? Is doping niet een ‘oorzaak’ maar eerder een ‘gevolg’ van een ander fenomeen? Wanneer gaat men zich eindelijk vragen stellen bij de steeds verder escalerende commercialisering van topsport, van de grotesk grote bedragen die een succesvolle sportcarrière voor de betrokkenen opbrengen?

Hoe redelijk is het om te verwachten dat atleten gedreven door enorm lucratieve vooruitzichten kunnen weerstaan aan de extra-hulp van onwettige middelen? Is het redelijk te veronderstellen dat landen passief gaan toekijken wanneer zoveel prestige en status wordt verleend aan de prestaties van de eigen atleten? Is het bovendien redelijk om te verwachten dat grote sponsors enorme contracten gaan laten afhangen van de toevalligheid van wedstrijden tussen atleten die aan elkaar gewaagd zijn?

Gigantische bouwprojecten

Dan is er nog een ander aspect. Olympische Spelen en de Wereldkampioenschappen Voetbal hebben niet alleen met elkaar gemeen dat het sportevenementen zijn. Het zijn om beurten tweejaarlijkse bouwextravaganza’s. De laatste van die excessen heeft binnenkort plaats met de Olympische Spelen in Brazilië, nadat dit land twee jaar terug al de Wereldkampioenschappen Voetbal huisvestte. Die zullen officieel geopend worden door een president die zelf betrokken is bij enorme corruptieschandalen.

Telkens weer worden stadia gebouwd in the middle of nowhere die exact veertien dagen dienstdoen en daarna verpieteren, zonder dat de lokale economie daar ook maar iets aan verdient. Griekenland’s schuld is voor een deel te wijten aan de gigantische afbetaling van de Olympische Spelen van 2004.

In Brazilië werden voetbalstadia gebouwd in steden die geen nationale voetbalploeg hebben en werden bouwwerken uitgevoerd door onderbetaalde arbeiders in levensgevaarlijke semi-slavernijomstandigheden. De komende Wereldkampioenschappen Voetbal worden georganiseerd in Qatar, een land dat geen eigen voetbalcompetitie heeft en waar stadia air-conditioning nodig hebben om voetballen mogelijk te maken. De werkomstandigheden van de bouwvakkers zijn nog slechter dan in Brazilië.

De nieuwe Koude Oorlog est arrivé

Niemand die er aan twijfelt dat heel wat Russische atleten doping gebruiken. Dat hebben ze echter gemeen met de meeste van hun collega’s in de sportwereld. Grapje uit de sportwereld: wat is het verschil tussen een atleet die doping pakt en een andere die dat niet doet? De eerste werd betrapt, de tweede niet.

Hoe waar de ontdekking van het Russisch dopinggebruik (en van de hand van de Russische sportoverheden in die praktijk) ook is, het verandert niets aan het feit dat een en ander compleet past in het kader van de nieuwe Koude Oorlog die langzamerhand vorm krijgt. Rusland wordt opnieuw uitgeselecteerd als de gebeten hond.

Een echte oplossing voor het drugsgebruik in de sportwereld (want dat is het dus) bestaat wel degelijk. Schaf de commercialisering af. Organiseer sportmanifestaties uitsluitend in bestaande infrastructuur. Spendeer geld niet meer aan megalomane bouwprojecten maar aan sportscholen, aan degelijk onderwijs, aan groepssporten. Geef faciliteiten aan de lagere niveau’s van sportcompetities van voetbal en dergelijke. Steun sportscholen in ontwikkelingslanden, maar steun evengoed hier lokale voetbalploegen, zodat ze uit hun bouwvallige, brandonveilige barakken wegraken. Alternatieven genoeg.

De enige echte reden waarom doping in de sport blijft bestaan is geld, veel geld. Dat is ook de enige reden waarom de waanzin van de Olympische Spelen en de Wereldkampioenschappen Voetbal in hun huidige vorm blijft bestaan. Dopingcontroles gaan daar niets aan veranderen.