De internationale en Belgische media wijden veel aandacht aan de toespraak die Braziliaans president Dilma Rousseff gaf voor de parlementscommissie die in de komende dagen over haar afzetting gaat beslissen. Daarin schreeuwt zij haar onschuld uit. Een belangrijk beoordelingselement dat voor haar pleit wordt in de berichtgeving weggelaten.
Hoewel ze daar niet toe verplicht was heeft Braziliaans president Dilma Rousseff een toespraak gegeven voor de onderzoekscommissie van de Senaat, die gaat oordelen of zij al dan niet met de begroting van 2014 zou hebben geknoeid. Zij zou een en ander hebben opgesmukt door nog te verrichten uitgaven als reeds uitgevoerd voor te stellen. Dat zou haar dan in staat hebben gesteld de presidentsverkiezingen van 2014 te winnen.
In haar toespraak, die regelmatig zeer emotioneel was, schreeuwde Dilma Rousseff haar onschuld uit. In de berichtgeving over haar verdediging wordt echter een zeer belangrijk element vergeten. De betrokken onderzoekscommissie van de Braziliaanse Senaat heeft aan het gerecht een juridisch advies gevraagd, zoals ze procedureel verplicht is. Dat oordeel was eenduidig: Rousseff is niet schuldig aan enige poging tot manipuleren van de begroting in 2014.
Politieke kritiek
Wat haar wordt verweten komt neer op een politieke kritiek. Het verschuiven van bepaalde uitgaven op het einde van een begrotingsjaar naar de volgende periode is een geijkte tactiek die door alle vorige Braziliaanse presidenten sinds 1985 (het einde van de militaire dictatuur) wordt toegepast.
Ook talloze gouverneurs van Braziliaanse deelstaten passen deze tactiek toe, net als talrijke Europese regeringen. In België bijvoorbeeld wordt deze opsmuktaktiek al toegepast sinds de regeringen onder Wilfried Martens (1981-1992), ook door de huidige regering van Charles Michel. Het is een tactiek die politiek zeker betwistbaar is, maar er is niets onwettigs aan.
Rousseff heeft dat in haar toespraak ook benadrukt. Politieke oppositie tegen het beleid van een regeringsleider is een argument om kritiek te uiten, niet om hem/haar af te zetten.
Advies rechtbank aan commissie
Bovendien wijst ze er op dat net zij het gerecht meer bevoegdheden heeft gegeven om corruptie aan te pakken. Meer dan 60 procent van alle volksvertegenwoordigers in het huidige Braziliaanse parlement – waaronder de voorzitters van Kamer en Senaat – zijn sindsdien onderwerp van corruptieonderzoeken, volgens een recent rapport van de internationale anti-corruptieorganisatie Transparency International.
De onderzoekscommissie moet een advies geven aan de plenaire vergadering van de Senaat. Daar moeten minstens 54 van de 81 senatoren voor haar afzetting stemmen. Men gaat er van uit dat dat ruim zal worden gehaald met ongeveer 60 stemmen voor haar afzetting. Dat is zo goed als zeker, omdat meerdere politici al hebben verklaard met het advies van het Braziliaans gerecht geen rekening te zullen houden.
Interim-president en huidig vice-president Michel Temer wordt dan president tot het einde van het huidige presidentiële mandaat in 2018. Daarmee komt een einde aan 13 jaar presidentschap van de Arbeiderspartij onder Lula da Silva en Dilma Rousseff. Temer is immens onpopulair en is voor het ogenblik onderwerp van onderzoek in meerdere zaken van corruptie waarbij het overheidsbedrijf voor petroleum Petrobras is betrokken.
Impopulair president Temer
Temer is recent veroordeeld in een andere zaak, voor het overtreden van de kieswetgeving. Het Braziliaanse gerecht heeft hem een gevangenisstraf opgelegd en een verbod om 8 jaar lang een politiek mandaat te vervullen. Dat vonnis is echter niet uitvoerbaar omdat Temer politieke immuniteit geniet als staatsleider…
Dat hij immens onpopulair is weet Michel Temer maar al te goed. Bij de openingsceremonie van de Olympische Spelen verbood hij dat hij zou worden aangekondigd bij zijn aankomst en net voor zijn toespraak voor de officiële opening. Hij verwachtte immers enorm luide protesten van de toeschouwers, zoals werd bevestigd toen hij alsnog het woord nam. De afsluitingsceremonie heeft hij zelf aan zich laten voorbijgaan, als staatsleider van het organiserende land, wat ongezien is in de geschiedenis van de Olympische Spelen.
Volgens Glenn Greenwald wil de rechtse oppositie in het parlement bereiken wat al 13 jaar niet lukt: het presidentschap in eigen handen krijgen. “Nauwelijks 20 maand geleden werd Dilma Roussef rechtmatig nog verkozen met 54 miljoen voorkeurstemmen. Rousseff heeft na haar herverkiezing in 2014 echter wel degelijk veel van haar populariteit verloren door de besparingen die ze sindsdien heeft uitgevoerd. Desondanks heeft de politieke oppositie – dat zijn de oligarchen, de mediabaronnen, conservatieve krachten en ‘uber-nationalisten’ – besloten dat ze niet in staat zijn om haar partij (de Arbeiderspartij) te verslaan in normale verkiezingen. Zij gebruiken nu haar huidige impopulariteit om haar op een ondemocratische manier af te zetten.”
Afzetting is politieke zet voor ander beleid
“De Braziliaanse massamedia staan unaniem achter de afzetting. Ze zeggen voortdurend dat er ook in de VS en Europa afzettingsprocedures tegen staatshoofden bestaan. Het verschil is dat de vice-president die dan zou overnemen voor hetzelfde beleid staat als zijn voorganger. In Brazilië is dat net het omgekeerde.”
De (Braziliaanse) vice-president Michel Temer was met zijn centrumrechtse partij PDMB in 2014 nog een bondgenoot van de Arbeiderspartij. Onder meer omdat de corruptieonderzoeken dichter bij zijn belangen en die van zijn partij kwamen, heeft hij die samenwerking opgezegd en werkt nu samen met de rechtse PSDB-partij, een partij die voortdurend de strijd voor het presidentschap heeft verloren.
“Hun agenda is er een van privatisering, afschaffen van sociale programma’s, lage belastingen voor de rijken en de grote bedrijven, weg van de BRICS en andere regionale samenwerkingsverbanden, terug naar een onderdanige verhouding met de VS, Wall Street en het internationaal kapitaal.”
“Ook Temer moet worden afgezet”
“Het is belangrijk om te blijven herhalen dat heel wat mensen in Brazilië, waaronder ook personen die voor de afzetting van Rousseff zijn, onder meer de grootste krant Folha de São Paulo, ook de afzetting van Temer eisen en nieuwe verkiezingen willen. Waarom in deze politieke crisis niet gewoon nieuwe verkiezingen houden?
De reden is dat ze als de dood zijn dat Lula dan opnieuw gaat winnen. Dat is dan ook de reden waarom ze hem blijven beschuldigen en steeds weer hetzelfde verhaal herhalen, i
n de hoop dat hij dan niet zal kunnen meedoen aan de verkiezingen. Natuurlijk moet zijn zaak even ernstig worden onderzocht als eender wel ander onderzoek. Dat is echter niet wat nu gebeurt.”
Neoliberale agenda
Ondertussen maakt interimpresident Michel Temer duidelijk wat zijn politieke ideeën zijn. Het zeer succesvolle alfabetiseringsprogramma van de vorige regeringen onder Lula en Roussef wordt afgeschaft, net als de meeste sociael prgramma’s die de voorbije 13 jaar miljoenen Brazilianen van de armoede naar de middenklasse hebben gebracht. Glenn Greenwald:
“Dit zijn beslissingen die nooit werden goedgekeurd door de Braziliaanse bevolking. Of je dat nu een coup noemt of iets anders, dit is de antithese van democratie, een directe aanval op de democratie.”
Temer heeft ondertussen ook zware inleveringen aangekondigd in onderwijs en gezondheidszorg. De internationale vakbondskoepel ITUC International Trade Union Confederation (ITUC) maakt zich daar ernstige zorgen over.
Wijzigen van de grondwet
Op dit ogenblik staan in de Braziliaanse grondwet een aantal artikels die een minimumpercentage van het overheidsbudget verplicht reserveren voor gezondheidszorg (13,7 procent) en onderwijs (18 procent). Temer wil die afschaffen en heeft een wetsvoorstel ingediend dat een zwaar inleveringsprogramma voor de komende 20 jaar wil opleggen aan het land.
Dit zal catastrofale gevolgen hebben voor de armsten in het bijzonder en de economie blijvend schaden”, volgens Sharan Burrow, secretaris-generaal van ITUC. In zowat alle Braziliaanse steden worden sociale protesten georganiseerd tegen deze plannen.
De stemming in de Senaat over de definitieve afzetting van president Dilma Rousseff wordt verwacht binnen een week tot tien dagen.
UPDATE 31 augustus 2016 om 21.00: de Braziliaanse Senaat die meestal zeer traag en procedureel werkt heeft getoond ook snel te kunnen werken. Zopas hebben 60 van de 81 senatoren gestemd voor de afzetting van president Rousseff. Zij wordt nu definitief vervangen door Michel Temer, die tot 2018 het huidige mandaat zal uitzitten.
Bronnen: